Радиоактивті ыдырау заңы мұндағы N0 – бастапқы t=0 кездегі ыдырамаған ядролардың саны, N – бастапқыдан t уақыт өткен кездегі ядродағы әлі ыдырап үлгермей қалған ядролар саны. – радиоактивті ыдырау тұрақтысы, e – натурал логарифмдердің негізі.
Жартылай ыдырау периоды – барлық ядроның жартысы ыдырауға кеткен уақыт.
Орташа өмір сүру уақыты:
Радиоактивті изотоптың А активтілігі деп бір секунд уақыт ішінде ыдыраған ядролар санын айтады.
немесе
СИ жүйесіндегі активтіліктің өлшемі – беккерель (Бк ). Активтіліктің жүйе сыртындағы өлшемі кюри (Ки ).
Бк Радиоактивті изотопты құрайтын атомдар саны:
мұндағы – mизотоп массасы, М – молярлы масса,
Na – Авогадро саны.
Ығысу ережесі α – ыдырау мына схема бойынша жүргізіледі
(α)
β – ыдырау кезінде:
Уран радиоактивтік ыдырау арқылы қорғасынға айналу барысында қанша рет α – ыдырау, қанша рет β – ыдырау болады?
Алдымен массаның сақталу заңы, одан кейін зарядтың сақталу заңы бойынша қарастырамыз.
Гамма сәулеленуі және оның қасиеттері Гамма сәулеленуі өте қысқа толқынды электромагнитті сәулелену. Ол әрқашан атом ядроларының альфа және бетта ыдыраулармен өтеді. Қозған күйде болатын туынды ядролар негізгі күйге қайта көшкенде бірқатар аралық күйлерден өту арқылы гамма сәулеленуі пайда болады. Гамма сәулеленуі қысқатолқындық болғандықтан, ол толқындық қасиетті нашар көрсетеді. Сондықтан, гамма сәулеленуі гамма кванттардың ағыны ретінде қарастырылады. Гамма кванттарының энергиясы 10 кэв-тан 5Мэв-қа дейінгі аралықтағы мәндерді қабылдайды.
Гамма кванттарының 3 түрлі өзара әсері
Фотоэффект. Гамма квант энергиясы :
Комптон эффект. ~ 0,5 МэВ.
Электронды-позитронды қосақтың пайда болу процесі.
Гамма квант энергиясы : > 1,02 МэВ
КэВ.
Позитрон - электронның антибөлшегі, бұл бөлшек тек өте үлкен кинетикалық энергияға ие болғанда ғана өмір сүреді.
Егер гамма кванттарының энергиясы бірнеше мега электронвольтқа артса, онда олар ядродан протондарды, нейтрондарды, α-бөлшектерді жұлып алуы мүмкін, яғни ядролық реакцияны пайда болады.
Ядролық реакция Ядролық реакция деп, атомдық ядроның басқа ядролармен немесе элементар бөлшектермен өзара әсерлесуі кезінде атомдық ядролардың алмасуын айтады. Ядролық реакцияны символды түрін былай жазуға болады
немесе
мұндағы х және yшығарылған және соңғы ядро, α және b - ядролық реакциядағы атқылаушы және шығарылған бөлшектер. Мысалы,
немесе