Конвергенция жағдайындағы медиамəтін

Медиатекст в условиях конвергенции 
Серия «Филология». № 2(70)/2013 
97 
V.T.Abisheva 
The media text in the conditions of convergence 
In article the problems of the media text connected from intensifications of processes in the mass media 
language at different levels of its formation in the conditions of convergence are considered. Relevance of 
research is predetermined by a modern context of development of information space and the evolutionary 
changes occurring in it connected with the latest developments in the field of information and communication 
technologies. 

 
98 
Вестник Карагандинского университета 
АУДАРМА  МƏСЕЛЕЛЕРІ 
ПРОБЛЕМЫ  ПЕРЕВОДА
UDK 81–13=82/943.42 
B.K.Ayazbayeva 
Ye.A.Buketov Karaganda State University (E-mail: bahit0108@mail.ru) 
Sententia in the literary translated text 
The article considers author’s digression in translated text in a feature article on the historical Trilogy 
«Kochevniki» by I.Esenberlin. The author notes that author’s digression is a necessary method of receiving 
text organization, which provides more deep information, stored in the product of the author. The author em-
phasizes that sentences in a literary text are reinforcements to the author so organically woven into the main 
text. 
Key words: sentential, authors’ digression, literary translated text, generalization. 
According to I.R.Halperin, autosemantism, i.e. forms of dependence and relative independence of the 
segments of text in relation to the contents of the text or its parts, is singled out among the categories of the 
text [1, 98]. 
For the textologist, a higher level of finished speech product, i.e., the entire text, is the natural observa-
tion boundary. Text units — larger than the sentence unities (LTT)–play the unequivalent role: they may dif-
fer in the degree of predicativity / relativity and internally, in the degree of dependence on the part of the 
stated text or the entire text [1; 98]. 
The category of dependence itself, includes not only the one-way connection, i.e dependence on the 
principal, the main, but also bilateral connection, expressed by the influence of a dependent on an independ-
ent [1; 98]. 
The sententia has a special independence within the text units and sometimes in the whole text. It 
means, that such sentences within the utterance, which, interrupting the sequence of the factual statement, 
events, descriptions, represent some generalizations just indirectly (sometimes very distantly) related to these 
facts, events, descriptions. 
For example: 
But Khan Abulkhair was not listening to him «No, you can’t do that — he thought — Let commoner to 
sniff Sultan's blood today and he will want to try Khan's tomorrow. You can not drive things to the last shifts. 
«Snow falls on the snow, Khan sits on the place of another Khan».  Nevertheless we are descendants of 
Genghis Khan, and it is not in our best interest to bring someone for resolving disputes among themselves 
There's such phenomenon in belletristic literature called the author's digression. It is a chain of events, 
which connection is broken by introduction of one or more sentences not directly related to the stated. Such 
violations, causing the «inhibition of plot development» of the theme, allow the author «in the open form to 
express personal opinion on various issues directly or indirectly related to the main theme» [1; 98]. 
For example: 
– What could be his reasons for refusal? — Akkozy knitted her beautiful eyebrows. — If he refuses…
Anyway I will engage to you. Nobody is given the second birth. I swear, I will marry only you, my batyr!... 
Sententia is microdigression. Possessing some attributes of author’s digression, it also serves as a «re-
tardation» of the narrative. However, the sententia is more closely related to the storyline than the separate 
larger than the sentence unity. Sententia is usually involved into the fabric content LTT or paragraph. Swiftly 
joining the rhythm of the narrative, sentential divides events, facts, suspends the movement of the plot. So it 

Sententia in the literary translated text 
Серия «Филология». № 2(70)/2013 
99 
gives time for a deeper understanding of the described, raising the described facts to the stage of generaliza-
tion [1; 99]. Let’s give an example from the trilogy of I.Esenberlin. 
For example: 
What he will win resuming the rumors now? Have his relationship with the descendants of Lame Timur 
improved since then? And what will say in the steppe, if he commands to execute this batyr? They will say 
that suspecting the wife, he executed an innocent man. Impram does not forgive this. Gossips blacken worse 
then soot. Even if they are afraid say to face, surely they will think. And they will sing songs about it at every 
fire. And all ages will glorify and make him a laughing stock. If a funny man can be a khan!? 
In this passage, attention is drawn to the sentence «gossips blacken worse then soot». The main feature 
of such sentences is their generalized nature. As in this example, the sententia can be retrieved from the text 
without losing its cognitive and aesthetic value. But within the text their generalized sense undergoes a cer-
tain degree of concretization, because it is linked to such narrative line as the execution of an innocent man. 
I.R.Halperin notes that independence of generalized and cognitive sentences becomes relative in case of 
influence from larger segments of the text. Relation among sentences, which can potentially rise to the level 
of abstraction with those, that reveal the full sinsemantics, largely depends on the text type, genre, and narra-
tive topic, personality of the author and on a variety of reasons. But first of all, this relation depends on sig-
nificance of the composition itself, its social and ethical pointedness [1; 100]. 
According to the I.R.Halperin analysis, the independent sentence, let’s mark it by H index, loses its au-
tonomy, in a course of adaptation to specific events or 
facts. It is appropriate to mark such sentence by H 1 index. The sentence «gossips blacken worse then 
soot» can be classified as H, because it is placed at the beginning of the paragraph in a local relation, and 
associated neither with the connective words, nor the deictic pointers, even with lexical items in the preced-
ing
//
paragraph. 
//// 
However the sentence «Impram does not forgive this» should already be marked by H 1 
index, in spite of its generalized and cognitive type elements such as: gnomic present, retrospectively at-
tached to the text. Different forms of words which were used in this sentence were also used in the previous 
ones. For example, there is a demonstrative pronoun «such» which substitutes the preceding sentence, and 
synonymous connection: steppe — Impram. The issue of dependence in larger units than a sentence, for ex-
ample in LTT, paragraphs and the whole chapters takes the other form. In these units, each segment of text 
separated from the other semantic or structural parameters, has already acquired some degree of independ-
ence and isolation [1; 100]. 
Very often several parts of composition, closely related to the overall story line, in the process of trans-
lational motion of the story rise to the level of generality, thereby getting some measure of autosemantics. 
(fables morality, sonnets line, some phrases from the speeches of great orators, etc.). Such utterances may be 
called as microtexts. They store the accumulated human experience expressed in artistic and aesthetic form, 
but from the formal and structural point of view they represent themselves as separate sentences. These ut-
terances are quite easily distinguished in the LTT and larger segments of the text [1, 101]. 
As for autosemantics of LTT, their independence is expressed through various means, including: а) 
graphical, b) grammatical, c) lexical, d) semantical, e) compositional, е) stylistical. 
Autonomy is relative. An artist involuntarily emphasizes those aspects of the phenomenon which are 
seemed to be essential to his conception, and this, in its turn imposes some autosemantics on selected seg-
ments of the text. Actualization necessarily entails part of independence from the context. Nevertheless, ac-
tualization and autosemantics are different concepts. Autosemantics actualizes a sentence or LTT, but not 
every actualized segment of the text can get the status even of the relative independence [1; 102]. 
Yes, it was everywhere: on the Chinese and the Jungar borders. People realized the necessity of crea-
tion their own Khanate. The apple has begun to mellow. And sultan Djanybek was ready to act. As in an old 
Kazakh proverb was said: «Destroy an old yurt to make a new». 
It serves as reinforcement to the author's thought, and so organically woven into the main text. Never-
theless it has some independence. Sentences expressing the author's thoughts become dependent. From the 
lexical viewpoint, independence of the segments reveals by any lack of repetition and phrases that are literal 
or synonymous. From the grammatical viewpoint it is expressed in the absence of deictic elements and the 
violation of uniformity of construction LTT or paragraph. Finally, from the substantial viewpoint 
autosemantics plays a role of maxims and other forms of generalized statements. Autosemantics in larger 
segments of the text can be identified with the author's digressions. 
Some authors deliberately break order of the parts, natural for organized text, and create separate «piec-
es» of the text, dropping out of the general narrative plan. Such «pieces» get their independence [1; 103]. 

B.K.Ayazbayeva 
100 
Вестник Карагандинского университета 
Independence of the text segments is always relative. The content of the segment which seems an inde-
pendent on the environment, these or other ways appears indirectly connected with the text headline or with 
the contents of subsequent or prior before it segments. In the most processive motion of the text, 
autosemantics of individual segments serves as a pause, stop, and respite. It deflects the reader's attention 
away from the narrative line, sometimes picking up a phenomenon on the level of philosophical generaliza-
tion [1; 105]. 
Thereby, autosemantics of text segments is the necessary method of the text ordonnance, which pro-
vides more deepen disclosure of content-conceptual information, that was conveyed by the author. 
Let’s give an example in which a peculiar dependence / independence of the individual segments ap-
pears: 
The Lion Heart should have the one who rules the people and take responsibility for them in front of 
God. Why it relaxed in this time? Just a single hit to the head of this hateful sultan, and there would be no 
trouble. A killed slave was right: nobody would be doubt that Djanybek fell from his horse while hunting. 
People would have known if Djanybek fell, each of them may fall too. A fear is the most secure lock on the 
chattering mouths!.. 
References 
1  Halperin I.R. Text as an object of linguistic investigation. — Мoscow: Nauka 1981. — 139 p. 
Б.К.Аязбаева 
Көркем аударма мəтіндегі сентенциялар туралы 
Мақалада  І.Есенберлиннің  «Көшпенділер»  тарихи  трилогиясы  негізінде  көркем  аударма  мəтіндегі 
«авторлық шегініс» деген ұғым қарастырылды. Авторлық шегіністер мəтін құрастыру үшін əдістердің 
ең  қажетті  түрі  болып  саналады  деген  пікір  айтылды.  Сол  арқылы  шығарма  мазмұнындағы 
концептуалды ақпарат терең түрде ашылды. Мақала авторының айтуынша, сентенция аударма көркем 
мəтінде автордың ойын толықтыра түседі, сондықтан ол негізгі мəтінмен сіңісіп кетеді. 
Б.К.Аязбаева 
О сентенциях в художественном переводном тексте 
В статье рассмотрены авторские отступления в художественном переводном тексте на материале ис-
торической трилогии И.Есенберлина «Кочевники». Автором статьи отмечено, что авторские отступ-
ления являются тем необходимым приемом организации текста, который обеспечивает более углуб-
ленное раскрытие содержательно-концептуальной информации, заложенной автором в произведении. 
По мнению исследователя, сентенции в художественном тексте служат подкреплением мысли автора 
и поэтому органически вплетаются в основной текст. 

 
Серия «Филология». № 2(70)/2013 
101 
ТІЛ  МЕН  ƏДЕБИЕТТІ  ОҚЫТУ  ƏДІСТЕМЕСІ 
МЕТОДИКА  ПРЕПОДАВАНИЯ  ЯЗЫКА  И  ЛИТЕРАТУРЫ
ƏОЖ 811.512.122: 378.096 
Г.Х.Əбдірахманова 
Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті (E-mail: gauhau2304@mail.ru) 
Кредиттік жүйемен оқытудағы студенттермен  
өздік жұмысын жүргізу мəселелері 
Мақалада  соңғы  жылдары  оқу  үдерісіне  енгізілген  кредиттік  жүйедегі  студенттердің  оқытушымен 
өздік  жұмысы  туралы  айтылды.  Қазақ  тілін  үйрету  мақсатындағы  студенттердің  оқытушымен  өздік 
жұмысының маңызы, мақсат, міндеттері, ұйымдастыру кезеңдері қарастырылды. Автор студенттердің 
алған  білімін,  дағдысын  кеңейту  мен  бекіту  мақсатында  өз  тəжірибесіне  сүйене  отырып,  СОӨЖ-ді 
жүргізудің тиімді жолдары мен жұмыс түрлеріне мысалдар келтіре отырып, үлгісін де ұсынды. 
Кілтті сөздер: кредиттік жүйе, студенттердің оқытушымен өздік жұмысы, қазақ тілі, кезең, деңгей, 
жүйе, балдық-рейтингтік шкала, сабақ. 
Жалпы  кредиттік  жүйеде  берілетін  сабақтардың  ерекшеліктерінің  бірі — екі  деңгейлік  өздік 
жұмыстардың берілуі. Сабақта студенттердің үйренгендерін нақтылау үшін, білім деңгейлерін, сөздік 
қорын  кеңейтуге,  сөйлемдерін  дұрыс  құрып,  айтып  үйрену  үшін  маңызы  зор.  Өздік  жұмысы 
студенттердің  оқытушымен  бірге  өздік  жұмысы  (СОӨЖ),  студенттің  өздік  жұмысы  (СӨЖ)  түрінде 
болады.  СОӨЖ — негізгі  сабақтың  танымдық  мақсаттағы  құрамдас  бөлігі.  Ғалымдардың 
пайымдауынша, танымдық белсенділікті дамытудың маңызы өте зор. 
Танымдық  белсенділік — үйренушінің  танымдағы  жігерлілігі  жəне  өзіне  таныс  емес  нəрсені 
іздеу  қабілеті.  Олай  болса,  үйренушінің  танымдық  белсенділігі — оқудағы  жылдамдық  деген  сөз, 
яғни білімге деген жан-жақты терең қызығушылықпен дербес қабілеті белсенділігін таныту [1]. 
СОӨЖ əр сабақта өтілген тапсырмалар негізінде беріледі. Онда балдық-рейтингтік шара түрінде 
коллоквиумдар, дискуссия, бақылау жұмысы т.б. өткізіледі. 
Пəн бойынша СОӨЖ-ді оқытушы мына жүйеде өткізуіне болады: 
  үшдеңгейлік жұмыс мақсатын қою (репродуктивті, продуктивті, шығармашылық) жəне нақты 
жұмыс формасын анықтау; 
  студенттердің жұмыс істеу жүйесін қалыптастыру; 
  студенттерді оқу-əдістемелік құралдармен қамтамасыз ету; 
  атқарылған жұмыстардың орындалу уақыты жəне есебін алу; 
  шығармашылық топтардың жұмыс істеуін ұйымдастыру. 
Жалпы СОӨЖ-ді ұйымдастыру бірнеше кезеңнен тұрады. 
1-кезең — дайындық. СОӨЖ-дің бағдарламасы, тақырыптары жəне тапсырмаларын құру. 
2-кезең — ұйымдастыру.  Мұнда  студенттермен  топтық  немесе  жеке-дара  жұмыс  мақсатын 
анықтау,  жұмыс  түрлері,  оны  орындау  шарттары  түсіндіріледі,  бақылау  түрлері  айқындалып,  оның 
мерзімі белгіленеді. 
3-кезең — тапсырма  орындау.  Аралық  бақылау  қорытындысын  тексеру,  өзін-өзі  тексеруді 
ұйымдастыру, өзара байланыс, сұрақ-жауап т.б. 
4-кезең — бақылау-бағалау.  Бұған  жеке  немесе  топтық  есеп  жəне  оны  бағалау  кіреді. 
Қорытындылар  реферат  түрінде  немесе  жоба,  баяндама,  шығарма,  сызба-нұсқа,  ауызша  айту,  есеп, 
əрине, пəн ерекшелігіне байланысты жүргізіледі [2]. 

Г.Х.Əбдірахманова 
102 
Вестник Карагандинского университета 
Бірінші,  екінші  курс  студенттерінің  СОӨЖ-ден  алған  білімін,  дағдысын  кеңейту  жəне  бекіту 
мақсатында жұмыстарды еске алып отыру керек. Бұл жағдайда мына жұмыс түрлері тиімді болмақ: 
1.  Эссе жазу — ол студенттердің белгілі бір түсінігін қалыптастыру. 
2.  Бір-екі  беттік  белгілі  бір  қысқа  əдеби  шолу  жазу — бұл  жағдайда  қосымша  материалдар 
пайдаланып, баспа материалдарын, Интернетті қолдану. 
3.  Өткен материалдар бойынша терминдерді пайдаланып, сөзжұмбақтар жасау. 
4.  Глоссариймен  жұмыс — терминдерді  түсіндіру,  өткен  материалдар  бойынша  қайталау. 
Мысалы: 
 
ІV модульдегі грамматикалық тақырыптарға глоссарий 
1 
Етістіктің 
болымсыз 
түрі / 
Отрица 
тельная 
форма 
глагола 
Етістік  категориясындағы  болымдылық  пен  болымсыздық  істің, 
қимылдың,  əрекеттің  болу-болмауына  байланысты  болады.  Істің 
болғанын, болатынын я болып жатқанын көрсететін қалып болымды, 
реалдық  қалып  болады,  ал,  керісінше,  істің  болмағанын  я 
болмайтынын  білдіретін  қалып  болымсыз,  реалсыз  қалып  болады. 
Болымсыз түрі негіз етістікке -ма/-ме, -ба/-бе, -па/-пе жұрнақтарының 
жалғануы арқылы жасалады. 
Положительная  форма  глагола  показывает,  что  действие 
совершено,  совершается  или  будет  совершаться,  отрицательная 
форма,  наоборот,  показывает,  что  действие  не  совершено  или  не 
будет совершаться 
 
Кел + ме 
бар + ма 
кес + пе 
 
 
2 
Үстеу / 
Наречие 
Қимылдың,  іс-əрекеттің  əр  түрлі  белгісін,  атап  айтқанда,  сынын, 
мезгілін, мекенін, мөлшерін, күй жайын білдіретін сөздерді үстеу деп 
атаймыз.  
Наречие — самостоятельная  неизменяемая  часть  речи,  обозна-
чающая признак действия или признак качества предмета 
Кеше,  
ақырын, тез 
3 
Үстеулердің 
түрлері / 
Разряды 
наречий 
Мекен үстеу (места) қайда? қайдан? 
Мезгіл үстеу (времени) қашан? қашаннан? 
Сын-бейне үстеу (степени и образа действия) қалай? қалайша? 
Мақсат үстеу (цель) неге? не мақсатпен? 
Себеп үстеу (причины) неге? неліктен? 
Мөлшер үстеу (количества и меры) қаншалықты? 
Астында; 
ертең; 
зорға; 
оқу үшін; 
білгелі; 
талай рет 
 
СОӨЖ-де  студенттердің  өз  бетімен  орындауы  мен  шығармашылығы  жоғары  деңгейде 
ескеріледі. 
Мысалы,  қазақ  тілі  пəні  бойынша  СОӨЖ-ді  өткізу  тəжірибесін  қарастырайық.  Химия 
факультетінде  оқу-əдістемелік  кешен  бойынша  бағдарлама  мамандыққа  бейімделіп  жасалған. 
Мəтіндер мен тапсырмалар деңгейге бөлініп берілген. Əр үш кредитке арналып, СОӨЖ өткізу үшін 
тапсырмалар мен өткізу түрі көрсетілген. Қараңыз: 
 
ІІІ апта. СОӨЖ 7–9 
Тақырып: Д.И.Менделеевтің өмірі мен қызметі. 
Тапсырма: 
1. Ситуацияны дамыту: 
а) Д.И.Менделеев туралы газет материалдарынан оқыңыз; 
ə) еңбектері туралы қысқаша жазыңыз. 
СОӨЖ өткізу түрі: 
1.  Тақырып  бойынша  өткен  лексиканы  пайдалану.  Глоссариймен  жұмыс.  Өздік  жұмыстарды 
орындауға көмекші əдістемелік нұсқаулар. 
1.1. Практикалық сабақтарда ұсынылған мəтіндерді оқыңыз жəне талқылаңыз. 
1.2. Д.И.Менделеев туралы бейнефильмді көріңіз. 
1.3. Д.И.Менделеевтің  өмірі  туралы  қысқаша  əңгімелеңіз.  Пайдаланылатын  əдебиеттер  тізімі 
беріледі. 
 
 

Кредиттік жүйемен оқытудағы студенттермен ... 
Серия «Филология». № 2(70)/2013 
103 
Сол сияқты ІV апта, СОӨЖ 10–12 
Тақырып: Периодтық заңның маңызы. 
Тапсырма: 
1. Ситуацияны дамыту:
а) конспект жасау; 
ə) химия пəнінің мұғалімімен сұхбат. 
2. Пікірталас.
СОӨЖ өткізу түрі: 
1. Диалог формасында ситуацияны ауызша дамыту.
Сұрақ-жауап (ауызша): 
а) химия сабағында шағын əңгіме жазу. (Пайдаланылатын əдебиеттер тізімі беріледі). 
VІІІ апта. СОӨЖ 22–24 
Тақырып: Химиялық элементтер. 
Тапсырма: 
1. Ситуацияны дамыту.
а) Химиялық элементтердің қазақша сызба нұсқасын жасаңыз. 
2. Зертханалық сабақта. Сұхбаттасу. Күрделі сұхбат.
СОӨЖ өткізу түрі: 
3. Тақырып бойынша өткен лексиканы пайдалану.
а) өз мамандығыңыз туралы пікір жазыңыз.
Өздік жұмыстарды орындауға көмекші əдістемелік нұсқаулар: 
ə) практикалық сабақтарда ұсынылған мəтіндерді оқыңыз жəне талқылаңыз. (Пайдаланылатын 
əдебиеттер тізімі беріледі). 
ІХ апта. СОӨЖ 25–27 
Тақырып: Фармацевтикалық орталық. 
Тапсырма: 
1.Ситуацияны дамыту.
а) бейнетаспадан фильм көру; 
ə) «Фармацевтика орталығында» тақырыбына шығарма жазу. 
СОӨЖ өткізу түрі: 
Тақырып бойынша өткен лексиканы пайдалану. 
Фармацевт мамандарымен əңгіме немесе шөп дəрілер пайдалану туралы сөйлесу. 
Өздік жұмыстарды орындауға көмекші əдістемелік нұсқаулар. 
1.1. Практикалық сабақтарда ұсынылған мəтіндерді оқыңыз жəне талқылаңыз [4]. 
Жоғарыда  берілген  тапсырмалардан  басқа  СОӨЖ-де  жұмыс  түрлері  жеке  жəне  топтық  болуы 
мүмкін. Көбіне ұжымға байланысты жұмыстар: 
1. 8–10 минуттық презентация. Белгілі тақырыптардың ашылуы, ол бойынша түсінігі, сөйлеу
дəрежесі, сөздік қоры ескерілуі қажет. 
2. Іскерлік ойын — кəсіптік бағыт, кəсіби сөйлеу деңгейін дамыту.
3. Нақты жағдаят, проблема бойынша сұрақ-жауап іздеу.
4. Топтық  жоба — төрт-бес  адамнан  құрылған  топ,  əрқайсысы  өз  жобасын  дайындайды,
мысалы, «Қоршаған ортаны қорғау». 
СОӨЖ-ге  дайындық  барысында  оқытушы:  барлық  студенттерге  нақты,  бағдарламаға  сай 
тапсырма  беруі  керек.  Бұл  жағдайда  тапсырманың  күрделілігі  жəне  əр  деңгейдегі  шығармашылық 
ескеріледі. 
СОӨЖ-ді дəрісханада өткізгенде мынандай жұмыстарды орындауға болады: 
 оқулықтармен, ғылыми басылымдармен жұмыс жасау; 
 сөздікпен жұмыс; 
 топтық жұмыстарды орындау; 
 жеке жұмыстарды орындау; 
 рөлдік ойындар орындау; 
 рефераттар тыңдап, талқылау; 

Г.Х.Əбдірахманова 
104 
Вестник Карагандинского университета 
 практикалық тапсырмаларды орындау; 
 жағдаяттық тапсырмаларды жасау; 
 алдағы сабақтарға дайындық; 
 коллоквиум тапсыруға дайындық; 
 лабораториялық жұмыстарға дайындық; 
 дебаттар мен іскерлік ойындарға дайындық. 
СОӨЖ  барысында  студенттер  ағымдық,  рейтингтік  балдарын  жоғарлату  үшін  қосымша 
тапсырма  алуға  болады.  Мысалы: «Адамгершілік — асыл  қасиет»  тақырыбы  бойынша  қосымша 
Абайдың  «Қара  сөздері»,  Абайдың  лирикалық  өлеңдері,  сол  сияқты  «Қазақ  өнері  мен  мəдениеті» 
тақырыпшасына байланысты театр өнері, кино өнері, сурет өнері, ақын-жазушылардың шығармалары 
мен кейбір өлең үзінділері бойынша дайындалып келу тапсырылады.  
Жалпы  СОӨЖ-де  сабақта  алған  білімін  нақтылай  отырып,  мына  жайттарды  қалыптастыруды 
көздеген  дұрыс.  Студенттердің  мəнерлеп  оқуы.  Өзі  туралы  жəне  басқалар  туралы  хабарлама  жасай 
білуге  үйрету.  Сонымен  қатар  түйіндеме,  пікір,  құттықтау  хаттарын  жазу.  Тілек,  бата  айта  білуге 
үйрету. Күнделікті тұрмыстық, кəсіби сөйлеу деңгейлерін кеңейтуге байланысты жұмыстар жүргізу. 
Сөздікпен дұрыс жұмыс жасай отырып, меңгерген сөздерін еркін пайдалана білуге жаттықтыра білу. 
Кез  келген  жағдаятта  сұрай  білуге  жəне  жауап  беруге,  əңгімеге  араласуға  қалыптастыру  негізгі 
жұмыстардың  бірі  болмақ.  Студенттердің  өз  мамандығы  бойынша  мəтіндерді  оқып,  пікір  айтуға 
мақала,  баяндама,  еркін  шығарма  жазуға  машықтандыру  пайдалы  болмақ.  Теледидар,  радио, 
Интернет,  компьютерлік  жүйе  арқылы  берілген  ақпараттарды  түсініп,  өз  сөзімен  айта  білуге 
жаттықтыру — өздік жұмысы арқылы да жүзеге асады. 
СӨЖ — оқу  үдерісінің  ерекше  түрі,  студенттер  білімін  өз  бетімен  толықтырудың  жолы.  СӨЖ 
логикалық  ойлау,  шығармашылық  белсенділік,  оқу  материалын  меңгеру  үшін  іздену  əрекеті  болып 
табылады.  Ол  пəннің  белгілі  бір  бөлігін  меңгеру  үшін  бағдарламаға  сəйкес  беріледі.  СӨЖ 
материалдары  бекітілген  бағдарлама  бойынша  пəн  мұғалімі  жоспарлайды.  Оған  қазақ  тілі  пəні 
бойынша кіретін тапсырма түрлері төмендегідей болуы мүмкін: 
1.  ОƏК бойынша тапсырма. 
2.  Рефераттар. 
3.  Шығарма жұмысы. 
4.  Баяндама. 
5.  Мультимедиалық көрсетілімдер. 
6.  Қосымша əдебиеттер бойынша жұмыс. 
7.  Мəтінмен жұмыс. 
8.  Газет материалдарын оқып, талдау. 
9.  Теледидардан тыңдағандары бойынша жұмыс. 
10. Жаттау. 
11. Сызба нұсқалар дайындау. 
12. Сөздікпен жұмыс. 
13. Фильм бойынша түрлі жұмыстар. 
14. Құжат үлгілерін дайындау. 
15. Бақылау жұмысына дайындық т.б. 
СӨЖ  дəрісханадан  тыс  болғандықтан,  көбінесе  кітапхананың  деңгейінде  өтеді.  СӨЖ  нəтижелі 
түрде  ауызша  жəне  жазбаша болуы мүмкін. Бұл жұмыстар студенттердің сөйлеу  деңгейін  жақсарту 
үшін, сөздік қорын молайту үшін маңызды екені белгілі. Мысалы, 
І-модуль. Сəлем — сөздің анасы. 
І–ІІ апта. СӨЖ 1–6 сағ. 

жүктеу/скачать 1,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: