3 (29) 2015 (мамыр-маусым) 3


ке сенетін емес, білімге сенетін заман



Pdf көрінісі
бет6/12
Дата06.03.2017
өлшемі7,35 Mb.
#7874
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12

ке сенетін емес, білімге сенетін заман. За-

манауи әлемде елдің қуаты ең алды мен аза-

мат тарының білімімен өлшенеді. Сол білімді 

әдетке,  тұрмыс  игілігіне  жарата  білуімен 

ба ғаланады»,  –  деп,  атап  көрсеткен  бола-

тын.  Сондықтан  да,  оқушыларға  сабақты 

дәс түрлі әдістермен емес, ақпаратты қазіргі 

тү сінікпен қабылдайтындай етіп беру керек 

[2]. 

Қазіргі кезде дәстүрлі түрде сабақ берген 



кезде  оқушылардың  қабылдау  ерекшелігін 

ес кермей,  ақпараттарды,  таныс  емес  жа-

ңа  терминдермен  сабақ  түсіндіріледі.  Оқу-

шы лардың  ынтасын  арттырып,  қы зы ғу шы-

лығын  ояту  үшін  түсінікті,  пайдалы  білім 

бере алуымыз тиіс [3]. Сабақты тү сіндірген 

кез де  мысалды  күнделікті  өмір ден  алып, 

жас  ерекшелігіне  байланысты  қа ра пайым 

тіл мен  жеткізетін  болса,  баланың  са баққа 

қы зығушылығы артады, пәнді оқу барысын-

да қиын еместігін сезінеді, алған білімін ал-

дағы өмірінде қалай қолданысқа енгізуін қа-

жет тілігін ұғынады.

Қызықты әңгімемен оқушыларды баурай 

отырып,  өз  бетінше  іздену  жұмысымен  ай-

налысуға  бағыттай  аламыз.  Мәселен,  гео-

графия  пәнінен  сабақ  беру  барысында  осы 

әдістерді  қолдансақ  болады.  Геогра фия 

пә нінің  мазмұнында  техникалық  термин-

дер,  жаңа  сөздер  9-сыныптарға  арналған 

«Қазақстанның  экономикалық  және  әлеу-

мет тік география» оқулығында кездесе бас-

тай ды.  Мысалы,  «Құрылыс  материалдар 

өнер кәсібі»  тақырыбы  бойынша  оқулық 

маз мұнында  «Бұл  кәсіпорын  салаларын-


40

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

да  цемент,  асбест  және  оның  өнімдері,  ка-

олин,  төсеніш  материалдар,  радиатор  мен 

конвенторлар,  санитарлық-құрылыстық  фа-

янстер,  керамикалық  қаптайтын  материал-

дар,  кірпіш,  рубароид,  линолеум,  әр  түрлі 

толтырғыштар, тоқыма және жылу сақтайтын 

материалдар,  үй  құрылыс  үшін  панельдер 

шығарады»  деп  берілген  [4].  Бұл  үзіндіден 

материалдар қандай мақсатта? қолданылады, 

оның қасиеттері қандай екені түсініксіз. Сол 

терминдерді түсінбегеннен кейін, сабақ қиын 

болып көрінеді де, оқушылардың оқуға де-

ген  қызығушылығының  төмендеуіне  әкеліп 

соғады.  Бұдан  байқайтынымыз,  сабақты 

түсіндірудің ерекше әдісін талап ететіндігі. 

Дәстүрлі әдіс бойынша тақырыпты төмендегі 

көмекші сурет (1-суретке назар аударыңыз): 

1-Сурет

Осылайша,  құрылыс  материалдардың 



түр  лерін суретпен бөліп көрсетсек, оқу шы-

лардың қабылауына жеңіл әрі түсінікті тие-

тіні анық.

«Құрылыс  материалдар  өнеркәсібі»  та-

қы рыбын  түсіндірген  кезде  жаңа  құрылыс 

ту ралы  терминдерді  түсіну,  аттары  мен  са-

пасына  қарай  оларды  ажыратып,  қандай 

мақсатта  қолданылатыны  жөнінде  сабақ 

үстінде мәлімет берілген соң, төмендегідей 

ойынмен жалғастырылады. 

Ойынның  негізінде  қоғамдағы  құрылыс 

ма териалдарын  өндіретін  кәсіпорындармен 

та нысады.  Соның  негізінде  құрылыс  мате-

риалдарды түрлерін қандай мақсатта қол да-

натынын үйренеді. Ал, кәсіпорынның сипа-

ты  туралы  мағлұмат  үлгісі  төмендегідей 

(1-кестеге қараңыз)

 

Құрылыс 



материалдар 

өнеркәсібі 

1. Материалды-

құрылыс 

шикізатын (құм, 

қиыршық тас, 

ұсақталған тас, 

гранит, мәрмәр 

т.б) өндіріп, 

алғаш өңдеу. 

2. Ұстастыратын 

материал (цемент, 

әк, т.б.) өндіру. 

3. Құрылыс үшін 

бетон және 

темірбетон 

конструкциялары 

мен бұйымдарын, 

қабырғалық 

материалдар

 

жасау. 



1-топ 

 

№ 



Мазмұны 

Мағлұмат 

Құрылыс  материалдар  өнеркәсібінің 



қай тобы 

Ұстастыратын материал 

Кәсіпорынның аты 



Киіз үй 

Кәсіпорынның мекен-жайы 



Өскемен, А. Байтұрсынов көшесі,4.  

Қоғамда қажеттілігі 



Үйдің конструкциясына, жол салуға, бетон жасауға 

Шикізатты алатын жері 



Өскемен 

Өндіретін заттың түрі 



Цемент 

Тауар өткізу жолдары (жарнама) 



Теледидар арналарында жарнама 

Өнімді жеткізу жолдары (көлік түрі) 



Поезд, автокөлік. 

Басқа кәсіпорындардан ерекшелігі 



Цемент жаңа үлгідегі технологиямен жасалынған 

 

 



41

МҰҒАЛІМГЕ КӨМЕК

2-топ 


 

№ 

Мазмұны 

Мағлұмат 

Құрылыс  материалдар  өнеркәсібінің 



қай тобы 

Материалды-құрылыс заттары (металды) 

Кәсіпорынның аты 



Шаңырақ 

Кәсіпорынның мекен-жайы 



Алматы  

Қоғамда қажеттілігі 



Үйді қоршауға, үйдің шатырына 

Шикізатты алатын жері 



Алматы облысы  

Өндіретін заттың түрі 



металжабынқыш 

Тауар өткізу жолдары (жарнама) 



Қоғамдық көліктердің  

Өнімді жеткізу жолдары (көлік түрі) 



Поезд, автокөлік. 

Басқа кәсіпорындардан ерекшелігі 



Клиенттің арнайы тапсырысы бойынша жасалады. 

 

 



Оқушыларды  үш  топқа  бөлеміз,  оның 

екі – тобы кәсіпорын, бір тобы – клиенттер 

бо лып  жіктеледі.  Әрбір  топ  өз  кәсіпорыны 

ту ралы жарнама жасап, клиенттерді қы зық-

тыру керек. Өз кәсіпорынының жақсы жақ та-

ры, өнімді не үшін қажетті екенін, қай кезде 

пайдаланатыны туралы ақпарат береді. Осы 

ойын  мүмкін  болса  компьютер  сыныбын да 

өткізілгені  дұрыс.  Өйткені,  екі  топқа  тап-

сыр маны беріп, дайындалуына 15 минут бе-

рілген  кезде,  ғаламтордың  көмегімен  керек 

мәліметті  іздеуге  қосымша  көмек  болады. 

Қай топқа көп клиент қызықса, сол топ же-

ңіс ке жетеді. 

Жоғарыдағы  қарастырған  әдістермен  қа -

тар,  заманауи  техникаларды  қолданып  са-

бақты  қызықты  етіп  өткізуге  болады.  Со-

лар дың  бірі,  география  пәніне  қатысты  үр-

діс терді  анимациялап  көрсету,  тіпті  кино 

филь мдер  мен  диафильмдер  үзінділерін 

МРЕG,  АVІ  типті  файлдар  ретінде  сақтап, 

олар ды гипер мәтінді формат арқылы элек-

трон дық  оқулыққа  кірістіру  оқулықтың 

көр кемдік  әдістемелік  деңгейін  арттырады. 

География  сабағын  қызықты  өткізудің  не-

гізгі  талаптарының  бірі  мұғалімнің  үне мі 

іздену,  ұтымды  әдіс  -  тәсілдерді  қол дану, 

оқыту  әдістемесін  жаңартып  оқы ту ына 

байланысты.  Оқыту  қызметінің  мақ саты 

бір  ғана  міндетті  нәтижеге  жету  емес,  ол 

әрбір  оқушының  іскерлігі  мен  мүм  кіндігін 

дамытуға  жағдай  жасау.  Оқуға  қы зық ты ру-

дың басты элементтерінің бірі нә тижеге же-

ту ге ынталандыру.

Қорытындылай  келе,  9-сыныптарға  ар-

нал ған  «Қазақстанның  экономикалық  жә-

не  әлеуметтік  география»  сабағында  оқу-

шы лардың  қызығушылығын  арттыру  үшін, 

жоғарыда аталып кеткендей, сабақты қо ғам-

мен  байланыстырып,  еліміздегі  және  ше-

телдегі кәсіпорындармен хабардар етіп, жә-

не тақырыпқа сай әлемде болып жатқан қы-

зықты оқиғаларды мысалға келтіре отырып, 

тү сіндіру  керек.  Үлгі  ретінде  «Құрылыс 

ма териалдар  өнеркәсібі»  тақырыбына  оқу-

шы лардың  қызығушылығын  арттырып,  та-

қырыпты  оңай  түсінуі  үшін  берілген  ой ын 

әдісінен  оқушылардың  құрылыс  мате риал-

дар өнеркәсібінің қандай салалармен тығыз 

байланыстығы,  бұл  өнеркәсіп  ши кі зат-

тарына не жататындығы және еліміздің қай 

аймақтарында  кездесетінін,  не  үшін  қол да-

на тындығын  хабардар  болады.  Осы  сияқты 

ба ғыттағы білім беру арқылы, оқушыларды 

ке лешек өмірге шыңайы дайындай аламыз. 

ӘДЕБИЕТТЕР

1 Валиева М. Білім беру технологиялары және оларды оқу-тәрбие үрдісіне енгізу жолда-

ры. (Әдістемелік нұсқау) – Алматы, 2002.

2  http://akorda.kz/kz/page/page_kazakstan-prezidentinin-nazarbaev-universiteti-studentteri-

aldynda-soilegen-sozi_1346990218


42

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

3 Ұлттық тәрбие: Таңдамалы лекциялар курсы. – Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ, 2011. 

-276 б.

4 В. Усиков, Т. Казановская, А. Усикова, Г. Зәбенова. Қазақстанның экономикалық және 



әлеуметтік географиясы. Жалпы білім беретін мектептің 9 сыныбына арналған оқулық. 2 

басылымы, өңделген – Алматы: Атамұр, 2009. -176 б.

ӘОЖ 37. 015

Ж.Б. Қдыралиева

Интеллектуалды ұлт қалыптастыру ҒЗИ эксперті

ҚАЗАҚ ХАЛҚЫ САЛТ-ДӘСТҮРІНІҢ ЖАСТАРҒА БЕРЕРІ МОЛ

Мақалада бүгінгі жастардың патриоттық сезімге ұлттық құндылықтар арқылы тәрбилеу 

мәселесі көтерілді. Бүгінгі таңдағы білім беру жүйесінде ұлттық құндылықтарды нақыштау 

өзекті  болып  отыр.  Ұлттық  мәдениетті,  өркениетті,  балаға  жастайынан  сіңірту  арқылы 

өзін-өзі тануға, жеке, саналы азамат ретінде қалыптасуына септігін тигізетіні жөнінде сөз 

қозғалды. 



Түйін сөздержас ұрпақ, ұлттық мәдениет, білім, тәрбие.

В статье написанно о воспитании молодежи патриотизму, то есть о методах и способах ис-

пользования обычаев и традиций. Одним из существенных условий развития современно го 

образования является актуализация системы народного образования. Национальная культу-

ра становится первым шагом для ребенка в освоени богатств мировой культуры, присвое-

нии общечеловеческих ценности формирование собственной личностной культуры.



Ключевые слова: молодежь, национальная культура, образования, воспитания. 

The article is written on the education of the youth patriotism, that is, the methods and ways of 

using the customs and traditions. One of the essential conditions for the development of modern 

education is the actualization of the public education system. National culture is the first step for 

the child in the development of the wealth of world culture, awarding universal values formation 

of his own personal culture.



Keywords: youth, national culture, education.

Кең  құшақты  қазақ  даласында  бабалар 

дү бірі мен даналар үнімен, ата-бабалар салт-

дәс түрімен тәрбие алып өскен – қазақ балала-

ры мыз.  Өз  ұлтымыздың  ата-бабаларымыз-

дан жалғасып келе жатқан салт-дәстүрімізді 

ұмыт пай, одан әрі дәріптеу біздің борышы-

мыз.  Салт  -  әр  ұлттың,  халықтың  діні  мен 

сеніміне,  тұрмыс-тіршілігіне,  ұлттық  құ ры-

лым ерекшелігіне сәйкес ғасырлар бойы жи-

нақталып, өмірдің өзі туғызған ғұрыптар тұ-

ғы рының негізі ретінде қалыптасқан.

Ата-салтты қадірлеген, құрметтеген адам-

ның ішкі рухани байлығы, әдептілігі сыртқа 

күн нұрындай сәуле шашып тұрғандай се зі-

леді.  «Жирен  жаман  әдеттен,  үйрен  жақсы 

әдеп тен» демекші, әдептілік негізі иманды, 

кі шіпейіл,  көпшіл,  инабаттылықтан  бастау 

ала ды.  Сондықтанда,  бүгінгі  күні  жастар-

ды  әдепті,  ілтипатты,  адамгершілікті  етіп 

тәр билеу әлімсақтан мирас болып келе жат-

қан  ата-салтымызды  санасына  сіңдірту  өте 

маңызды  болып  табылады  [1].  Сан  ға сыр-


43

 САЛТ-ДӘСТҮР

ларды бағындырып келе жатқан сондай сал-

ты мыздың  бірі  ұлттық  тойлар  (түрі  көп), 

оның  ішінде  үйлену  тойын  мысалға  алсақ 

бо лады. Екі жастың бас қосып, отбасын құ-

руы  ежелден  қалыптасқан  дәстүр  бойынша 

құ даласудан  басталады.  Қазақтар,  әдетте 

«тең-теңімен,  тезек  қабымен»  деген  қағида 

бо йынша ежелден сыйласатын, аралас-біліс, 

әлеу меттік деңгейі өзімен шамалас адамдар-

мен құдаласатын болған. Қазақта құда бо лу-

дың бірнеше түрі болған. Осындай т.б. жағ-

дайларға байланысты құдалықтың «бел құ-

да», «бесік құда» және «қарсы құда» деген 

негізгі  түрлері  қалыптасқан.  1960-жылдар-

дан бастап үйленіп, тұрмыс құру көбіне жас-

тар дың өз қалауларымен жүзеге асырылды. 

Сон дықтан,  өз  еркімен  бас  қосуына  бай-

ланыс ты  болатын  құдалық  түрі  халық  ара-

сында «құдай қосқан құда» деп атала баста-

ды. Бұлайша үйленудің өзі екі түрлі болды. 

І) Құ даласу жолы бойынша жасалып, алды-

мен қалыңдық жағының «ұзату тойы», одан 

ке йінгі «үйлену тойы» немесе «келін түсіру 

то йымен»  жалғасатын  үйлену  салты.  ІІ) 

Бел гілі  себептерге  байланысты  туындаған 

«алып қашу» немесе «қашып кету» арқылы 

үй лену салты. Бұл салт негізінен екі жақты 

көп теген  салмақтан  құтқарудан  туындаған 

деу ге негіз бар. Ол шындығында қызды күш-

пен алып қашу емес, келісілген жағдайда ат-

қарылатын шара. Мұндайда, жігіт жағы қыз-

ды кіргізіп алған соң, құдалар ауылына «аяқ-

қа жығылып, кешірім сұрап, рұқсатын алуға» 

2-3  адам  «хабаршы»  келеді.  Үйленудің  бұл 

түрі  кейде  ата-ананың,  әсіресе,  қыз  жа ғы-

ның  екі  жастың  үйленуіне  қарсы  болған 

жағ дайында да жасалады. Алайда, екі жас-

тың  ниетін  біле  тұрса  да  құдаласудың  бір-

қанша  ырым-кәделерінен  азат  болу  мақ са-

тында ата-ананың осындай жолға бараты ны 

кез деседі.  Қыздың  кетіп  қалуының  ерікті 

не месе  еріксіз  түрде  болғандығын  білу 

үшін  қыз  жағынан  «қуғыншы»  келеді.  Ол 

кө бінесе  қыздың  жеңгелері,  туыстары  бо-

лып  келеді.  Мұндайда  көбіне  екі  жақтың 

өз ара  тіл  табысып,  мәмілеге  келуімен  аяқ-

та лып  жатады.  Алып  қашу  алдын-ала  қа-

рас тырылған  болса,  үйлену  тойы  сол  күні 

ат қарылып  кетіп  те  жатады.  Ал,  дайындық 

бол маған  жағдайда  бірнеше  күннен  кейін 

де той жасалады. Тойда көптеген дәстүрлер 

орын далады,  солардың  біршамасы  бүгінгі 

күн ге  де  келіп  жетті,  «шашу,  шашу»,  «бет 

ашар»,  «құда  түсу»  т.б.  Мысалы,  Шашуды 

сол кезде апалар тілектерін тілеп, тойға қа-

ты сушылар  келін  мен  жігіттің  маңдайынан 

иіс кеп, құттықтайды. Шашудың мәні – Көк 



Тә ңірінен «нұр жаусын» деген ізгі тілек ті-

ле ген  магиялық  сипатта  болып,  үлкендер 

мен  кішілердің  жапа-тармағай  таласуы  ар-

қы лы  елді  қызыққа  бөлейтін  көңілді  салт 

бо лып  қалыптасқан.  Шашуға  ертеректегі 

кү міс  тиындар  шашу  салты  Орталық  және 

Ба тыс  Қазақстан  өңірлерінде  бірлі-жарым 

кез деседі.  Осылайша,  думанды  той  өткен 

соң  ертеңiнде  таңертең  ерте  тұрған  келiн 

ал дымен  үлкен  үйдiң  түндiгiн  ашады  да, 

отын  жағып  қазан  көтередi.  Сөйтiп,  келiн 

өз  отауының  шаруасына  араласып,  жаңа 

ор та,  жаңа  қауымның  мүшесi  санатына  қо-

сы ла  бастайды.  Ұзатылып  барған  жерiнiң 

туыс-туғандарымен танысатын «отқа ша қы-

ры лып»,  «есiк  көрсету»  кездерiнде,  үйлену 

то йында  киген  сәукелесiн  жас  келiн  екенiн 

бiл дiрiп, киiп барып та жүредi.

Қызы мен күйеу баласы келгенде қыздың 

төр кiнi  жақын  туыстарын  жинап,  мал  сой-

ып,  тiлеу  iстейдi,  төркiндеп  барған  қызын, 

кү йеу  мен  жиенін  қыздың  барлық  туыс-

тары  үйiне  шақырып  қонақ  болғызады. 

Ол  «қыздың  төркіндеуі»  деп  аталады.  Бiр 

ай  болып,  қайтарларында  төркiнi  қызына 

бұ заулы  сиыр,  құлынды  бие,  бiр  түйе  бе-

ре дi.  Жиен  «қырық  серкеш,  шұбар  тай-

ын»  алып  қайтады.  Сөйтіп,  екi  жастың  үй-

лену  тойының  атқарылуы  барысында  сан-

алуан  әдет-ғұрып,  жосын-жоралғылар  мен 

ғұрыптардың атқаратын дәнекерлiк қыз мет-

те рі ерекше көрiнедi [2].

Ал, бүгінгі күнгі той мәселесіне тоқталар 

бол сақ,  той  адамдардың  жарысы  секілді, 

бір-біріне бәсекелестікпен, байлығын, мүм-

кін дігін,  бірінен  бірі  асып  түсіп  мақтану, 

«Мен кімнен кеммін?», – деген ойлар, әдеп-


44

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

сіз  қылықтар,  жалдамалы  қыздардың  биі, 

заң  ғырған адамды есеңгіретіп жіберетін му-

зы калар  сәнге  айналып  бара  жатқандығы, 

қа  рынды ашытады. Ата-бабамыз қанша ма-

лын шашып тойлатса да, өрескіл әрекеттерге 

бар ған емес. Тойдағы жағымсыз жәйттардың 

орын  алуы  жастардың  тәрбиесіздігінде, 

ата-анасының  баласына  деген  тәрбиесіне 

кө  ңіл бөлмегенінде болуы мүмкін. Бұл жө-

нін  де  Мемлекет  және  қоғам  қайраткері, 

ҚР  мемлекеттік  хатшысы  Гүлшара  Әбді-

ха лықова:  «Бүгін  бізге  батыстың  же лі мен 

до малай  беретін  қаңбақ  ұрпақ  керек  емес, 

пай дасын  алып,  зиянын  бойына  дарытпай, 

да уылға қарсы тұра алатын, тамыры ұлт ру-

хына терең бойлаған білікті ұрпақ керек. Қа-

зақ  қыздарының  нәзіктігі  мен  ибалылығы 

жо ғалып барады. Жат қылықтарға әуес ұрпақ 

өс іп  келеді.  Осының  бәрі  қоғамымыздың 

ұлт  тық салт-дәстүрге, әдет-ғұрыпқа қан ша-

лықты  зәру  екенін  байқатады.  Ұлттық  тәр-

биеден алыстаған сайын, көлденең кесапат-

тардан шыға алмай келеміз. Сондықтан, жас 

ұрпақты  толыққанды  қазақ  отбасында  тәр-

биелеудің маңызы зор» [3], – деп бүгінгі таң-

дағы жастардың өрескіл іс-әрекеттерге қан-

дай себеппен баратындығы жөнінде, «Ұяда 

не көрсең, ұшқанда соны ілесің» деген сын-

ды,  жастарға  қазақи  салтымыздың  маңызы 

зор  екендігін  басып,  орынды  пікір  айтқан. 

Ке зінде  аталарымыз  балаларына  алдымен 

от басындағы тәрбие өнегесін үйретіп, одан 

ке йін  «Е,  Құдайым,  бала  бер,  бала  берсең 

са на бер, сана бермесең бір-бірлеп ала бер» 

деп  ұрпағының  санасыздығынан  түңілген. 

Ұлт тық салт-дәстүрлеріне елуден астам тәр-

бие  үлгілерін  қолданған,  әдеп,  ырым-ти-

ым,  жөн-жосық,  қалып-қағида  ережелерін 

жа саған.  Ұлы  Абай  бабамыз  «балаңды  бес 

жас қа дейін хандай сыйла, он екі жасқа де-

йін  құлыңдай  жұмса,  он  үш  жастан  кейін 

ақыл  шыңдай  кеңес»  деп  айтқан.  Ескілер 

жас  тарға сенім артып, оның есеюіне, отан-

шыл,  көпшіл,  халықшыл,  ұлтжанды  болып 

тәр биеленуіне  мақал-мәтелдер  арқылы  ық-

пал еткен. Сол арқылы тәлім-тәрбие, дұрыс 

жол ға бағыттаған. 

Ұрпақтың санасыз болып, елдің намысын, 

арын  қорғай  білмейтін,  мансапқорлыққа, 

бә   секелестікке  бейім,  батыс  стиліне  елік-

теп,  адамның  миыма  қонымсыз  жәйт тар -

дың  орын  алып  жатқандығы,  ұлттық  са-

на-сезімнің,  халықтық  тәрбиенің  тө мен-

деп  бара  жатқандығын  көрсетеді.  «Еш тен, 

кеш  жақсы»,  демекші  аталмыш  ке лең сіз -

діктің  алдын  алу,  болдырмау,  ұлттық  құн-

ды лықтарымызды  сақтап  қалу  бүгіннен 

бас талуы  қажет.  Ол  үшін  ең  алдымен  шыр 

етіп дүние есігін ашқаннан нәресте бойына 

та рихи  құндылықтарымызды  «бесік  жыры-

нан» бастап ертегі, қазақи аңыздар, жырлар 

т.б.  салтымызды  дәріптейтін  әңгімелермен 

тәр билеп бойын сіңірту міндетті. Тіпті, нә-

рес тені  тәрбилеуді  құрсақтан  бастап,  отба-

сы  ошақ  қасы  екендігін  біліп  дүние  есігін 

аш қаны абзал. «Жақсы сөз – жарым ырыс» 

– демекші, отбасында барынша балаға ғиб -

рат ты әңгімелер мен өмірде оң пайдасын ти-

гі зетін даналардың нақыл сөздері, ең басты-

сы ұлттық құндылықтарды дәріптейтін асыл 

сөз дермен сусындатып өсіру міндетті. Соны-

мен қоса, мектепте «ұлттық сана», «ұлттық 

құн дылық», «сана-сезім», «салт-дәстүр» т.б. 

си яқты  психологиялық  тұрғыдан  семинар 

са бақтарын,  сынып  сабақтарында  жетісіне 

бір-екі рет жүргізіп тұрса, рұқсат беріп жат-

са, сабақ ретінде енгізсе нұр үстіне нұр бо-

лар еді. Сонда айтылған жүз сөздің оны ба-

ла ның  есінде  қалып,  оны  өмірде  өнеге  ете 

біл се, баланың жаман қылықтарға бармауы-

на септігін тигізер еді. 

Қорытындылай келгенде, қазақ халқының 

салт-дәстүрі атам заманнан келе жатқан ұл-

тымыздың өзгеше қасиетін сақтайтын, жал-

ғас  тыратын, рухани жан-дүниесін онан ары 

ба йытатын  мәдени  құндылықтардың  бір 

түрі  де сек  артық  айтқандық  емес.  Той  мә-

се лесіне  кел генде,  қазақ  халқында  қан дай 

той  болма сын  (тойдың  түрі  көп)  -  ол  қа ра-

па  йым  халықты  ұйымшылдыққа,  береке-

бір  лікке, сауық-сайранға, өнер-білімге, ұлт-

тық  дәстүрімізді  дәріптеп,  ойын  түрлерін 

да  мытуға  жебейтін  әмбебәп  қимыл.  Әрине, 

бү  гінгі  өскелең  ұрпақтың  бірең-сараңы 

салт-дәстүрді  ұстанбағанымен,  кейбір  эле-

мент терін қолданатыны теріске шығара ал-

ма ймыз. соңғы кезде болып жатқан ке лең сіз 

жәйттер, мәдениеттен алшақ ойын дар, қыз-

дардың  адам  шошытар  биі  т.б  адам дардың 



45

САЛТ-ДӘСТҮР

бір-біріне бәсекелестікпен, бай лы ғын, мүм-

кін дігін, бірінен бірі асып түсіп мақ тану ба-

ры сындағы ойдан арылып, сол той ды мәнді 

де, мазмұнды тұстарын ой лас тырып, адамға 

жа  ңа ой туындайтын әдепті ойындарды қол-

дан  са,  мәдениетті  дә режеде  өткізу  жолда-

рын  қарастырса  той дың  шырқы  жаңғырар 

еді.  Бабалардан  мұ ра  болып  келе  жатқан 

тек  тілік,  әдептілік  қа сиеттерін  ұмытпасақ, 

бә  рі  де  өз  жөнімен  ел  тұрмысының  жаңа 

маз  мұнын жақсартуға үлес қосары да сөзсіз. 

Ата салтын құрметтеу, өз ұлтымыздың, жас 

ұр пақтың болашағы үшін керек.



ӘДЕБИЕТТЕР

1 Пралиев С.Ж., Нуриев М.А., Якупова А.Н., Сейсенбаева Ж.А., Садыкова А.Е, Сеитова 

Ж.М. Салт-дәстүрдің ұйымдастырылу жолдары мен орындалу тәртібі.

2 Айгүл Әжіғалиева «Ұлттық құндылықтар отбасынан басталады» Егемен Қазақстан 

http://egemen.kz

3 А.Е Манкеш «Отбасының тәлім-тәрбиелік рөлі» Ұлттық тәрбие №4 (24) 2014 

ӘОЖ 372.881.1

З.Ш. Ағыбаева

Алматы облысы, Қаратал ауданы, Тастөбе ауылы

Жамбыл атындағы орта мектеп

қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫҚ ОЙЫН «ҚЫЗЫҚТЫ ҚАЗАҚ ТІЛІ»

Интеллектуалдық ойын «Қызықты қазақ тілі» ашық сабағын мұғалімдерге көмек ретінде 

ұсынып отырмыз. Ашық сабақтың мақсаты мемлекеттік тіліміздің мәртебесін арттыра оты-

рып, жастардың ой-өрісін, ізденістері мен тапқырлық қырларын дамытуға ықпал ету жа йы 

айтылған.  Отанға  деген  сүйіспеншіліктерін,  мемлекеттік  тілге  қызығушылықтарын  арт-

тыру, ұшқыр ойды дамыту, дүниетанымдық көзқарастарын дамытуға ықпал ету жайы қа-

рас тырылған.



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет