№№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014 issn 2307-0188
жүктеу/скачать 5,17 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Липотон
- Мумия
- Норвегия селитрасы
- Пергидроль
- Сатурн қанты
- Шаттандырғыш газ
- Хамелеон
- МАНАШЕВ Темірлан, Алматы облыстық №15 мектеп-интернатының 6 сынып оқушысы, Тҥрксіб ауданы, Алматы қаласы, Қазақстан Республикасы
- CINEMA 4D БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Бағдарламаның тарихы.
- Пакеттер.
- Prime.
- Studio.
- Текстілеу: 3ds Max – 3ds Max 2012 – 2014 Maya – Maya 2012 – 2014 Softimage – XSI 2012 – 2014 Симуляция мен эффекті
- CAD: Nemetschek Allplan Graphisoft ArchiCAD Nemetschek Vectorworks Мәліметтердің форматтық тізімі.
- Коннекторлардың кӛмегімен қосылатын рендрлер
- СӘРСЕНБАЕВА Аяжан Нҧрланқызы, №6 орта мектебінің 10 сынып оқушысы, Шалқар қаласы, Шалқар ауданы, Ақтӛбе облысы, Қазақстан Республикасы
- Жетекшісі: ЖАНДОҢҒАРОВА Алмагҥл Серікқызы, №6 орта мектебі «Химия» пәнінің мҧғалімі, Шалқар қаласы, Шалқар ауданы, Ақтӛбе облысы, Қазақстан Республикасы
- Фосфор элементінің ашылу тарихы.
Лейпциг жасылы – швейнфурт, вена, вюрцбург, париж жасылы деген бірнеше аты бар, формуласы – Cu 2 (C 2 H 3 O 2 ) • 3Cu(AsO 2 ) 2 . Ӛте күшті у. Ӛсімдіктердегі зиянды насекомдарға қарсы қолданылады. Липотон – мырыш сульфиді мен барий сульфатының қоспасы (ZnS + BaSO 4 ). Ақ бояу ретінде қолданылады. Ляпис – азот нитратының медициналық аты, құрамында калий нитраты бар. Тозақ тасы деген де аты бар. Медицинада жараларды күйдіру үшін қолданылады. Мор тҧзы – аммоний-темір (ІІ) сульфатының кристаллогидраты: (NH 4 ) 2 SO 4 • FeSO 4 • 6H 2 O. Қостұз, ауада үгітілмейді. Кӛлемдік сан анализінде қолданылады. Мумия – қоңыр бояу. Гипс және алюмосиликаттың қосымшасы бар темір оксидінен тұрады. Колчедан күйігін, темір купоросын күйдіру арқылы алынады. Мҧсатыр спирті – аммиактың судағы 25%-дық ерітіндісі. Медицинада күшті тітіркендіргіш ретінде қолданылады. Норвегия селитрасы – кальций нитраты. Су тартқыш зат. Күйдіргіш ізбес қосу арқылы су тартқыш қасиетін азайтады, тыңайтқыш ретінде қолданылады. Оксиликвит – сұйық оттегінің майда кӛмірмен не басқа жанғыш кеуекті материалдармен қоспасы. Қопарғыш зат. Тау-кен ісінде қолданылады. Пергидроль – сутегі асқын оксидінің 30%-дық судағы ерітіндісі. Ректификат – қайта айдау әдісімен әбден тазартылған этил спирті. Саломас – сұйық майларды гидрогендеуден алынған техникалық ӛнім. Сабын жасау ӛндірісінде қолданылады. Сатурн қанты – қорғасын қанты, сірке ацетатының кристаллогидраты – Рв(СН 3 СОО) 2 • 3Н 2 О. Силикагель – суынан ажыраған кремний қышқылдары. Адсорбциялағыш қабілеті күшті. Шаттандырғыш газ – азот жарты оксиді. Тұңғыш рет Г. Деви ашқан. Организмге кӛңілдендіріп әсер етеді. Ультрамарин – минерал бояу, «синька» деген атпен тұрмыста қолданылады. Хамелеон – калий манганатының аты. Хромпик – калий және натрий бихроматтарының техникалық аты. Тері және мата ӛнеркәсібінде тотықтырғыш есебінде қолданылады. Хром қоспасы – калий бихроматы мен қою күкірт қышқылының қоспасы. Лабораториялық ыдыстарды жуғанда қолданылады. Химияның жетістіктері ауыл шаруашылығында да кеңінен қолданылады. Минералдық тыңайтқыштарды, гербицидтерді және улы химикаттарды қолдану дәнді және техникалық дақылдардың ӛнімін бірнеше есе арттыруға жағдай жасады. Қазіргі кезде дүниежүзілік маңызы бар мәселелердің бірі – қоршаған ортаны қорғау. Техниканың, әсіресе, химия ӛнеркәсібінің, тау-кен ӛндірісінің, соның ішінде тұздар ӛндірісінің маңызы жоғары. Химиядан алған білімді пайдалана отырып, осы заттардың халық шаруашылығындағы маңызын айқындау – басты мақсаттарымыздың бірі. №№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 91 МАНАШЕВ Темірлан, Алматы облыстық №15 мектеп-интернатының 6 сынып оқушысы, Тҥрксіб ауданы, Алматы қаласы, Қазақстан Республикасы Жетекшісі: БАЙҒАЗЫ Арай, Алматы облыстық №15 мектеп-интернаты «Информатика» пәнінің мҧғалімі, Тҥрксіб ауданы, Алматы қаласы, Қазақстан Республикасы CINEMA 4D БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Бағдарламаның тарихы. Cinema 4D немесе қысқаша C 4D фирмалары Maxon үш ӛлшемді графиктер мен анимацияларды жасайтын пакет болып табылады. Үш ӛлшемді эффектілер мен объектілерді ӛзгерту үшін және жасау үшін Cinema 4D амбебап кешенді бағдарлама. Объектілерді гур рендірлерге мүмкіндік береді. Анимациялар мен жоғарғы сапалы рендырлердің жұмысына кӛмек береді. Қарайтын интрорейспен ерекшеленеді. Басқаларға қарағанда, қосалқы орыс тілінде жұмыс істеп, орыс тілінде сӛйлейтін адамдар арасында белгілі. 1990 жыл Кристиан және Филипп Лош ӛздерінің рейтрейселерін жарысқа қатысу үшін программистер жарысы Amiga-да Kickstart журналдарын жазып, бұл жарыста жеңіске жетті. 1991 жыл Рейтрейсер FastRay (алғашқы аталуы Cinema 4D-нің) Amiga-да жариаланған. 1993 жылғы желтоқсан Amiga платформасында Cinema 4D V1 жарық кӛріп, алғаш рет шықты. 1994 жылғы мамыр Жақсартылған рендрленген 1.5 нұсқасы шықты. Еуропа нарығын Cinema 4D композициясының мықты басты ӛнімі, осы жылы Cinema 4D V2 Amiga үшін шықты. 1995 жыл Amiga платформасында Cinema 4D V3 шықты. PC-ке Cinema 4D-ны тасымалдау жоспары шықты. Жаңа құрылған жұмыскерлер командасы жаңа кроссплатформалы ӛңдеу Cinema 4D движогын жасады. 1996 жыл Адам санын кӛбейтіп, MAXON компаниясы жаңа пакет тӛртінші нұсқаны шығарады, ол Microsoft Windows және Mac OS операциялық жүйесінде жұмыс істейді. Мультипроцессорлы Cinema 4D-ның алғашқы нұсқасы шығады. 1997 жыл Екі жаңа нұсқа Cinema 4D XL V5 және SE шықты. 1998 жыл Америка нарығына қаңтарда шығады, кӛптеген жетістіктер мен алғыс алады. Қазан айында атағы шыққан MAXON Computer, GmbH алғашқы офисін Солтүстік Америкада ашты. Сӛйтіп ӛмірге MAXON Computer Inc келеді. 1999 жыл Жүйелік рендерингтің модулі шығады – Cinema 4D NET под Cinema 4D GO V5. 2000 жылғы MAXON Computer-дің 70 % акциясын Nemetschek компаниясы №№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 92 қаңтар сатып алды. Ол компания архитектурасы проектирлерін автоматтандыру алғашқы орын алатын болды. 2000 жылғы наурыз MAXON Computer Cinema 4D XL V6-ны шығарды. Тағы жетістіктерге жетіп, MacWorld Editor’s Choice Award соның ішінде. 2000 жылғы қараша BodyPaint 3D алғашқы нұсқасы шығады. Текстура UV-да жұмыс істейді. 2001 жыл Cinema 4D AR жарық кӛрді. Түтін мен шаң симуляциясы қосылды. PyroCluster. 2001 жылғы маусым Cinema 4D XL R7 шығады. Визуалдандыру мульти-ӛткірім рендеринг түзулеу технологиясының қарқынды дамуы. Жаңа модуль Dynamics. Функцияның симуляциясы қатты және жұмсақ денелер осы жылы екі жаңартулар болады 7.1 және 7.3. 2002 жыл Cinema 4D R8 сапасы жақсарды. Бағдарлама жаңа интерфейсі OpenGL (редакциялау) түзету жақсартылды. Бағдарлама модульді болды. Жаңа модульдер Advanced Render, PyroCluster, MOCCA Thinking Particles интерактивті байланыс әртүрлі объектілерді параметрлерінің арасында визуальді орта жасалды. 2003 жыл Модульдің жаңа нұсқасы BodyPaint 3D R2 жаңартылды. Cinema 4D R8.5 фотореалистік елес рендерге жаңа модуль Sketch and Toon. 2004 жыл Cinema 4D R9 шықты. 2005 жыл Жаңа нұсқа Cinema 4D R9 64, R9.5 шаш жасау жаңа модулі. 2006 жыл Cinema 4D кәсібиленген пакет 3D платформасында жаңа нұсқа R9.6 негізгі эффект анимацияларды жасау. 2006 жылдың соңы Cinema 4D R10 персоналдар анимациялар жақсартылды MOCCA және модуль MoGraph. 2007 жыл Cinema 4D R10.111, қатені түзету R10 шыққаннан кейін тиісті тестен кейінгі қатені түзеу. Cinema 4D R10.5 ӛзгертулер MOCCA 3 MoGraph, HAIR енгізілді. 2008 жылғы 12 тамыз Жаңартылм Cinema 4D R11 Advanced Render 3, BodyPaint 3D 4. 2009 жылғы 1 қыркүйек Cinema 4D R11.5, MoGraph 2 және BodyPaint 3D 4.5 жаңа нұсқалары шығады. Broadcast Edition кӛрсетіледі. Жаңа ашылымдар RAM плейр жаңа кӛрініс менеджері FBX2010.0 PNG және DPX ақпаратпен алмасу Adobe After Effects және Apple Motion. MoDynamics қимыл құбылыстарын симуляциялау. 2010 жылғы 1 қыркүйек Cinema 4D R12 және BodyPaint 3D R12 бағдарлама пакеттерінің жаңа нұсқасы. 2011 жылғы 1 тамыз Жаңалық ішінде функцияның рендыр камера 3D Motion Blur бағдарламасының дизайн және логотипі ӛзгеруі. 2012 жылғы 1 Cinema 4D R14.31 шықты. №№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 93 тамыз 2013 жылғы 4 сәуір Cinema 4D Lite және CINEWARE ақпаратының 3D жүйесі жақсартылды. 2013 жылғы 22 шілде Cinema 4D R15 (скульптурді мүсінде) модельдеу т.б. функциялар. 2014 жылғы 4 тамыз Cinema 4D R15 Визуалды қозғалыс камрасы. Поликарандаш құрылысы политраларды сала алады. Объектілердегі эфектілерді санау мүмкіндігі. Локализация. Интерфейс Cinema 4D әр түрлі тілде қолданылады. Олардың ішінде орыс, ағылшын, испан, итальян, қытай, корей, неміс, француз, чех және жапон тілдерінде бағдарламаның құжаттары да әртүрлі тілде қолданыста. Maxon компаниясының ресми сайты орыс, ағылшын, итальян, испан, неміс, француз және жапон тілінде бар. Модульдер. 12-ші (түрі) болжамы шыққаннан кейін Maxon модульдерді сатпайтын болды. Оның орнына Cinema 4D енді. 6 түрлі нұсқада тӛменде жазылған. Негізгі бағдарламадан басқа модульдерге негізгі инструменттен құралған тестілеуге, анимация және рендырлер, осыған қоса арнайы құрал-жабдықтар және бағдарламаларын функцияларды қолдануға мүмкіндік береді. Advanced Render – визуализацияға үлкен мүмкіндік беретін модуль. BodyPaint 3D – текістілі карталарды UV жаймаларын жасайтын құрал- жабдықтары бастапқы базалық пакетке R10 қосылған. Dynamics – қатты және жұмсақ денелердің динамикасын симуляциялайтын модуль. HAIR – шаш жасауға арналған модуль. MOCCA – кейіпкерлерді анимациялау үшін арналған модуль, матасын, морфинг, деформатор ригаларын жасау үшін арналған модуль. MoGraph – объектілерді анимациялау және генерациялау, сонымен қатар дизайн үшін арналған модуль. NET Render – рендыр фирмада анимацияларды есептеу үшін арналған 15 нұсқадан кейін қолданылатын болды. Рендырге ауыстырылды. PyroCluster – волюметрленген эффектілерді жасайтын құрал-жабдықтар түтін, шаң, бу т.б. (R10-нан бастап Advanced Render-дің ішінде). Sketch and Toon – фотореалистік емес кӛрініс жасау. Thinking Particles – бӛлшектермен басқару жүйесі. Пакеттер. 12-ші нұсқадан кейін Maxon компаниясы Cinema 4D-ның 5 түрлі жинағын ұсынады. 2013 жылдан бастап 6-ші пакет «Lite» әр пакеттің қызметі бар. Lite. Қарапайымдылығын Cinema 4D Adobe After Effects комплектісінде СС нұсқасынан бастап кіреді. Үш ӛлшемді анимациялармен объектілерді жасау үшін қолданылады. Prime. Моделдеулер қызметі текістілеуге, анимациялауға және рендырге қолданылады. Broadcast. Prime функциясы кіреді. Бұл пакетке және теледидар, видео ӛнімдері үшін қолданылады. Бұның ішінде клондарын робот жасау кейбіреуі динамик қосымша шейдерлер визуализацияның функциялары объектілердің бастапқы комплеткіге кіреді. Материалдар дыбыс файлдары және т.б. №№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 94 Visualize. Prime функциялдары ішіне кіреді т.б. визуализацияға арналған функциялары бар жарық және т.б. сәуле қойылымдарды қолданылатын архитекторлар, инженерлер, дизайнерлер. Studio. Бұған Prime Broadcast және Visualize т.б. функциялары кіреді. Дайындық жиынтықтары кіреді, т.б. BodyPaint 3D. Текстура суреттері пайдаланады. BodyPaint 3D Cinema 4D-де программалау Cinema 4D программалаудың келесі түрлерінен тұрады: Python – кодты менеджерде скриптарды және плагинотарды жасау үшін объектілерді Xpresso түрінде т.б. функцияларда қолданылады. C++ C.O.F.F.E.E. – бағдарламалаудың скриптеу түрі. Кіру шығу порттары бар. Түйіндер бӛлек функция бола алады. Оларды ӛзара байланыстыра функцияның есебіне әкеледі. Жаңа түйінді плагин сияқты жасауға болады. C++, Xpresso кӛрінісі объектілері мега Xpresso кӛмегімен белгіленеді. Оның ішінде Xpresso түйіндерімен жұмыс істейтін менеджерлер кіреді. Cinema 4D и BodyPaint 3D. Thinking Particles үшін жұмыс істеуге арнайы түйіндер және негізгі түйіндер болады, динамиктер шаштармен және MoGraph бӛлек екі түрі болады. Python және C.O.F.F.E.E., арнайы тілде код жасап, Xpresso-ның кӛмегін арттырады. Мәліметтермен алмасу мүмкіндіктері Cinema 4D R15 комплектісінің ішіне кіреді, болмаса басқа ӛндірушілер мен шығарылған. Текстілеу: 3ds Max – 3ds Max 2012 – 2014 Maya – Maya 2012 – 2014 Softimage – XSI 2012 – 2014 Симуляция мен эффекті: Realflow 4 – 5 Ойындарды қҧрастыру: Unity – (FBX арқылы) Kомпозитинг: Adobe After Effects – CS5, CS6, CC Adobe Photoshop – CS5, CS6, CC Apple Motion – (тек OS X жүйесінде) Apple Final Cut Pro Apple Shake Eyeon Fusion – (тек Windows жүйесінде) The Foundry Nuke CAD: Nemetschek Allplan Graphisoft ArchiCAD Nemetschek Vectorworks Мәліметтердің форматтық тізімі. Келесі файлдардың импорттау (И) мен экспорттауға (Э) арналған форматы Cinema 4D Studio сүйемелдейді: 3D Studio (*.3ds) И/Э Alembic (*.abc) И/Э Allplan (*.xml) И/Э BVH (*.bvh) И COLLADA 1.4, 1.5 (*.dae) И/Э DEM (*.dem) И №№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 95 Direct 3D (*.x) Э DWG (*.dwg) И DXF (*.dxf) И/Э FBX (*.fbx) И/Э IGES (*.igs) И Illustrator (*.ai) И/Э сплайттер. MacOS кӛмегімен бұл жүйеде AI файлды пайдалану мүмкіндігі бар. LightWave (*.lwo) И RIB (*.rib) Э STL (*.stl) И/Э VRML 2 (*.wrl) И/Э OBJ (*.obj) И/Э Визуализация. Cinema 4D қосалқы рендермен қатар басқа рендерлермен жұмыс істейді. Бағдарламаға енгізілген немесе конектрлер арқылы жұмыс істей алады. Қосалқы пакет арқылы Cinema 4D, Visualize, Cinema 4D Studio, BodyPaint 3D коннектор CineMan. Қосалқы рендрлер: VRAYforC4D (ағылш.) (Vray) m4d mental ray and iray (ағылш.) (mental ray and iray) finalRender Arnold Renderer (жасалуда) Krakatoa (бӛлшектердің визуализациялау жүйесін жасауда). Коннекторлардың кӛмегімен қосылатын рендрлер: RenderMan – Pixar’s Photorealistic RenderMan® renderer /PRMan (CineMan арқылы) 3Delight (CineMan арқылы) AIR – Site Graphics AIR 7-10 (CineMan арқылы) Maxwell Render mental ray Indigo Renderer Sunflow V-Ray Thea (ағылш.) Octane Render Әдебиеттер 1 Сборник книг по программе CINENEMA 4D на русском языке. 2 http://arttower.ru/tutorial/Svetilkin/spravochnicki/Cinema4D/menu.html. 3 Учебники и материалы по Cinema 4D. 4 Cinema 4D R10 Architecture Edition Быстрый старт. 5 Безруков И. Cinema 4D для начинающих. №№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 96 СӘРСЕНБАЕВА Аяжан Нҧрланқызы, №6 орта мектебінің 10 сынып оқушысы, Шалқар қаласы, Шалқар ауданы, Ақтӛбе облысы, Қазақстан Республикасы Жетекшісі: ЖАНДОҢҒАРОВА Алмагҥл Серікқызы, №6 орта мектебі «Химия» пәнінің мҧғалімі, Шалқар қаласы, Шалқар ауданы, Ақтӛбе облысы, Қазақстан Республикасы ФОСФОР – ТІРШІЛІК ПЕН АҚЫЛ-ОЙ ЭЛЕМЕНТІ Егер мұғалім ғылымға өзі беріліп, оны толық меңгеріп, сүйе білмесе, онда оқушыларды да ғылымға құлшындыра алмайды, мұғалімнің бұл саладағы еңбегі де жеміссіз болмақ. Д.И. Менделеев Фосфор элементінің ашылу тарихы. Біраз уақыт байлықтың қызығын кӛрген Гамбург (Германия) саудагері Геннинг Бранд қайыршылық күйге түсіп, борыштанады. Ол ӛзінің хал-жағдайын жӛнге келтіру үшін алхимиямен шұғылданбақшы болып, «философиялық тасты» іздену жолына түскен. Бірақ «философиялық тасты» еш уақытта ешкім кӛрмеген және оның қандай заттың құрамында болатыны да белгісіз еді. Дегенмен алхимик Бранд қараңғы үйде пеш жағып, қолына түскен затты қыздырып, «философиялық тас» алмақшы болған. Бірақ бұл сәті түспеген іс болады. Бір күні «философиялық тас» тағы да қандай заттың құрамында болуы мүмкін деген сұраққа жауап беруге ойлана-толғана келіп, ол несепке тоқталады. Бранд несепті қайнатып, суалтқан. Одан соң оны құрғатып, оған құм мен ағаш кӛмірін араластырып, ауа жібермей, ӛте күшті қыздыру нәтижесінде бір ғажайып зат алған. Ол – иісі сарымсақтың иісіндей, түрі балауызға ұқсас, ыстық суға тастаса «бу» шығаратын, ал бу ауада тұтанатын және қараңғыда жарқырайтын қасиетті зат еді. Бұл – жаңа зат фосфор еді. Бранд ғажайып қасиетті фосфордан кӛп пайда таппақшы болып, оның алу тәсілін құпия түрде сақтаған. №№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 97 Фосфордың қолданылуы Бранд фосфорды жұртқа кӛрсеткені үшін де ақы алып, тіпті оны алтынға бағалап сатып, байи бастаған. Алғашқы кезде фосфор алтыннан да қымбат болған. Бірнеше жылдан соң Бранд фосфорды жасау құпиясын Дрезден (Германия) химигі Крафтқа сатқан. Ол да бірқатар жерлерді аралап, фосфордың қасиеттеріне байланысты кӛрсеткен тәжірибелері үшін кӛп ақша тапқан. 1675 жылы Виттенберг университетінің профессоры, неміс химигі И. Кункель фосфор алудың рецептісін Крафттан білген. Ол Бранд тәсіліне кішкене ӛзгеріс енгізіп, фосфор алудың жаңа әдісін таптым деп жариялаған. 1680 жылы Бранд, Кункельмен қатар ағылшын химигі Р. Бойль ӛз бетінше фосфор алудың әдісін тапқан. Ол фосфор алу жолын ӛзінің ассистенті Гауквицке айтқан. Бойль қайтыс болғаннан кейін Гауквиц те жеке ғалымдар мен ғылми мекемелерге фосфор сатып, кӛп пайда тапқан. Фосфордың минералдары 1743 жылы химик А. Марграф несептен фосфор алудың недәуір оңай тәсілін тауып, оны жариялаған. Фосфор ӛндіру құпиясын әркім таба бастаған соң, оның бағасы тӛмендеп, «фосфор саудасы» да тоқтаған [1, 3]. Бұл – едәуір кӛп таралған элемент, жер қыртысындағы оның мӛлшері 0,12%-ды құрайды. Фосфор белсенді, табиғатта бос күйінде кездеспейді, тек қосылыстар құрамында болады, маңыздысы құрамына кальций фосфаты кіретін апатит минералы. Апатиттің бірнеше түрі белгілі. Ең кӛп таралғаны фторпатит 3 Са 3 (РО 4 ) 2 ∙СаҒ 2 . Апатиттің бір түрӛзгерісі шӛгінді тау жыныстары – фосфориттерді түзеді. Қазақстанда фосфорға ӛте бай кен орындары бар. ХХ ғасырдың 30-жылдары Ақтӛбе облысында фосфорит кені табылған. Ақтӛбе кен орындарының негізгі артықшылығы – олардың қабаттары жер бетіне жақын орналасқан және пайдалы қазбаны ешқандай кедергісіз ӛндіруге болады. Мұнда жалпы қоры жүздеген миллион тоннаға жететін ондаған ірі кен орындары бар. Ӛткен ғасырдың 30-жылдардың аяғында (1938-1940) Қаратау бассейні ашылды. Бассейнде 26 кен орны бар. Бассейннің басты бес кен орындарында (Жаңатас, Ақсай, Шолақтау, Кӛкжон, Кӛксу) бүкіл қордың 90%-ға жуығы шоғырланған. Басейннің ең бай шикізатында 28-34% Р 2 О 5 бар. Қаратау фосфорит қабатының қалыңдығы 10-12 м, ал кейбір орындарда 30 м-ге жетеді. Оңтүстік Қазақстанда, Аят және Лисаковск кен орындарындағы қоңыр таскӛмірдің құрамында фосфордың едәуір қоры бар. Фосфор (лат. Phosphorus), P – элементтердің периодтық жүйесінің V тобындағы химиялық элемент, реттік нӛмірі – 15, атомдық массасы 30,97. Оның №№4-6(60-62), сәуір-маусым, апрель-июнь, April-June, 2014 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 98 бірнеше түрі бар: ақ фосфор – тығыздығы 1,828 г/см 3 ; балқу температурасы – 44,14°С; қызыл фосфор – тығыздығы 2,31 г/см 3 ; балқу температурасы – 593°С. Химиялық элементтердің периодтық жүйесінде фосфор III периодта, V топтың негізгі топшасында орналасқан. Салыстырмалы атомдық массасы 31, реттік нӛмірі (ядро заряды) 15. жүктеу/скачать 5,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|