40. Мәделі Жүсіпқожаұлы шығармаларының тақырып аясы, көркемдік шеберлігі. «Мәделінің елімен қоштасқаны», «Еш нәрсе бұл дуниеге болмас тұтқа», «Бәйтерек Байзақ едің мақтап жүрген», «Іліп алма» деген өлең-жырларында өз кезінің алуан шындығы
Ақан сері шығармашылық өмірбаяны. «Ақ көйлек», «Аужар», «Алтыбасар», «Ғашық жарға» т.б ән-өлеңдері
жүктеу/скачать 0,51 Mb.
|
Ответы 40-50 с Ә3,4 (копия)
| Ақан сері шығармашылық өмірбаяны. «Ақ көйлек», «Аужар», «Алтыбасар», «Ғашық жарға» т.б ән-өлеңдері
Қазақ халқының ұлттық мәдениетіне өлшеусіз үлес қосқан сан қырлы өнер иесі Ақан сері Қорамсаұлы 1843 жылы Солтүстік Қазақстан аймағындағы Қоскөл деген жерде дүниеге келген. Ақанға өмірге келгенде ата-анасының қойған аты – Ақжігіт, ата-анасы көп қыз баланың ортасында жалғыз ер бала болғандықтан Ақан деп еркелетіп атап кеткен. Жалғыз ұлының болашағынан көп үміт күткен әкесі Ақанды ауыл молдасынан дәріс алуға берген. Ақан он үш жасқа келгенде Қызылжардағы Уәлихан деген кісінің медресесінде үш жыл оқыған. Он алты жасынан бастап ит жүгіртіп, құс салып, аңшылық, әншілік, серілік өнердің соңына түскен Ақанға ел-жұрты «сері» деген атақ берген. Ақан есімімен қосарлана аталатын үш қазынасы – тұлпары Құлагер, қыран құсы Қараторғай, құмай тазысы Базарала. Отбасылық өмірден бағы ашылмаған Ақан серінің бар қуанышы мен жұбанышы жүйрік аты Құлагер болған. Ақан серінің «Ақ көйлек», «Жайықтың ақ түлкісі аралдағы», «Балқадиша», «Сырымбет», «Торыны талға байлап мінген қандай?», «Үш тоты» өлеңдері махаббат, сүйіспеншілік тақырыбына арналған. Ақан «Қалқа бала» өлеңін Жамал қызға арнаған. Жамал қыз ұзатылып жатқанда оған арнап шығарған соңғы әні – «Сырымбет». Ақан сері «Заманға қарап айтқан сөз», «Жақсы мен жаман», «Асыл мен жасық» өлеңдерінде достық пен қастықты, ерлік пен ездікті, жақсылық пен жамандықты салыстыра жырлаған. Дидактикалық сарындағы «Жақсы мен жаман» өлеңінде: Білінер жер жақсысы қыс келгенде, Көрінер көлдің көркі құс келгенде, Кімнің алыс-жақыны сонда ашылар, Басыңа қиын-қыстау іс келгенде, Жақсының өзі өлсе де, сөзі өлмейді, Жаманнан үлгі аларлық сөз қалмайды, – деп жақсылық пен жамандықты саралап ашып берген. Ақан Қорамсаұлы «Заман адамы» өлеңінде: Білмейміз «Өнер алды – тіл екенін», Пасықтықтың белгілі кір екенін. Әр уақыттың өз ғылымын білу керек, Бәрінен ғапыл болып қалған жаман, – деп, еріншектік пен жалқаулық қазақ халқының артта қалуының басты себебі екенін анық ашып көрсеткен. «Айтамын замандасқа біраз кеңес...» өлеңінде жігіттің он үш түріне сипаттама берген. Ақ көйлек Етегін ақ көйлектің алтындаған, Ажарың ақ жамбыдай жарқылдаған. Үстінде дүниені алған жайқын көлдің, Бетінде сен қоңыр қаз қанқылдаған. Қамалап қанша дұшпан тұрса-дағы, Ой, қалқа, біз дегенде тартынбаған. Аспанда ұшып жүрген мен ақ тұйғын, Келгенде жем жеріне шаңқылдаған. Ақан сері Қорамсаұлы «Айтамын замандасқа біраз кеңес», «Қыз сипаты», «Достарыма», «Әйелдер сипаты», «Жігіттерге», «Жігіт сипаты» өлеңдерінде адам бойындағы, мінезіндегі кемшіліктер, мәдениеттілік, жүріс-тұрысындағы олқылықтар туралы жырлап, адам баласын жамандықтан жирендіріп, жақсылыққа үндеген. Қазақ әдебиетінде Ақан тағдырына арнап Ілияс Жансүгіров «Құлагер», Ғабит Мүсірепов «Ақан сері – Ақтоқты», Сәкен Жүнісов «Ақан сері» шығармаларын жазған. Ақан сері туралы замандасы Мәшһүр Жүсіп Көпеев: «Ақан сері жігіт көркі, сөздің бұлбұлы еді...», – деген баға берген. Ақан сері Қорамсаұлының: «Заман адамы», «Жүсіп төреге», «Заманға қарап айтқан сөз», «Асыл мен жасық», «Жақсы мен жаман», «Құлагер», «Торыны таң асырып мінген қандай?», «Жайықтың ақ түлкісі аралдағы», «Сүйген қалқа», «Маңмаңкер», «Сырымбет», «Балқадиша», «Ақ көйлек», «Әудемжер», «Қыз сипаты», «Адамның біліміне ақыл серік», «Жігіттерге», «Жігіт сипаты», «Достарыма» деген ән-өлеңдері бар. жүктеу/скачать 0,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|