46-ғылыми-әдiстемелiк конференция материалдары

236 
 
Купешова Б.К. 
 
ПРАКТИКО-ОРИЕНТИРОВАННОЕ ОБУЧЕНИЕ КАК ГАРАНТИЯ КАЧЕСТВА 
ПОДГОТОВКИ КАДРОВ СПЕЦИАЛЬНОСТИ «ФИНАНСЫ» 
 
Современный рынок труда диктует необходимость усиления практико-ориентированной 
составляющей  учебного  процесса  с  тем,  чтобы  выпускники  имели  реальные  возможности 
достойного  трудоустройства.  Рынок  труда  требует  не  просто  теоретически  подготовленного 
специалиста,  а  человека,  способного  решать  практические  задачи.  Целью  практико-
ориентированного  обучения  является  развитие  познавательных  потребностей,  обеспечение 
функционирования  знаний  в  мышлении  студентов,  организация  поиска  новых  знаний, 
повышение эффективности образовательного процесса. Сущность практико-ориентированного 
обучения  заключается  в  построении  учебного  процесса  на  основе  единства  эмоционально-
образного  и  логического  компонентов  содержания;  приобретении  новых  знаний  и 
формировании практического опыта их использования при решении жизненно важных задач и 
проблем.[1] 
Сфера  массового  высшего  образования  сегодня  переживает  довольно  значительные 
трансформации  под  воздействием  требований  к  ее  выпускникам,  которые  предъявляет 
нынешняя  социальная  и  профессиональная  практика.  Основной  мотив  таких  требований - 
молодой специалист должен быть подготовлен в ВУЗе таким образом, чтобы он мог без особых 
проблем  и  проволочек  включаться  в  трудовые  процессы,  продуктивно  используя 
квалификацию, опыт и компетенции, полученные в ходе обучения.  
Такого  рода  обучение  должно  ориентироваться  на  конкретную  практику,  а  не  на 
учебники,  должно  осуществляться  в  тесном  сотрудничестве  учебных  заведений  и 
производственных организаций. 
Подготовка квалифицированного специалиста невозможна без осуществления практико-
ориентированного  обучения,  которое  предполагает   освоение  студентами  образовательной 
программы не в аудитории, а в реальных условиях. 
В современных условиях особенно актуально организовать процесс обучения так, чтобы 
его  образовательный  результат  проявлялся  в  развитии  собственной  внутренней  мотивации 
обучения, воображения, творческих способностей, в формировании системы жизненно важных, 
практически  востребованных  знаний  и  умений,  что  позволяет  адаптироваться  к  жизни  и 
относиться  к  ней  активно,  творчески.  Современный  человек  находится  в  контексте  всеобщей 
интеграции,  интегрируется  все:  экономика,  наука,  культура,  подходы  и  концепции.  Умение 
ориентироваться  в  этом  водовороте,  готовность  к  жизни  и  деятельности  в  активно 
взаимодействующем мире – также одна из задач образования. 
Сущность  практико-ориентированного  обучения  заключается  в  построении  учебного 
процесса на основе единства эмоционально-образного и логического компонентов содержания; 
приобретения  новых  знаний  и  формирования  практического  опыта  их  использования  при 
решении  жизненно  важных  задач  и  проблем;  эмоционального  и  познавательного  насыщения 
творческого поиска студентов.[2] 
Практико-ориентированного  подход  позволяет  значительно  повысить  эффективность 
обучения.  Этому  способствует  система  отбора  содержания  учебного  материала,  помогающая 
учащимся  оценивать  значимость,  практическую  востребованность  приобретаемых  знаний  и 
умений.  В  процессе  обучения  широко  используются  творческие  домашние  задания,  студенты 
получают  возможность  обращаться  к  своей  фантазии,  к  творчеству.  В  практико-
ориентированном  учебном  процессе  не  только  применяется  имеющийся  у  учащихся 
жизненный  опыт,  но  и  формируется  новый  опыт  на  основе  вновь  приобретаемых  знаний. 
Данный опыт становится основой развития учащихся, формирования их сознания.  
Практико-ориентированное обучение – освоение студентами образовательной программы 
не в аудитории, а в реальном деле, формирование у студентов профессиональных компетенций 
(как  общепрофессиональных,  так  и  специальных)  за  счет  выполнения  ими  реальных 
практических задач в учебное время.  
Практико-ориентированное  обучение  предполагает  наличие  в  вузе  (при  вузе / при 
участии  вуза  на  предприятиях  и  в  организациях)  особых  форм  (мест)  профессиональной 
занятости  студентов с целью выполнения ими реальных задач практической деятельности по 
осваиваемому профилю обучения при участии профессионалов этой деятельности.  

237 
 
Практико-ориентированное обучение – освоение студентами образовательной программы 
не в аудитории, а в реальном деле, формирование у студентов профессиональных компетенций 
(как  общепрофессиональных,  так  и  специальных)  за  счет  выполнения  ими  реальных 
практических задач в учебное время.  
Практико-ориентированное обучение предполагает наличие в вузе (при вузе/при участии 
вуза  на  предприятиях  и  в  организациях)  особых  форм  (мест)  профессиональной  занятости  
студентов  с  целью  выполнения  ими  реальных  задач  практической  деятельности  по  осваивае-
мому профилю обучения при участии профессионалов этой деятельности.  
Площадки при вузе:  
–  мастерские профессиональной деятельности, 
–  профессиональные лаборатории, 
–  центры профессиональной деятельности, 
–  агентства профессиональных технологий, 
–  конструкторские бюро, 
–  студенческие бизнес-инкубаторы, 
–  студенческие фирмы, 
–  технопарки, 
–  НИЛ, НИО, 
–  структурные  подразделения  вуза  (и  их  внутренние  отделы  и  отдельные  направления 
работ).  
Площадки при участии вуза на предприятиях и в организациях [4]:  
–  «базовые кафедры» (de facto официальные представительства ВУЗа на предприятии/ в 
организации по отдельным направлениям профессиональной деятельности), 
–  отделы и подразделения предприятий и организаций, 
–  полностью  предприятие/организации,  вся  деятельность  которых  может  исполь-
зоваться для привлечения к работе студентов. Безусловно, требуют целевых договоренностей, 
формализованных в виде контрактов о сотрудничестве с указанием предмета, форм и условий 
взаимодействия, а также выгод участников. 
 
 
Рисунок 1 - Форма коммуникации, сорганизованной в виде Кафедры- клуба  
 
Источник:  Волков  В.Е.  Практика  в  образовании.  Что  такое  практикоориентированное 
обучение. Как практически организовать/ осуществить такое обучение?// Доклады ХХI Чтений 
памяти  Г.П.  Щедровицкого (23.02.2015) Практики  методологии:  «Технологии  мышления  в 
практике предпринимательства и стандарты трансляции методологического мышления». 
Смысл  предложенной  на  рисунке 1 схемы  заключается  в  том,  что  в  центре  происходит 
обсуждение  актуальных  проблем  практической  деятельности,  продуктовым  выходом  этого 
обсуждения является техническое задание на изменение  содержания учебных предметов, заказ 
на  теоретическое  исследование  зафиксированной  проблемы,  на  разработку  новых  инстру-
ментов для практики. 
Проходя обучение, начиная с первого курса студенты проходят массу Практик и стажи-
ровок.  Учебный  процесс  обеспечен  современными  методиками,  технологиями  обучения, 
базами  данных,  оборудованием  и  программным  обеспечением,  осваивая  которые  выпускник, 
приходя  на  работу  по  окончании  вуза,  будете  работать  со  знакомыми  инструментами  и 
программами и комфортно выполнять свои обязанности. 

238 
 
Развитие  индивида  происходит  через  его  деятельность,  то  образование  и  воспитание 
должны  строиться  с  помощью  специально  направленной  деятельности  студента,  ориентиро-
ванной на виды его будущей профессиональной деятельности.  
Образовательный  процесс,  выстроенный  по  принципу  практикоориентированного 
обучения, обеспечивает эффективность и привлекательность обучения: 
1). Для студентов (в виде наличия вариативных мест практической деятельности);  
2).  Для  преподавателей  (в  виде  возможности  актуализации  содержания  своей  работы,  а 
также высвобождения времени для занятия практической и методической деятельностью); 
3).  Система  практикоориентированного  обучения  предполагает  пересмотр  существую-
щего учебного процесса, задавая новые требования к его содержанию.  
Согласно  спроектированным  видам  профессиональной  деятельности  специальности 
«Финансы», выпускник на момент окончания университета должен:  
а) иметь навыки практической деятельности по направлению освоенной им образователь-
ной программы дисциплин специальности «Финансы»;  
б) обладать навыками аналитической, нормативно-информационной деятельности;  
в)  уметь:  самостоятельно  работать;  планировать  свою  профессиональную  деятельность; 
ставить и решать профессиональные задачи;  
г)  знать:  профессиональный  язык;  устройство  своей  профессиональной  сферы;  устрой-
ство  рынка  труда  по  своему  профессиональному  направлению; теоретические  и  практические 
возможности своего профессионального направления. 
На этапе проектирования практикоориентированного содержания образования педагогом 
решаются следующие задачи:  
1).  Определение  критериев  отбора  практикоориентированного  содержания  учебного 
материала;  
2). Определение соотношения теоретической и деятельностной составляющих в процессе 
обучения;  
3).  Определение  соотношения  аудиторной  и  самостоятельной  работы  учащихся  в 
процессе освоения практикоориентированного содержания обучения. 
Содержание  учебной  дисциплины  является  отражением  емкости  и  полноты  знаний 
соответствующей науки. Следовательно, содержание изучаемой дисциплины должно отражать 
современный  уровень  развития  данной  науки,  ее  специфику,  т.е. «…определяя  содержание 
обучения, мы переводим социальный заказ на язык педагогической науки».  
Таким  образом,  осуществление  практико-ориентированного  обучения  предполагает 
использования  практики  как  источника  познания,  как  предмета  познания  при  комплексном 
подходе к анализу фактов.   
Практико-ориентированное  обучение  оказывает  влияние  на  формирование  содержания 
всех  компонентов  учебного  процесса:  учебных  дисциплин,  учебной  и  производственных 
практик, внеаудиторной самостоятельной работы студентов.  
Практико-ориентированное  обучение  студентов  выполняет  в  педагогическом  процессе 
специфические функции:  
  методической  цели,  являющейся  как  главное  направление  при  отборе  и  проектиро-
вании преподавателем содержания занятия; 
  критерия  педагогической  ценности  при  разработке  методики  проведения  занятия  и 
мотивации учения студентов;  
  критерия обученности.  
Для  прочного усвоения знаний  по  тому  или  иному  предмету  требуется  сфор-
мировать  позитивное  отношение,  интерес  учащихся  к  изучаемому  материалу.  Интерес-
ный,  знакомый  и личностно значимый  материал  обычно  воспринимается  ими  как  менее 
трудный.  Поэтому  перед педагогом стоит  задача  организовать  учебный  процесс  так, 
чтобы  он  стал познавательным,  творческим  процессом,  в  котором  учебная  деятельность 
учащихся  становится  успешной,  а  знания  востребованными.  Один  из  возможных 
вариантов  решения  этой  задачи  заключается  в  разработке  практико-ориентированного 
подхода к обучению учащихся.[1] 
Студент специальности «Финансы» должен знать: 
-  теорию  финансов,  денежного  обращения  и  кредита,  банковского  дела  и  финансового 
менеджмента, бухгалтерский учет,  

239 
 
-  действующее  законодательство  в  области  финансовой,  кредитной,  банковской, 
биржевой и валютной деятельности,  
- порядок совершения операций на финансовом рынке (рынке капитала, рынке кредитных 
ресурсов, рынке ценных бумаг, валютном рынке),  
основы  экономики  хозяйствующего  субъекта,  внешнеэкономической  деятельности, 
налогообложения,  
методику и методологию экономического анализа.  
Особо  важно  уметь  читать  бухгалтерский  баланс,  так  как  последний  является 
конкретным  отчетным  документом,  характеризующим  использование  финансовых  средств 
хозяйствующего субъекта.  
Студент специальности «Финансы» должен уметь разбираться в финансовой информации 
(отечественной  и  зарубежной),  анализировать  результаты  финансовой  деятельности  и  эффек-
тивность  мероприятий  по  вложению  капитала,  составлять  финансовый  план,  рассчитывать  и 
прогнозировать  результаты  от  использования  капитала,  оценивать  рациональность  и 
эффективность  разрабатываемых  финансовых  программ,  составлять  отчет  по  использованию 
финансовых ресурсов.  
Важнейшей  характеристикой  деятельности  студента  на  практико-ориентированном 
учебном занятии является самостоятельный подбор материалов в процессе решения проблем и 
овладевать навыками практической деятельности в ходе проведения эксперимента и обобщения 
полученных  результатов.  Практико-ориентированное  обучение  оказывает  влияние  на  форми-
рование содержания всех компонентов учебного процесса. Содержание лекционного материала 
выстраивается на основе противоречий, обращения к реальным фактам и процессам из жизни, а 
сущность  явлений  раскрывается  в  ходе  эксперимента.  Предлагаемая  структура  практико-
ориентированной  лекции  и  практического  занятия  приведена  в  соответствие  со  структурой 
деятельности  студентов,  что  позволяет  повысить  качество  осваиваемого  материала.  Усиление 
прикладной,  практической  направленности  содержания  обучения  в  тесной  связи  с 
использованием  эмоционально-образного  компонента  содержания  предупреждает  абстрактное 
восприятие  учебного  материала  и  формирует  умение  применять  знания  для  объяснения  яв-
лений,  происходящих  в  окружающем  мире.  Практико-ориентированное  содержание  учебного 
материала  позволяет  приблизить  обучение  к  жизни,  выбранной  специальности,  учесть 
жизненный  опыт  студентов,  поднимая  таким  образом  уровень  познавательного  интереса. 
Насыщенность  информационных  каналов  практико-ориентированным  содержанием  позволяет 
повысить эффективность системы обучения.  
Реализация  компетентностного  подхода  при  подготовке  современных    финансистов 
предусматривает  использование  в  учебном  процессе  активных  форм  проведения  занятий: 
использование компьютерных технологий, деловых игр, решение производственных ситуаций, 
эффективная  организация  внеаудиторной  работы  с  целью  формирования  и  развития 
профессиональных навыков студентов.  
Практико-ориентированное обучение на экономическом факультете находит выражение в 
разных формах:  
в  проведении  экскурсий  в  музей  Национального  банка  Республики  Казахстана,  в  банки 
второго уровня, в налоговые комитеты, на казахстанскую фондовую биржу, в инвестиционные 
фонды, в финансово-хозяйственные отделы акиматов и в ведущие предприятия и организации;  
в  привлечении  высококвалифицированных  специалистов  для  проведения  лидерских 
лекций для студентов специальности «Финансы»;  
в прохождении производственной практики в финансовых организациях и в финансовых 
подразделениях акиматов и предприятий. 
Применение  компьютерных  технологий  для  ведения  финансовой  деятельности  является 
необходимой составляющей работы современного финансиста. Сегодняшние работодатели при 
приеме  на  работу  обращают  внимание  на  умения  активно  применять  информационные 
технологии,  поэтому  возникает  необходимость  более  эффективного  использования  в  учебном 
процессе современных программных продуктов и методик преподавания. 
 
Список использованных источников: 
1.  Дмитриева  Л.Б.  Разработка  практико-ориентированных  заданий  для  обучающихся// 
http://pedsovet.org 
2.  Калугина  И.Ю.  Образовательные  возможности  практико-ориентированного  обучения 

240 
 
учащихся // диссертация  на  соискание  ученой  степени  кандидата  педагогических  наук.  
Екатеринбург, 2000 год 
3.  Козловская  Т.И.  Модели  практикоориентированого  обучения  в  зарубежных  вузах. 
Тольяттинский  государственный  университет.  Проектно  аналитический  центр  «школа  новых 
образовательных технологий» 
4.  Глоссарий  современных  педагогических  технологий  [Электронный  ресурс]. 
//edu.tltsu.ru 
5.  Волков  В.Е. Практика  в  образовании. Что  такое  практикоориентированное  обучение. 
Как  практически  организовать/  осуществить  такое  обучение?//  Доклады  ХХI  Чтений  памяти 
Г.П.  Щедровицкого (23.02.2015) Практики  методологии:  «Технологии  мышления  в  практике 
предпринимательства и стандарты трансляции методологического мышления». 
 
 
 
Қабылғазина К., Әлім Ә. 
 
ОҚЫТУДЫҢ ТӘЖІРИБЕЛІК-БАҒДАРЛЫҚ ТӘСІЛІ 
 
Әлемнің  білікті  социологтарының  зерттеу  қорытындысы  бойынша,  мәдени  –рухани 
институттары  дамыған  елдің  өзінде  жас  ұрпақ  тәрбиесі  мен  үлкендердің  құндылық  бағдарын 
(ценностная ориентация) қалыптастыруда БАҚ-ның соның ішінде теледидардың үлес салмағы 
40-45  пайыз  екен.  Демек,  бұл  бүгінгі  электронды  БАҚ  қандай  болса,  ұлт  та  сондай  болады 
деген пікірді қалыптастырады.    
“Ғаламдық  жаһандану  арқылы  адамзаттың  алдынан  жаңа  постидеологиялық  кезең 
ашылды.  Оның  бізге  не  берері  бүгінгі  ұрпақтың  білімі  мен  білігіне  байланысты.  Менің 
пайымдауымша,  күллі  әлем  үшін  ашық  та  айқын  ақпарат  таратуға  негізделген  жаңа  заманға 
бастайтын жаһандану БАҚ-тарға қойылатын талапты күшейте түсті. Сондықтан олар өздерінің 
әрбір сөзі үшін моральдық жауапкершілікті терең сезінуі керек. Баспасөздің еркіндігі мен оның 
қоғам  алдындағы  моральдық  жауапкершілігі  арасындағы  тепе-теңдікті  таба  білу – бүгінгі 
форумның күн тәртібіндегі ең басты мәселелердің бірі болады деп есептеймін. Сөз бостандығы 
шексіз  емес.  Ол  табындыратын  ғана  емес,  талқандайтын  да  қуатты  күш.  Ол  саясатты  қана 
жасап  қоймайды,  сонымен  бірге  ел  тағдырына  ықпал  ететін  қоғамдық  пікір  мен  қалың 
бұқараның  санасын  да  сомдайды.  Сондықтан  сөз  бостандығы  дегенді  журналистік  ар-ұждан 
жауапкершілігі деп те танығандарыңыз жөн»,– деген болатын медиафорумда сөйлеген сөзінде 
ҚР Президенті Н.Назарбаев. 
Ата-бабаларымыздың  бай  рухани  қазынасын  жастарды  тәрбиелеуге  жүйелі  түрде 
пайдалану ұлттық БАҚ-ның еншісінде екендігі міне, осы пікірлерден айқын көрінеді.Бұл ретте 
электронды  журналистиканың  атқаратын  қызметі  зор.  Яғни,  жастар  тәрбиесінде  халықтық 
педагогиканың  мол  құндылықтарын  пайдалану  оқу  орны  қабырғасында  алған  білімнің 
жасампаздығына  әсер  етеді.  Оның  қайнар  бұлағы  халықтың  ауыз  әдебиетінде,  жыр- 
толғауларында,  көнеден  келе  жатқан  көсемсөздерінде,  рухани  мұраларында  және  қазіргі 
заманғы  публицистикалық  еңбектерде.  Ал  халықтық  педагогика  деген – сан  ғасырлар  бойы 
жинақталған,  ұрпақ  тәрбиесі  жөніндегі  ой-пікірлер,  білім,  тәжірибелер  жиынтығы.  Келер 
ұрпақтың  ұлттық  келбетінен  айырылып  қалмауы  үшін  жастарға  халықтық  тәрбие  беру  әбден 
қажет.  Дінтанушы  Х.Зейдан  “Дін  және  әдебиет” (“Религия  и  литература”)  атты  еңбегінде 
былай  дейді: “Қай  ұлт  болмасын,  өз  бойын  өзі  ұдайы  һәм  ұқыптап  тексеріп  тұрмаса,  ұлт 
ретіндегі  ұлық  және  кішік  сипаттарын,  құлықтық  көзқарасын,  тақылет-тәрбиесін,  автономды 
салт-санасын,  мәдени  өріс-қонысын  жіті  зерделеп  және  осы  зерделенгеннен  тағылымдық, 
тұрмыстық-тәжірибелік  ғибрат  алып  отырмаса,  қайбір  қасиетсіз,  әсіреңкі  әдет-қылықтар 
атадан  балаға  ауысып,  ұрпақтан  ұрпаққа  жалғасып,  әлгі  ұлтқа  мінез  болып  сіңісе  бастайды. 
Асқына  келе  мұндай  дерт  ұлттық  мінездің  құрамдас  бір  бөлігіне,  ажырамас  серігіне  айналып 
кетеді”.Міне,бұл  мәселе  әлем  халықтарының  бәрінің  алдында  тұрған  жай.Ертеңгі  күнге 
,ұрпақтан  ұрпаққа  ұлттық  қасиеттерді  жеткізу  алдыңғы  толқын  азаматтардың  міндеті,  оны 
әркім түсінуі тиіс. 
Қазақ дәстүрінің тазалығы мен адалдығына қарағанда, ұятсыздық пен келеңсіздіктің бәрі 
жастар санасында орын алуында алдына жан салмай қызмет етіп отырғандар да осы бұқаралық 
ақпарат  құралдары.  Бүгінгі  таңда  шет  елдік  ақпарат  құралдары,  әсіресе  теледидар  жас 

241 
 
ұрпақтың  нөмірі  бірінші  тәлімгері  болып  отыр.Бұл  мәселе  тек  қазақстандықтарды  ғана 
ойландырып  отырған  жоқ,  әлемдік  деңгейдегі  ауқымды  мәселе  болып  табылады.  Ақпараттық 
дақпырт пен қиял ұлттық рухты тұншықтырудың болуы мүмкін сұмдықтарын ашық –жарқын 
көрсетуде.  Әлі  өмірде  болмаған  сұмдықты  жастар  өздерінің  ішкі  түйсіктері  арқылы,  басқаша 
айтқанда  фантазиясына  қанат  бітірумен  ұштайды.  Мұндай  тәсілдің  тигізер  кеселі  сол,  олар 
көріп  жүрген  шетелдік  бағдарламалары  мен  киноларындағы  атыс-шабыс,  адам  өлімі, 
жезөкшеліктің құйтырқы суреттері, суық қаруды қолданудың әдіс-тәсілі, алдау-арбау, маньяк-
террорист  туындататын  сұрқия  ойлары  арқылы  бойындағы  инабатты  аттап  өтеді.  Жастардың 
бойындағы  имандылықты  жоюға  жас  ұрпаққа  елімізде  шектеу  қойылмаған  фильм 
сценарийлері,  хабарлар  мен  кітап мазмұндары,  әр  түрлі жастар журналдары  көп  көмектесуде. 
Мұндай  сюжеттердің  өмірден  көрініс  тауып  үлгергені  жасырын  емес.Ұлттық  құнсызданудан 
қорғау  БАҚ-ның  әсіресе  телевизия  мен  радионың    міндеті  болуы  тиіс  және  өзінің  ұлттық 
ерекшелігінен жерінбеуге жігерлендіруі қажет. 
Ақпараттық  және  басқа  технологиялардың  осы  заманғы  дамуы,  шектеусіз  әлемдік 
рынокқа  шығу,  бүкіл  дүние  жүзімен  сауда  жасау  мүмкіндігі,  әлемдік  білім  мен  ақпараттың 
негізгі  ортасына  қосылу  мүмкіндігі,  бүкіл  әлеммен  еркін  байланысқа  түсу,  басқа  елдерден 
үйрену,  өзге  халықтардың  мәдениетін  білу  арқылы  рухани  баю  мұның  бәрі  қазіргі  дүниенің 
бізге беретін нәрсесі. Әрине, әлемдегі болып жатқан мұндай өзгерістерден табиғи және адами 
байлығы мол Қазақстан шет қалуы мүмкін емес екені ақиқат. 
Тыңдарманға мағлұмат беру, жаңалықты жеткізу, мәлімет тарату мәселелері электронды 
журналистикада да өзіндік бағыт-бағдарын тапқан. Тиянақты ой, шешімді түйін, ұсыныс пікір 
қалыптастыру  дәрежесі  де  жоғары  деңгейде  қалыптасуда.  Алайда,  көптеген  журналистерде 
мәселені  көтеру,  аудиторияға  жеткізу  бар  да  оны  шешу  жолдарын  көрсету,  бағытын  ұсыну 
жағы кемшін тартуда.Қоғамдағы шешімін таппай жатқан жайларды  көру, айту керек. Ал оның 
шешілу  жолын  тиісті  орындармен  келісе  отырып  көрсетуге  тырысқан  хабарлар  рейтингісі 
асқақтайтыны ақиқат. Түйіні табылмай жатқан мәселелерді құр айта беру халықты тығырыққа 
тірейтін факторлардың бірі болып табылады.Сол үшін де болашақ журналистердің тәжірибелік 
сабақтарын  көбіне  көп  мәселелік-бағдарлық  бағытта  өткізу  аса  тиімді  болмақ.Проблемалық-
бағдарлық  оқытуда  студенттер  түйіні  шешілмеген    мәселелерді    өз  беттерінше    шешуге 
жұмылдырылады.  Проблемалық  ситуацияны  шешу  арқылы  студенттердің  шығармашылық  
ойлауы  дамиды,  интеллектуалдық    таным  үрдісі  жетіледі,  тез  арада  шешім  қабылдауға 
үйренеді. 
       Проблемалық  оқытуға    негізделген    жұмыстар,  тапсырмалар  оқушылардың    ғана 
өзіндік  ойлауына,  өзіндік  ізденісіне  бағытталады,  білімді  өз    беттерімен    алуға  жол  ашады, 
таным    белсенділігін    арттыруға    түрткі  жасайды.  Проблемалық    сұрақтарды,  ситуацияны 
шешу- шығармашылық үдеріс. Ал шығармашылықтың мәні- жеке тұлғаның  бір нәтижеге  қол 
жеткізуі.  Проблема  шешу,  проблемалық        тапсырмалар,  сұрақтар  әртүрлі  іс-әрекеттер  
арқылы   жүзеге асады.Проблемалық оқытудың тиімділігі- ол оқушының  өз дербес іс-әрекеті 
арқылы  проблеманы    шешуі,  сол  жолдағы  ізденісі,  шығармашылық  өнімге    қол  жеткізуі. 
Мысалы,  эфирге  жіберілетін  хабардың  айналасында  редактор  мен  сценарист  арасында  дау-
дамай  болды. « Жақсы  сценарий  тууы  үшін  тақырыптың  өткірлігі  қажет.  Сценарист – 
шығармашылық  иесі,  ешкімге  тәуелді  болмауы  қажет.  Редакторға  да  бағынышты  болмауы 
тиісті. Сценарист жұмысына қол сұғушылық көбінесе жақсы хабардың пайда болуына кедергі 
келтіреді.  Сценарист  шығармашылық  адамдары  болғандықтан  оларға  еркіндік  беру  керек, 
олардың  жақсы  қызметтерін  көрсетуге  тырысып,  бірге  қызмет  жасауға  ұмтылу  керек»,-дейді 
сценарий  жазушы.  Ал,хабар  редакторына  сценарист  шешімі  ұнамайды.   Бұл  тұстағы  хабар 
редакторының міндеті: Хабардың форматын, бағытын түсінуі керек. Редактор әдеби талантты, 
білімді,  жаза  алатын,  талғамды  болуы  тиіс.Осы  жерде  проблемаға  хабар  режиссері 
араласады.Оның рөлі қандай болуы керек? Әр режиссер өзінше шешім қабылдайды. Олардың 
көпшілігі  хабардың  бүкіл  тағдыры  қолдарында  тұрғандықтан  болу  керек,  менмен  мінезді 
болып  келеді.  Ескертулерді  режиссерге  жеке  айту  керек.  Шығармашылық  топ  мүшелерін  ол 
кейде  орынды,  орынсыз  кінәлап  жатқанда  редактордың  ара  түсу  құқығы  бар.  Редактор 
режиссердің  қателігін  байқап,  оны  жоюға  тырысуы  керек.  Бізде  режиссерға  бәрі  бағынуы 
керек,  соның  сөзі  ғана  жүзеге  асырылады  деген  тенденция  бар.  Шешім  айтуға  тиісті 
редактордың  өзі  проблеманы  шеше  алмай  тұр.  Ал,  хабардың  актуальдылығы  басым.Бірі 
сценарист,бірі  редактор,  бірі  режиссер,  бірі  жүргізуші  рөлін  сомдайтын  студенттер  түйінді 
шешу  арқылы  бір  пікірге  ортақтасады.  Проблемалық    оқытуға    негізделген  тапсырмалардың  

242 
 
қай    түрі    болмасын    болашақ  журналистердің  шығармашылық  іс-әрекетін  талап  етеді,ол  
тапсырмалардың    барлығы  олардың  шығармашылық  қабілетін,  дарынын  дамытуға  бағыт-
талады.   
«БАҚ  өндірісінде  сценарийшілер  идеясын  пайдаланып  кету,  сөйтіп  жақсы  сценарист 
жобаларынан айырылып қалу жағдайлары кездеседі. Егер шығармашылығы мықты, ой - өрісі 
кең сценарист өз жобасымен келе қалған болса бағдарламаға тарту керек. Басшылар тарапынан 
өз  идеяларын,  ұсыныстарын  сценарий  жазушыларымен  келісе  отырып  өңдеген  жөн.  «Хабар 
барысында сценарист жобасы бойынша оқиғаға қатысты бір адам    болса, «артық етемін» деп 
бірнеше  адам  әкелуге  болмайды;  Танымал  адамның  қатарына  белгісіз  адамды  әкеліп 
отырғызуға болмайды. Себебі, біріншіден танымал адамның көлеңкесінде қалып қойған студия 
қонағына  жағымсыз  әсер  етеді.  Егер  лауазымды,  шебер  сөйлейтін  адам  болса  ғана  тайталаса 
алуы  мүмкін;  Экраннан  жағымсыз  болып  көрінетін  адамдарды  тартудың  да  қажеті  жоқ. 
Телевизия  эстетикалық  тәрбие  құралы  екендігін  ескеру  керек,  әрі  көрермендер  сезіміне, 
талғамына  нұқсан  келмеуі  тиіс;  Қысылатын,  ұяң,  сөйлеуге  жүрмейтін  адамдарды  қайта 
тәрбиелеудің  еш  қажеті  жоқ.  Сол  мәселені  жетік  біліп  тұрғанмен  сөйлей  алмай  тұрса  хабар 
сапасына  нұқсан  келеді»  деген  кәсіби  дағдылардың  бәрін  қолдана  отырып,  шәкірттер  эфирге 
сапалы хабардың жол  тартуына атсалысады. 
  Редактордың экрандағы жүргізуші образына көңілі толмай қалды  дейік.Ол режиссерге 
ұнап  тұр,  міне,  тағы  бір  проблема  туындады.Бірақ  редактор  өз  пікірін  дәлелдеуі  қажет. 
Негізінде жүргізушіге қолдау көрсетіліп отырғаны жөн. Камерадағы немесе микрофон алдында 
айтылатын  мәтінді  немесе  ақпаратты  жүйелеп,  оның  жұмысына  мүмкіндік  жасау.  Адами 
қарым-қатынаста болу. Жүргізушінің қатесін достық тактикамен жеткізу керек.  Жүргізушінің 
де кейбір пікірлеріне құлақ асу қажет. Хабардың жақсы болуы жүргізушіге де қатысты. Міне, 
осындай  тәжірибелік  тұрғыда  сипаттама  берілген  ұжым  мүшелерінің  қатысуымен  жаңа  хабар 
немесе  бағдарлама  түсіріледі.  Ол  тұста  «осындай  хабар  түсіріледі,  уақыты  (хронометражы) 
мерзімділігі    осындай»  деп  тапсырыс  беріледі.  Бұл  мәселені  шешудің  технологиялық  тәсілі 
болып табылады. 
Тікелей  тәжірибелік-бағдарлық    сабақкейс  стади  тәсілімен  өткізілді.  Дәріс  «Микрофон 
алдында  сөйлеу  дағдысын  қалыптастыру»  деп  аталды.Пішіні    практикалық  (зертханалық) 
дебаттар ұйымдастыру арқылы қалыптастырылды. 
Пікірсайыстың білім берудегі маңызы: 
1.Шәкірттің жан-жақты білімін қалыптастырады 
2.Шешендікті қалыптастырады 
3.Тапқырлыққа ұштайды 
4.Логикалық ойлауға,пайымдауға үйретеді 
5.Зеректілікке бейімдейді 
6.Сын айта білуге дағдыландырады 
7.Топ алдында еркін сөйлеуге дағдыландырады 
8.Өз ойын ашық айтуға қалыптастырады. 
9.Адамдармен мәдени қарым-қатынасқа бейімдейді 
Ұйымдастырушылық  қызметтері  жүзеге  асырылған  соң,  хабардың  қызықты  мәнді 
шығуына  бәрі  ат  салысады.  Көптеген  әдіс,  тәсілдер,  техникалық  «ойнату»  тәсілдері, 
шығармашылық  шарықтау,  еліктеу,  ой-қиялға  еркіндік  беріледі.  Технологияның  көмегімен 
расфокус (бұлдырату) жасап, құбылту, ретраспекция (өткенге оралу) арқылы өткен кадрларды 
жаңғырту,  т.б.  көптеген  түрлендіру,  бояуын  қанықтыру  тәсілдерін  техникалық  топ  жүзеге 
асырады.  Ал  шығармашылық  топ  хабардың  алғашқы сөзінен  бастап, хабардың  өн  бойындағы 
ЗКТ  (кадрден  тыс  мәтін)  мазмұнына  дейін  көңіл  бөліп,  қарастырады.Үйдің  іргесінің  мықты 
қалануы  қабырғалардың,  керегенің,  шаңырақтың  тұтас,  бір  дүние  болып  өрілуіне  жалғасады. 
Телехабарларды  жасаушы  ұжым  мүшелері  де  осы  бір  күрделі  технологияның  ірге  тасының 
мықты  болуына  көңіл  бөлулері  керек.  Сонымен,  электронды  журналистика  мамандарын 
даярлауда,  олардың  біліктілігін  арттыруда  тек  тәжірибенің,  өндіріспен  тікелей  қарым-
қатынаста жұмыс істеудің маңызы зор екендігін баса айтқымыз келеді. 
Ақпараттық  технологияны  қолдануда,  әдетте  шынайы  өмірлік  жағдайлар  келтіріліп, 
бірігіп  шешу  мәселелері  ұсынылады,  рольдік  ойындар  пайдаланылады,  білгірлігінің 
қалыптасуы  барысында  жеке  белсенді  позициясын  қалыптастыруға  жағдай  тудырады,  қарым-
қатынас  дағдыларын  орнықтырады,  сыни  тұрғыдан  ойлауға  үйретеді.  Демек,  ақпараттық 
технологияны  пайдалануды  оқу  үрдісіне  енгізу    тиімді.Сабақ  берудің  барлық  сатысында 

243 
 
қолдануға  болатын  түрі – аудио  құралдар – микрофон,  диктофон,  дауыс  күшейт-
кіштер,микшерлік  басқару  пульті,  радио  мен  теледидардың  хабарлары,  сұхбаттар  жазылған 
үнтаспа,проектор,  компьютер  т.б.  үнемі  қолданыс  табуы  керек.  Аудиоматериалдар  сабақта 
мынадай мақсатта қолданылады:  
-біріншіден, қажетті ақпаратты әсерлі жеткізеді;  
-екіншіден, студенттің бақылаушылығы мен талдау дағдыларын жетілдіреді; 
 үшіншіден, өз пікірін, ойын тұжырымдап айтуға үйретеді. 
 Таспа  арқылы  тыңдалатын  мәтін  тілді  дамытуға  жәрдемдеседі.  Шәкірттің 
коммуникативтік  қарым-қатынасын,  құзіреттілігін,  шығармашылық  қабілетін  дамыту 
мақсатында жұптық, топтық тапсырмалар беріледі. 
Әлеуметтік  желілермен  жұмыс  істеу  арқылы  студенттердің  тілдік  сауаттылығы, 
шығармашылық  потенциалының,  тілдік  құзіреттілігінің  дамуына  мүмкіндік  туады.  Мысалы, 
әлеуметтік  желілер  арқылы  пікірсайыс  өткізу  тәсілін  жиі  қолданамын.  Жуырда  «Кеш  үйлену 
сән  бе,  әлде  мәжбүрлік  пе?»  деген  тақырыпта  өткен  желілік  пікірсайысқа  көптеген  адамдар 
қатысқанына  пікірсайысты  ұйымдастырған  студенттер  көзімді  жеткізді.Бұл  жерде  болашақ 
журналистің проблема қоя білуі, сауатты жаза білуі, ойын жеткізе алуы, мәселені ушықтармай 
дұрыс бағыттай білуі сияқты мәселелер бағаланды. 
Қорыта  келгенде: «Қазіргі  заманда  жастарға  ақпараттық  технологиямен  байланысты 
әлемдік  стандартқа  сай  жаңа  білім  беру  өте – мөте  қажет»  деп  ел  Президенті  атап 
көрсеткендей, ақпараттық технологияларды оқытудатәсілдерді  тиімді пайдалану білім сапасын 
жақсартуға көмектеседі. 
 

жүктеу/скачать 6,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: