Рух к‰ші немесе хабарсыз кеткен жауынгерлер дерегі

7

29 сєуір 2015 жыл

Меніњ єкем М±ќанов Мырзаѓазы Ќос-

танай облысы Мењдіќара ауданы Тењіз

ауылдыќ кењесіне ќарасты К‰нтерек

колхозында 1923 жылы туѓан. Мектеп-

тегі оќуды аяќтаѓан соњ, 1940 жылы Мењ-

діќарадаѓы ќазаќ педагогикалыќ учили-

щесіне оќуѓа т‰седі.

1942 жылы сєуір айында, 2 курс оќып

ж‰ргенде, еріктілер ќатарына жазылып,

ауданныњ єскери комиссариатынан со-

ѓысќа аттанады.

Соѓыста алѓашќыда жеке байланыс

бμлімінде, кейін гвардиялыќ артиллерия

полкінде бμлімше командирі  сержант

дєрежесінде болады.

1942-1945 жылдар аралыѓында с±ра-

пыл соѓыспен Солт‰стік-Батыс майда-

нында, I Украин жєне 4 Украин майданы-

да жєне Воронеж майданында ќанды

ќырѓындарѓа ќатысып, Украина, Бело-

руссия, Польша мен Чехославакия жер-

лерін азат етуге ќатысады. Жењіс к‰нін

8 мамырда Чехославакия астанасы Пра-

га ќаласында ќарсы алады.

Єскер ќатарынан 1947 жылы демоби-

лизацияланѓан кейін Мењдіќарадаѓы пе-

дагогикалыќ училищесіндегі оќуын

жалѓастырады. 1948 жылы м±ѓалім ма-

мандыѓымен бітіріп, ата-анасымен Се-

миозер ауданы "Абай" колхозына ата

ж±ртына кμшіп келеді.

Оќ пен оттыњ арасынан аман орал-

ѓанда жауынгерлік "Ќызыл Ж±лдыз" ор-

дені мен "Ерлігі ‰шін", "1941-1945 жыл-

дардаѓы ¦лы Отан соѓысындаѓы Герма-

нияны жењгені ‰шін", "Праганы алѓаны

‰шін" жєне жењістен кейінгі мерекелік

медальдармен марапатталѓан.

Єулиекμл ауданыныњ ±жымшар, кењ-

шарлары жєне бμлімшелерінде м±ѓалім

мамандыѓымен ж±мыс жасайды. 1965

жылы Шобанкμл селолыќ  депутаттыќќа

сайланады.

Балалыќ шаѓыма келетін болсам, ќыс-

тыг‰ні єкем ж±мыстан келгенде кешке

жаќын інім екеумізді ойнататын, сон-

даѓы есімде ќалѓаны аќ тоны болды. Со-

ѓыстан алып келген аќ тонѓа бізді орап,

ал, кєне жасырыныњдар, єне, "Жолба-

рыстар"  келе жатыр дейтін, балалыќпен

маѓынасын т‰сінбегенбіз, есейгенде

білдім, ол кєдімгі немістіњ "Тигр" танкін

айтќан. Артиллерияда болѓандыќтан бет-

пе-бет кμріп, шайќаста зењбіректен

атып, талайын істен шыѓарып, жойып

Жобаныњ жетекшісі Сєлім МЕЊДІБАЙ

Ќостанай облысы бойынша Алтын

кітапќа жазылѓан, ¦лы Отан соѓысы-

ныњ ардагері – Бекмаѓамбет±лы Ќай-

ырбек – меніњ атам. Атамныњ кμзі тірі

т±њѓышы Руслан Ќайырбек±лыныњ

мен екінші ќызымын. Меніњ алдымда

Шаттыќ аѓам мен Г‰лн±р апам бар,

меннен кейінгі сіњлім – Фариза.

Осындай немерелеріне саѓы-

нышќа айналѓан ќарапайым да ќай-

ратты, μз ісіне адал атам жайлы жа-

дымда жатталѓан бір естелік бар.

Ол кезде мен мектепке енді ќадам

басќан кезім. Д‰ниеден ерте озѓан

Біржан наѓашымызѓа д±ѓа ќыла кел-

ген атамыздыњ алдынан шыќќан едік.

Біз ‰шін шыбын жанын сауѓалаѓан

аяулы анашым бізді сєлемдесуге

итермелеп жатты. Балапандарша

жєудіреген бізді бар мейірімімен

ќ±шаѓына алѓанда екі ќолы айќасуѓа

келмесе де, кμпшілікке білдіре бер-

мейтін аталыќ махаббатын сезген

едім. Мањдайымыздан иіскеп, мейір-

лене с‰йген атамныњ жылы ќ±шаѓын

єлі к‰нге дейін ±мытќан жоќпын.

Анамнан еститін едім, атамыз от-

басында ќатањ талапшыл, ол кісі

отырѓан жерде масаныњ ызыњы

естіліп т±ратын, тазалыќќа да μте кμп

кμњіл бμлетін дегенді. Біраќ біз алды-

на келгенде, мањдайымыздан сипап,

кμп сμйлемесе де, бауыр еті балала-

рына деген с‰йіспеншілігі, ќанына

біткен намыс – жігері жанарынан бай-

ќалып т±ратын. Мен ќазіргі уаќытта

осы ерекшелікті асќар таудай єкем

мен шыњнан биік аѓамныњ ж‰зінен

кμре аламын. Атадан єкеге, єкеден

балаѓа жалѓасќан б±л сабаќтастыќќа

ќайран ќаламын!...

Єкемніњ єњгімесінен естігенім, ата-

мыз Ќостанай медициналыќ технику-

Жаралыныњ жанынан табылѓан

Сталинград шайќасы... Та-

рихта тењдесі жоќ б±л арпа-

лыстыњ єрбір сєті совет солда-

тыныњ ќаћармандыѓы мен та-

бандылыѓыныњ куєсі болды.

Жарты єлемді тапап-жаншып

келген фашист танкілері осын-

да μртке оранды, жарты єлемге

ажал боратќан фашист ±шаќта-

ры осында жалын ќапты. Жау-

дыњ беті осы арада ќайтты.

Соны жасаѓан ќаћарман

±лдардыњ бірі, ±шќыш Н‰ркен

Єбдіров еді.

 ...Н‰ркенге μз тобын бастап

жау тылына еніп, неміс базала-

рын, ќай жерде ќанша к‰ш ба-

рын аныќтап, баѓдар жасап

ќайту ж‰ктелген болатын. Неміс

самолеттерініњ тойтарысќа

‰лгергендері болмаса, басќала-

ры жерде жан сауѓалауда. Жа-

сырынѓан самолеттерді бомба-

лап аспанѓа биіктеп ќайта  кμтерілген

Н‰ркен самолетіне оќ тигенін байќады.

Аспанда жарылѓан зенит оќтары ±шу жо-

лын ќиындата т‰скендей еді. Мотор жаѓы-

нан кμрінген от лапылдап, ажал тілін су-

мањдатты. Мотор істен шыќты, біраќ бас-

ќару механизмі аман. Жылдамдыќты

μзгертіп, тμмен т‰суге бет алды. «Жоќ-жоќ,

мен немістерге тірідей берілуге тиіс

емеспін, ќайтсем де кегімді ала кетемін...»

Жалын ‰дей т‰суде. Анасыныњ ќоштасар-

да екі ќолын жая т‰сіп: «Ер намысы – ел

намысы, аман барып, сау ќайт, ќ±лыным»,

– деген сμзі т‰сті есіне. Жердіњ де айќын

кμріне бастаѓаны байќалды. Алыста ќою

ќара т‰тінін ш±бата ќару-жараќ тиеген жау

эшелоны ж‰йткіп келеді. Н‰ркен бар к‰шін

салып ±шаќ баѓытын тура соѓан ќарай ба-

ѓыттады. ¦шаќтыњ келе жатќанын байќа-

ѓан неміс эшелоны тоќтауѓа ‰лгіре алма-

ды. Н‰ркен  самолеті де келіп жетті. Жер

сілкіндірген жарылыс, асты-‰стіне шыќќан

поезд, тμњкеріліп жатќан танктер, снаряд,

бомба тиеген вагондар бірінен соњ бірі

жарылып, ќою ќара т‰тінін аспанѓа атты.

Совет Одаѓыныњ Батыры Николай Гастел-

лоныњ ерлігін ќайталаѓан ±шќыш ќазаќ

жігіті сержант Н‰ркен Єбдіров Отан ‰шін

жас μмірін осылай ќ±рбан етті.

Меніњ атам

Меніњ ‰лкен атам

Д‰йсек±лы Шалѓын-

бай 1890 жылы

Ќостанай облысы,

Єулиекμл ауданы,

Ќ±см±рын поселке-

сінде д‰ниеге келген.

Ол кісі 1941 жылы

Єулиекμл ауданынан

соѓысќа  шаќырылып,

аттанѓан.

Елді жаудан азат

ету жолында ќолы-

нан жараланып, гос-

питальда емделген.

Соѓыстаѓы ерен ењ-

бегі ‰шін єр алуан медаль, ордендер берілген. Одан

кейін соѓысќа жарамаѓан соњ, елге келіп тылда ењбек

еткен. Єрбір жаќсы ісімді атамныњ аруаѓына арнай-

мын.

 Ардагердіњ шμбересі  Диас МАХМЕТОВ,

 2 "А" сынып оќушысы,

№ 28 Ќ±см±рын орта мектебі.

Єулиекμл ауданы.

 ¦РПАЌ МАЌТАНЫШЫ

Сєлім

   МЕЊДІБАЙ

* * *

...Топ-тобымен ќалыќтай ±шќан кμгершін-

дер, алыстан естілген пороход гудогы – бєрі-

бєрі бейбіт к‰нніњ кμрінісі. Ќала  халќы «Ба-

тырлар алањына» жиналып,  Азамат жєне

¦лы Отан соѓысыныњ ерлеріне орнатылѓан

ескерткіш басына г‰л шоќтарын ќойып,

ќыршын ерлерді еске т‰сіруде.

Алыста Мамаев ќорѓаны, Волга бойы-

нан «Сержант Павлов ‰йі» μткен соѓыс-

тыњ с±рапыл елесін, ерж‰рек ерлердіњ

дањќын б‰гінгі ж±ртшылыќќа паш еткен-

дей.

Б±л естелікті маѓан 1970 жылдары Вол-

гоград ауыл шаруашылыќ институтында

оќыѓан, зооинженер мамандыѓын алып,

Тор-ѓай, Ќостанай облыстарында басшы-

лыќ ќызметте болѓан Жаќсылыќ Ж‰нісов

аѓамыз айтып берді. Ол б‰гіндер Ќоста-

най ауданы Давыденовка ауылында

т±рып жатќан кμзі ашыќ, кμкірегі ояу зер-

делі азамат.

Сол студент кезінде Волгоградта оќып

жатќан ќазаќ ±л-ќыздарыныњ басын

ќосып, ¦лы Жењістіњ 25 жылдыѓында ќас

батыр ќазаќ Н‰ркенніњ осындаѓы ескерт-

кішіне г‰л шоќтарын ќойыпты.

– Сол сєтте ќазаќ халќын єлемге паш

еткен бауырымыз ‰шін маќтанып, рухына

таѓзым етіп едік, – дейді Жєкењ.

ОЌ пен ОТ

немесе майдангер Мырзаѓазы

М±ќанов туралы бірер сμз

жіберген.

Бейбіт μмірде абыроймен ењбек етіп,

елге сыйлы, ќ±рметтісі болуы біздер

‰шін маќтаныш дер едім. Кезінде "Це-

линный" кењшарында соѓысќа ќатыс-

ќан ардагерлер біраз адам болѓан, айта

кететін жай, алѓашќы буын яѓни жаста-

ры ‰лкендерді алдыѓа жіберіп меніњ єкем

секілді кейінгі буындар μз ордені мен ме-

дальдарын таѓып, суретке т‰сіп немесе

соѓыс туралы айтуѓа ±ялѓандай болѓан.

¤мірініњ соњѓы жылдарында денсаулы-

ѓына байланысты бухгалтер-есепші

ж±мысына ауысады. Отбасында ардаќ-

ты єке, асыл жар болып, ±л-ќыз тєрбие-

леп μсірді. Мінезі ауыр, кμп сμйлемейтін,

естеліктерді соѓыс жайында айта ќой-

майтын. Єкеміздіњ жаќсылыѓы мен елге

деген жанашырлыѓын, єдепті де білімді

±рпаќ тєрбиелеуіне ќосќан ‰лесін ауыл-

дастары єлі к‰нге дейін айтып отырады.

Музыкалыќ аспаптарда  жаќсы ойнаѓан

ќазаќтыњ домбырасы мен орыстыњ ман-

долинінде. Оќ пен оттыњ, μмір мен ажал-

дыњ арасынан аман келіп, келешек

±рпаќќа елін жерін с‰юге, аталар

дєст‰рін жалѓап, ењбек етуге ‰йретуге

жалыќпаѓан єкем 1981жылдыњ ќањтар

айында 58 жасында соѓыстан алѓан дерт-

тен ауырып ќайтыс болды.

 Майдангердіњ ќызы

 Майдангердіњ ќызы

 Майдангердіњ ќызы

 Майдангердіњ ќызы

 Майдангердіњ ќызы

Айнаг‰л Мырзаѓазыќызы.

Айнаг‰л Мырзаѓазыќызы.

Айнаг‰л Мырзаѓазыќызы.

Айнаг‰л Мырзаѓазыќызы.

Айнаг‰л Мырзаѓазыќызы.

Ќ.Т±рѓымбаев ауылы,

Єулиекμл ауданы.

СУРЕТТЕ: Мырзаѓазы М±ќанов.

СУРЕТТЕ: Мырзаѓазы М±ќанов.

СУРЕТТЕ: Мырзаѓазы М±ќанов.

СУРЕТТЕ: Мырзаѓазы М±ќанов.

СУРЕТТЕ: Мырзаѓазы М±ќанов.

мында білім алып, 1939 жылы єскер

ќатарына алынады. Єуелі Фин соѓы-

сына ќатысып, кейін ¦лы Отан соѓы-

сында єскери дєрігер болып, ‰шінші

Беларусь, Шыѓыс Пруссияныњ Ке-

нигсберг (ќазіргі Калининград), Ста-

линград майдандарында атќарѓан

ењбегі ‰шін медальдар иеленеді. 1947

жылы елге оралады. Бейбіт заман ор-

наѓаннан кейін республикалыќ, Одаќ-

тыњ "актив жиындарына" ќатынасып,

аудандыќ, облыстыќ кењестердіњ де-

путаты болѓан. Ленин, Октябрь рево-

люциясы орденімен  марапатталѓан.

Ќостанай ќаласындаѓы Жењіс паркініњ

мемориалдыќ таќтасында есімі жазы-

лѓан   зањѓар атам зейнеткерлік дема-

лысына шыќќанѓа дейін ауырѓан жан-

ныњ шипасын тауып, дєрігерлік ќыз-

метін беделді атќарып μткен. Дєрі-

герлік жолын жалѓастырѓан ќыздары

да бар. Бар ѓ±мырын адал ќызметі мен

отбасына арнаѓан ардаќты атам 2002

жылы 84 жасќа келіп д‰ние салды.

Балалары μсіп-μніп, олардан тараѓан

немере, шμберелері де аз емес.

 Немересі Баќытк‰л РУСЛАНЌЫЗЫ.

СУРЕТТЕ: Ќайырбек Бекмаѓан-

бет±лы.

29 сєуір 2015 жыл

8

¦лы Отан соѓысыныњ 70 жылдыѓын

еліміз кењінен  атап μтуде. Ќан  майданда

елін ќорѓап, отаны ‰шін жанын ќиюѓа даяр

т±рѓан ерлердіњ ісі мєњгі есімізде. ¤з елініњ

болашаѓы ‰шін ењбек еткен, ‰немі ел ал-

дында ж‰ріп абыройлы ќызмет атќарѓан

кісініњ бірі меніњ атам  – Байќоныс  М±ха-

меджан±лы.

Атам  Байќоныс  М±хамеджан±лы 1914

жылы желтоќсан айында Ќостанай облы-

сы Аманкелді ауданы К‰йік деген жерде

д‰ниеге келген. Атам μнерлі отбасынан

шыќќан, бала кезінен бастап ќолына дом-

бырасын ±стап єн айтќан. Балалыќ шаѓы

осы ауылда μткен.

1937 жылы Торѓай, Аманкелді аудан-

аралыќ колхоз-совхоз театры ашылып, ди-

ректоры аќын Н±рхан Ахметбеков жєне

атам Байќоныс оныњ  орынбасары болып

таѓайындалѓан.

Жылдар μте Байќоныс атам 1938 жылы

тамыз айында Алматыѓа "Опера жєне ба-

лет" театрына барѓан, театрдыњ іші адам-

ѓа толы болѓан екен. Осы театр сахнасын-

да ќыр м±рынды, ат жаќты, ќараторы бір

дарын, єнші атам "Сырымбет" єнін асќаќ-

тата орындап, барлыќ ж±рттыњ ќ±лаќ ќ±ры-

шын ќандыртќан екен. Келген барлыќ

кμрермен "Єнші" деп міне, осыны айт, ар-

дагер Аманкелдініњ ауылынан екен  де-

ген ќошеметке ие болѓан.

Атам μнер жолында ж‰ргенде 1942

жылы, ерікті жастар ретінде атамды да

елімізді жаудан ќорѓауѓа соѓысќа алып

кеткен. Єрине, алѓашќысында оларды ‰ш

ай бойы Ш±баркμл деген жерде  дайын-

дап, содан  соњ майданѓа аттанѓан. Май-

данда 316 атќыштар дивизиясыныњ ќ±ра-

мында μзге де жауынгерлермен  бірге ќан

майданѓа араласып ж‰ре берген.1943

жылы жаудыњ ќоршауында т±рѓан Сталин-

град  ќаласын азат ету соѓысына ќатысты.

Атам соѓыстан оралѓан соњ Ќостанай

облыстыќ филармониясына єншілік ќыз-

метке алынды. 1947 жылы сол филармо-

нияныњ  директоры болып таѓайындалды.

Бірде Аманкелді ауылына филармония-

ныњ  єртістері  келіп  клубта  концерт ќой-

ѓан. Сахнаѓа атам шыѓып жауынгер-ком-

позитор Рамазан Елебаевтыњ "Жас ќазаќ"

єнін, "Майра", "Назќоњыр", "Аќбоз ат"

халыќ  єндерін шырќаѓан. Барша халыќ

тік т±рып ќошемет ќылѓан.

1949 жылы денсаулыѓына байланыс-

ты єншілігін ќойып, елге оралѓан. Ауылда

ењбекке араласып, ауылдыќ кењес тμра-

ѓасы, бμлімше басќарушысы, кењшар  ди-

ректорыныњ орынбасары ќызметтерді

ойдаѓыдай  атќарып, ќ±рметті зейнет де-

малысына шыќќан. Атам  1994 жылы  80

жасында наурыздыњ 22-де туѓан жерінде

д‰ние салды. Атамныњ жолдасы Бияжан

єжем ќазір кіші ±лы Мараттыњ ќолында

т±рады. Єжем 78 жаста. Б‰гінде 7 ±л, 6 ќыз,

42 немере жєне 15 шμбере тараѓан.

Ќасым БАЙЌОНЫСОВ,

8-сынып оќушысы.

Алтын дала ауылы,

Ќостанай ауданы.

СУРЕТТЕ: Байѓоныс М±хамеджанов.

Єкеміз, С±лтанов Сапа Ахмет±лы Мењ-

діќара ауданы, Тμлењгіт ауылынан май-

данѓа аттанѓан екен. Соѓыста кμрген ќиын-

дыќтардыњ зардабы ма, єлде бала кезі-

та ѓана едік. Єкеміз жайлы еміс-еміс сєттер

ѓана еске т‰седі.

Анамыздыњ єкемді кμрген ‰лкендердіњ

айтуы бойынша, єкем сол ќан майдан со-

ѓыстыњ дєл ортасында болѓан. ¤з отряды-

мен бірге неміс фашисттерініњ де ќолына

т‰ссе керек. Ондаѓы кμрген азапты, єрине,

сμзбен айтып жеткізу м‰мкін де емес шы-

ѓар.  Сонда кμрген ќиындыќтарды еске ала

отырып, єкем аман-есен аќталып шыќќан-

нан кейін, ќолына ќалам алып, бірнеше

шумаќ μлењ жолдарын жазѓан екен.

Сол жылы сапар шектім, алыс жолѓа,

Ниет ќып парызымды атќаруѓа

Жμнелтті бата беріп анам байѓ±с,

"Аман ќайт, ќалќатайым, ауылыња"

Термелеп сμзді жазѓан атым Сапа

Руым Балта Керей, Тобыл  жаѓасында

Бер жаѓы Бекентай боп тарасады

М±раттыњ Ахметінен туѓан бала.

Єкеміздіњ рухына таѓзым ете отырып,

жатќан жері жайлы болсын, топыраѓы тор-

ќа болсын дегіміз келеді. Елі, жері ‰шін ќан

тμккен барша майдангерлердіњ ерліктері-

не б‰гінгі ±рпаќ бас иеді, таѓзым етеді.

Ж±байы Бижамал жєне балалары.

СУРЕТТЕ: сол  жаќта отырѓан Сапа

Ахмет±лы жолдастарымен бірге.

Аѓайынды ќоњыр ќаз

ОЛ К‡НДЕРДІЊ ¤ШПЕС ДАЊЌЫ

Редакцияѓа єдейі келген

Тоќтарбай жєне Бєтима

Ќадамбаевтар ¦лы Отан

соѓысыныњ отты жылдарына

ќатысты ќ±жаттармен таныстырды.

Олар Битілеу жєне Жантай

Тμлепбергеновтерге ќатысты екен.

Жантай болса Бєтима жењгеміздіњ

єкесі, ал Битілеу оныњ бауыры.

Сонымен сол ќос арыс туралы сμз

бастайыќ.

1.Битілеу

1944 жылѓы 2 аќпаннан 8 аќпанѓа

дейінгі аралыќта 120-атќыштар дивизия-

сы 543-атќыштар полкініњ ќаза болѓан

офицерлер ќ±рамы туралы атаулы

тізімінде жетінші болып осы Битілеу

Тμлепбергенов тіркелген. Єскери шені –

лейтенант, ќызметі миномет ротасыныњ

командирі, ВКП (б) м‰шесі, 1913 жылы

Маќс±т ауылы, Ќостанай облысында ту-

ѓан, майданѓа Семиозер аудандыќ комис-

сариаты арќылы шаќырылѓан, 12.02.1944

жылы ќаза болѓан. Ленинград облысы,

Лужск ауданында жерленген.

Єрине, б±л ќ±жат майдангердіњ туыс-

тары ќолына кμп ізденістен кейін т‰скен.

Битілеудіњ немересі Азаматтыњ с±рау са-

луына соѓыс ардагерлері Ленинград ко-

митетініњ жауабында былай делінген:

«Ќ±рметті Азамат!

Сіздіњ атањыз Лужск ауданы, Толмаче-

во селосы мањында, Луга μзенініњ

солт‰стік жаѓында, екі тас жол аралыѓын-

да, (ескі ќабірдіњ батысында) жерленген.

Ескі (1955 ж. дейінгі) карталарда бар.

Ќ±рметпен Виктор Владимирович, ар-

дагерлердіњ Ленинград комитеті».

Б±л дерек туыстар ќолына 2010 жылы

маусым айында тиеді. Аѓайын-туѓан  жи-

налып, Битілеу жерленген алыстаѓы ќабір

басына барып, таѓзым етеді, басына

м±сылман ±станымы бойынша белгі

ќояды.

Битілеуге ќатысты ќ±жаттар ішінде

оныњ «Ленинградты ќорѓаѓаны ‰шін» ме-

далін алѓаны жμнінде де дерек бар екен.

жүктеу/скачать 19,06 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: