Явление постмодернизма в литературе

Əдебиеттегі постмодернистік құбылыстар 
Серия «Филология». № 4(72)/2013 
115 
4  Smakova A.S. Ampere-second. Word theory, Almaty: Tamgaly, 2009, р. 376. 
5  Postmodernizm: Еntsiklopediya / Sost. A.A.Gritsanov. M.A.Mozhayko, Minsk: Interpresservice: Book house, 2001, 767 p. 
6  The latest philosophical dictionary. Postmodernism. The chief scientific editor and the originator A.A.Gritsanov, Minsk: 
Modern writer, 2007, 816 p. 
7  Ilyin I.P. Postmodernism from sources until the end of century: evolution of the scientific myth, Moscow: Intrada, 1998, 158 p.

116 
Вестник Карагандинского университета 
ЖУРНАЛИСТИКА  МƏСЕЛЕЛЕРІ 
ПРОБЛЕМЫ  ЖУРНАЛИСТИКИ 
UDC 070 
V.T.Abisheva, D.Murashova 
Ye.A.Buketov Karaganda State University (E-mail: vera.abisheva@mail.ru)
Advertising Slogan: History of Development in Print Media 
In article the interesting phenomenon in the modern advertizing text — a slogan is considered. Authors ad-
dress to slogan history, its functioning in different conditions, to the factors forming his conceptual idea, re-
ceptions of submission of advertizing information. Slogans on a material of the Kazakhstan print media are 
analyzed. Authors define ways of development of an advertizing slogan, give the general scheme and slogan 
structure, note further evolution of a slogan. 
Кey words: slogan, advertising concept, advertising image, evolution of advertising slogan, History of Devel-
opment, Print Media. 
Advertisement occupies one of the uppermost places in the conditions of the contemporary market, 
since it is capable of influencing demand and defines the status of a commodity in the market. Slogan is an 
integral part of a contemporary media commercial. This part of an advertising text can be called totally 
unique. If the content of a slogan was well written, it is worth a comparison to an original masterpiece; oth-
erwise, it might completely ruin the whole advertising concept. 
Slogan is the core advertising concept compressed in a formula, a recognizable thought brought to the 
linguistic perfection; it is an original verbal description of a company, commodity, or a politician. It is not 
used in every advertising text. Slogan can reflect the essence, the philosophy of a company, their corporate 
policy in various fields. Basic requirements to a slogan include being brief, recognizable, invariable, contain-
ing the brand name, and being easy to translate into other languages. 
Slogan is an advertising motto, which delivers a compressed advertising message, a part of a long-term 
communicative platform of the brand. It is used in all types of advertising communication to attract the atten-
tion of the target group, to increase their brand loyalty, to promote sales, and it can be registered as a trade 
mark. 
Slogan is an important part of an advertising image, it is well-memorable, and it creates an image of a 
product. It is often the only thing we remember about one or another commodity; therefore, it is important 
that a slogan contains the maximum of helpful information. 
Let us follow the evolution of advertising slogan throughout the life-span of advertising in print media. 
There is an opinion that the first slogan emerged before advertising came to existence. Mottos on noble 
and national emblems are given as examples of such slogans. Slogan resembling its appearance we got used 
to perceive emerged much later. 
The homeland of advertising, including advertising in print media, is England. In the ХVIII century 
print advertising was a profitable and a well-positioned business. Its objective is to attract potential custom-
ers. In the first stages of development advertising texts in newspapers of the Great Britain were mixed on one 
page and were in no way separated from one another. The only way to distinguish one text from the other 
was the first line typed in capital letters but not centered. 
Banners printed on leaflets in the network of an advertisement campaign of Edwards coffee-shop in 
London are customary reckoned as the ancestors of slogan. Only one phrase on the leaflets was typed in 

Advertising Slogan: History of Development  ... 
Серия «Филология». № 4(72)/2013 
117 
capital letters and placed in the centre of the page: «THE VIRTUE OF THE COFFEE DRINK!» A little later 
advertising and advertising slogan appeared on the pages of media of the USA. 
In America, as well as in the Great Britain, headlines of advertising announcements play the role of slo-
gan, but then subheads joined them. 
A typical headline is a newspaper slogan of the second half of the ХIХ century, i.e. «CLARK 
STANLEY’S trade mark»; the subhead — «A wonderful pain destroying compound». 
A subhead bears an emotional charge and positively characterizes a commodity. It resembles something 
we usually call a slogan but it is part and parcel of the headline and is never used separately. Besides, the 
aphoristic nature degree is not enough to call it a slogan. 
American advertising researchers, outstanding advertisers and pioneers Rosser Reeves and Leo Burnett 
believe that the reason of slogan appearance in its familiar view as a loud emotional phrase lies in the limited 
volume of advertising space [1]. 
In the 50-ies of the ХIХ century large scale editions created equal conditions for all advertisers. Irres-
pective of who the buyer was, whether an industrial magnate or a starting entrepreneur, a newspaper used to 
confer 2–3 lines of a column width at most. 
As we can notice while analyzing press of that period, entrepreneurs disposed of advertising space for 
their convenience. Some simply described their commodities; some were looking for different ways to con-
quest the attention of consumers, to discriminate their products against all the rest. For instance, the adver-
tisement of «Pears» soap was the first to use the technique of repeating the same sentence «Have you used 
Pears today?» This phrase was printed in every line and naturally, would attract attention. 
Later Robert Bonner, the owner of several editions, took advantage of the same technique. For the time 
being the limits for the advertising space in operation were cancelled, therefore, this trick performed by him 
looked more persuasive. An announcement consisting of the only phrase repeated 93 times was published in 
New York Gerald: «ORION, the GOLD BEATER, is the title of Cobb’s sensation story in the New York 
Ledger». Next time it repeated another phrase on the page of its own newspaper 600 times: «Don’t go home 
tonight without the New York Ledger». 
American researcher A.Presbrey believes that the repetition of the same phrase paved the way for slo-
gan appearance. A.Presbrey called the 90-ies of the nineteenth century, when advertisement development 
became intensive, the «era of slogan» [2; 60]. Phrases became totally independent, with no link to a head-
line, and bore a strong emotional charge. Examples may be the following slogans: «You press the button, we 
do the rest» by Kodak, «It floats», the famous soap slogan by Procter and Gamble, and «Call before seven, 
delivered before eleven». 
An implacable logic, simplicity, and power can be called the peculiarities of American advertisement 
since the moment of its appearance and up today. A high value is placed on fluency, verbal communication 
facilities, i.e. a well-written content of a text makes the base for many plots. Selling skills prosper in the USA 
every year. According to Americans, advertising is the same trading instrument as any other, and advertise-
ment proves its value in no other place as it does in America (‘reclamo’ means ‘shout’). It is both 
straightforward, as a rule, like in the general address of its advertising messages, and pragmatic, like in the 
choice of imaging facilities. So called «hard sell» hardly confuses anybody. To make an American think of a 
purchase, the advertising must be expensive, bright, and bear no indirectness. Such form of appeal to the re-
cipients cannot fail to impact the content and the form of a slogan. 
Analysis revealed that advertising underwent different development path in different countries. Long 
before the appearance of a newspaper in Ruthenia (ancient Russia) fair merchants offering their commodities 
used short meaningful phrases and humorous catchphrases like «Вот так квас — в самый раз! Баварский 
со льдом даром денег не берем» (Russian for «Taste this kvass, it’s really nice! Bavarian on the rocks, our 
treat for gratis, folks». In the nineteenth century salesmen used to stand next to shops calling people in with 
phrases like «Платья венчальные, Для вдов трауры печальные, Для утехи любовной не вредные Крино-
лины проволочные медные» (Russian for «Wedding dress, widow mourning lace, copper wire hoop make 
snogging so good»). 
Phrases resembling slogans emerged in Russian print media approximately at the same time as in Amer-
ica. Just as in the West, they acted either as headlines or as subheads. 
We come across a lot of interesting and unconventional advertising in «Moskovskiye Vedomosti» of that 
time: «Большая дорожная гонка Петербург-Москва. Первый приз был выигран на велосипеде Гумбер 
знаменитого английского завода Гумбер и К.» (Russian for «Big road race Petersburg — Moscow. The 
winner won the First Prize on Humber bicycle by the famous English factory «Humber and Co.») (1895, Ju-

 V.T.Abisheva, D.Murashova 
118 
Вестник Карагандинского университета 
ly 15);  «Московское  товарищество  резиновой  мануфактуры:  Резиновые  галоши  первого  сорта,  вы-
сокого качества, усовершенствованных фасонов, не уступающие никакой конкуренции» (Russian for 
«Moscow rubber manufacturing partnership: High quality first rate rubber overshoes of advanced models 
out of any competition.») (1895, July 22). 
Advertising continued its development after the October Revolution in Russia. There was still no con-
cept of slogan but attempts to define the phenomenon emerge. 
V.Uperov wrote in the 20-ies in this regard as follows: «Whether it is a newspaper announcement, a 
poster, a booklet, or a wrapper, etc. — they all have to have something that attaches a known unity… This 
unity shall be achieved by various techniques, e.g., by application of manufacturer’s or trade mark, particu-
lar verbal formulae, banners, mottos…» [3; 37]. 
D.Bekleshov and K.Voronov, use the term ‘brief commercial’ while discussing the «slogan-like» poem 
by Mayakovskiy «Лучших сосок не было и нет — готов сосать до старости лет» (Russian for «The 
best dummy ever — ready to suck forever». 
M.Sheremevskiy was first to use the term ‘verbal cachet of commodity’ [3]. 
It was possible to come across a full-fledged slogan in Soviet time in the advertisement of «Aeroflot»: 
«Аэрофлот — скорость, комфорт» (Russian for «Aeroflot means speed and comfort»); of savings bank: 
«Храните деньги в сберегательной кассе» (Russian for «Save your money in savings bank»), even though 
‘slogan’ did not exist as a term in the USSR. 
Unfortunately, a general lack of competition in advertising market did not cause its best impact on the 
quality of advertisement. Advertising positioning and dissemination right was owned by the government, as 
well as production of all commodities. No necessity to fight for the target groups of the companies existing 
that time implied no demand in advertising. Advertising would simply inform the audience about commodi-
ties in the market, which would fill their consumer basket anyway. 
The situation in the CIS countries changed dramatically in the 90-ies of the twentieth century. A large 
number of privately-owned companies appeared. The acute need to stand out and position oneself in the 
market and growing competition became an excellent booster of qualitative changes in advertising. It is 
worth mentioning that advertising developed the fastest in print media. 
It is worth mentioning that advertising and advertising slogan in Kazakhstan do not differ greatly from 
printed advertising production of other CIS countries. In the recent past Kazakh TV commercial and adver-
tisement in print media would be simply translated into the Kazakh language. Today advertisers prefer to 
develop advertisement for local consumers with regard to the peculiarities of their mindset. Frequent appeal 
to national cultural values is typical for Kazakh advertising (e.g., Прага (Praga), Hародный Банк (National 
Bank)). At the same time local advertisement strives for European standards. 
Youth of Kazakh advertising market is one of its important advantages. Today advertising in our market 
is eclectic; it unites the trends of American school, European and Russian tradition. Frequent appeal to na-
tional cultural values and traditions of the ancestors is typical for Kazakh advertising. For instance, Praga 
retail chain makes an emphasis on family traditions. In its video-clip a grandmother is telling her grand-
daughter, while drinking tea, about how she met her beloved who became her spouse. The girl is imagining 
herself as if she were her grandmother in youth coming out of yurta
*
 to meet a young boy riding a horse. At 
the end of the video we see the motto and the slogan: «Магазины «Прага» — ваши семейные ценности» 
(Russian for «Praga stores. Your family values»). 
An excellent example of similar advertisement could be the TV commercial of «Цесна» («Tsesna») 
flour. We see on the screen kind hands of a grandmother kneading dough and small hands of a grandson all 
over in flour. They are cooking together a traditional treat. A senior lady off-camera is singing a lullaby dear 
and familiar to everyone since childhood. The slogan is really simple — «Мука «Цесна» -добрые семейные 
традиции» (Russian for «Tsesna» flour. Kind family traditions»). 
Survey conducted by us among 100 recipients representing different population groups revealed that the 
video by «Praga» retail chain is less popular and, as admitted by some recipients, gives an impression of an 
excessive deliberateness, while the video by «Tsesna» wins the sympathy of one hundred per cent of the res-
pondents. This video is perfect from psychological and aesthetic point of view. It does not simply sell flour; 
it sells a traditional image of a happy family. 
This commercial was shot in a European tradition. 
*
Kazakh traditional national house of round shape suitable for living in the middle of the steppe.

Advertising Slogan: History of Development  ... 
Серия «Филология». № 4(72)/2013 
119 
Thus, the evolution path of advertising slogan in print media of Europe, the USA, and the CIS keeps 
within the general scheme: highlighting the headline, its expansion with a subhead, and appearance of a 
‘separate’ motto, i.e., slogan. The evolution process is not finished, since new print media advertising trends 
come to existence every day making advertisement an interesting and a dynamic subject for study. 
References 
1  Reeves R. Oxford University Press, 1961 // [ER]. Access mode: www.аdvertiser-school.ru 
2  Romanova T.N. Slogans in Contemporary Advertisement Language, Moscow, 2001, p. 60. 
3  Uperob V. Advertising: Its Essence, Importance, Historical Development, and Psychological Basics and Facilities, 
St.Petersburg, Germes, Torgovlya i Reklama, 1994, p. 57. 
В.Т.Əбішева, Д.Мурашова 
Жарнамалық слоган: баспа БАҚ даму тарихы 
Мақалада  қазіргі  жарнама  мəтініндегі  феномен  болып  табылатын  слоган  мəселесі  қарастырылды. 
Сондай-ақ  слоганның  тарихы,  оның  əр  түрлі  жағдайда  қызмет  етуі,  концептуалдық  идеясын 
қалыптастыратын  факторлар,  жарнамалық  ақпаратты  беру  тəсілдері  сияқты  мəселелер  сөз  болады. 
Авторлар қазақстандық БАҚ материалдарын талдай отырып, жарнамалық слоганның даму жолдарын 
анықтады.  Сонымен  қатар  слоганның  жалпы  схемасы  мен  құрылымын  көрсетіп,  оның  жетілу 
эволюциясын айқындады. 
В.Т.Абишева, Д.Мурашова 
Рекламный слоган: история развития в печатных СМИ 
В  статье  рассмотрен  интересный  феномен  в  современном  рекламном  тексте — слоган.  Авторы 
обращались  к  истории  слогана,  его  функционированию  в  разных  условиях,  к  факторам, 
формирующим 
его 
концептуальную 
идею, 
приемам 
подачи 
рекламной 
информации. 
Проанализированы  слоганы  на  материале  казахстанских  печатных  СМИ.  Вместе  с  тем  определены 
пути  развития  рекламного  слогана,  даны  общая  схема  и  структура  слогана  и  отмечена  дальнейшая 
эволюция слогана. 

120 
Вестник Карагандинского университета 
СЫН 
КРИТИКА 
ƏОЖ 821.512.122 
М.І.Əбдуов, Т.Б.Қазбеков  
Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті (E-mail: zamirra_e@mail.ru)
 
Алаштың жиырма жыр алыптарының құрметіне арналған құнды зерттеу 
Қазақ  əдебиетінің  қайсыбір  кезеңі  болмасын  бəрі  де  белгілі  тарихи-əлеуметтік  жағдайларға 
байланысты дамитындығы айтылған. Ол өз кезеңі ұсынған басты мəселелерге үн қосып, өмірдің өзекті 
сұрақтарына жауап беруге атсалысқандығы көрсетілген. Екі томдықтың бірінші кітабында кезінде аты 
қазаққа  мəлім  болған  Бұқар  жыраудан  бастап  Ақан  серіге  дейінгі  белгілі  ақын-жыраулардың  əдеби 
мұрасы  келтірілгені  көрсетілген. XVIII ғасырдың  аяғы — XIX ғасырдың  басындағы  қазақ 
поэзиясының  белгілі  он  тұлғасының  шығармашылық  жолдары  ақындық  қарымы  жəне 
туындыларының  тарихы  баян  етілген.  Екінші  кітапта XIX ғасырдың  екінші  жартысы  мен  ХХ 
ғасырдың  алғашқы  жартысындағы  ұлы  Абайдан  бастап  Мұқағали  Мақатаевқа  дейінгі  қазақ 
ақындарының əдеби мұрасы зерттелген. 
Кілт  сөздер:  поэзия,  ақын,  жырау, жыр алыбы,  сері, сал, əлеуметтік  жағдай,  ақындық  қарым,  əдеби 
мұра, тарихи туындылар, шығармашылық əлеует. 
Қазақстанды XVIII ғасырдың  аяғы — XIX ғасырдың  алғашқы  жартысында  ғана  ашқан  еуропа 
ғалымдары  сақарада  өздері  мүлде  күтпеген  жайттарға  ұшырасты.  Мұның  ең  бастысы — 
көшпенділердің  рухани  өміріне  қатысты  еді.  Əуелде  «жабайыларға»  жоғарыдан  қарап,  олардың  сөз 
өнерінен  махрұм  еместігінің  өзін  үлкен  жетістікке  балаған  саяхатшылар  мен  этнографтардың  көп 
ұзамай қазақ халқының ақындық дарынына бас июіне тура келген. Бұл ретте белгілі ғалым Рашит Əл-
Каренидің (Кареновтың) екі томдық «Алаштың жиырма жыр алыптары» атты кітабын алдымен атап 
өту  парыз.
*
  Ол  кітаптың  құндылығы — есімдері  ел  арасында  кең  тараған  жиырма  ақын- 
жыраулардың шығармашылық жолы, қаламгерлік қуаты жəне туындыларының тарихы тың тұрғыдан 
баян  етілуінде.  Кітаптың  қызығушылық  туғызатын  тағы  бір  тұсы — осынау  жиырма  жыр 
алыптарының  өмір  сүрген  кездеріндегі  тарихи  оқиғалар,  олардың  өздері  жəне  замандастары  жайлы 
соны деректердің алғаш рет жұртшылық назарына ұсынылуында. 
Қос  томдықтың  бірінші  кітабында  есімдері  үш  жүзге  кеңінен  мəлім  болған  Бұқар  жыраудан 
бастап Ақан серіге дейінгі белгілі ақын-жыраулар мұрасы қамтылған. 
Екінші  томда  қалың  елі  қазағының  өнерлі  жұрттың  қатарына  қосылуын  армандаған  кемеңгер 
Абайдан  бастап  дүйім  дүниеге  танылған  Мұқағалиге  дейінгі  ұлы  ақындардың  мұрасы  жайлы 
деректер жеткілікті дəрежеде терең талданып кең көлемде қарастырып жазылған. 
Екі  кітапқа  да  ортақ  алғы  сөзде  қазақ  əдебиетінің  қай  кезеңі  болмасын  бəрі  де  белгілі  тарихи 
əлеуметтік жағдайларға байланысты дамитындығы көрсетіліп, əр дəуірдің əдебиеті өз кезеңі ұсынған 
басты  мəселелерге  үн  қосып,  өмірдің  өзекті  сұрақтарына  жауап  беруге  атсалысып  отыратындығы 
пайымдалған. Мысалы, XVIII ғасырда өмір кешкен суырыпсалма ақындар мен шешен би, жыраулар 
шығармашылығы да өз замананының келелі мəселелері бағытында бой көрсеткені айтылған. 
*
Əл-Карени Р.С. (Каренов). Алаштың жиырма жыр алыптары: Екі томдық. — I-кіт. – Қарағанды: Қазақстан-
Ресей университеті баспасы, 2012. — 470 б. 
Əл-Карени Р.С. (Каренов). Алаштың жиырма жыр алыптары: Екі томдық. — II-кіт. — Қарағанды: Қазақстан-
Ресей университеті баспасы, 2013. — 400 б. 

Алаштың жиырма жыр алыптарының құрметіне арналған ... 
Серия «Филология». № 4(72)/2013 
121 
XVIII ғасырдағы қазақ əдебиетінің ең көрнекті өкілі — Бұқар жыраудың бүкіл қазақ халқының 
басын  біріктірген,  басқыншы  жауларға  үлкен  тойтарыстар  берген  батыл,  дарынды  хан.  Абылайдың 
басты  кеңесшісі  болып,  оның  саясатын  қолдаған,  өз  шығармаларында  Абылайды  қайтпас  батыр,  ел 
қамын жеген көреген көсем ретінде бейнелегені  жоғары пафоспен паш етілген. Оның басты себебі, 
Бұқар  бабамыздың  қазақ  жырауларының  ішінде  өзіне  дейін  өмір  сүрген  əулие  ғұламалардың 
руханиятын  ұғынып,  соның  ізін  жалғастырған,  қазақ  жырауларының  ұлттық  идеяларының  ұлт 
мəдениетіндегі ізін даналығы, əулиелігі арқылы ұлы жолға айналдырған, болашаққа қарымды ұлттық 
идеясын қалдырған руханияты мен кісілігі өз алдына биік шың. 
Кітаптың басқы тарауларында өз шығармаларында заман талаптарына жауап бере алған тарихи 
ұлы  тұлғалар  жайлы  да  сөз  қозғалған.  Расында  да XIX ғасырдың  бірінші  жартысындағы  тарихи 
жағдай Қазақстанның қиыр бір шетінде Махамбетті берсе, екінші бір шетінде Дулатты берді. Дулат 
пен Махамбет толғаулары өзінің суреттілігімен, екпінділігімен, ырғақтылығымен өзгешеленіп, толғау 
формасын идея жағынан да, түр жағынан да жаңартты деп баға берілген. 
Өкінішке  орай,  Дулат  шығармалары  көп  уақытқа  дейін  оқырман  назарынан  қағаберіс  қалып 
келгені көрсетілген, жыраудың шығармаларын зерттеуші автор Дулаттың қазақ жырына жаңа тұрпат 
əкелгені, көркемдік өрнегін түрлендіргені, қазақ əдебиетінің реалистік бағытын нығайтып, көркемдік 
бояуын күшейткені, жазба поэзияның басы деп сипаттағаны жайлы байыпты байлам жасалған. 
Кітапта автор «əр уақыт өз ақынының тудырады» деген ойдың дəлелді мысалы ретінде ұлттың 
рухы, қайсарлық пен жігердің, намыс пен тектіліктің ұраны, кезінде Исатай Тайманов бастаған ұлт-
азаттық  көтерілістің  рухани  көсемі  болған  Махамбет  есімін  алға  тартады.  Өйткені  бүгінде  ғұлама 
Абайға дейінгі қазақ поэзиясында Махамбет Өтемісұлынан асқан ақын жоқ деген шындықты əр қазақ 
та,  бар  қазақ  та  түгел  мойындап  болған.  Академик  Зейнолла  Қабдолов  жазғанындай: «Махамбет 
өлеңі —  қазақ  сөзінің  қайталанбас  құдіреті.  Əрбір  буыны  мен  бунағы,  тармағы  мен  шумағы 
мұншалық тап-таза қорғасыннан құйылған ап-ауыр асыл сөз қазақтан басқа жер бетіндегі ешбір елдің 
өлең-жырында  жоқ.  Оның  өзге  тілге  оңай  аударылмайтыны  да  сондықтан» (Қабдолов  З.  Ерлік  пен 
елдіктің өшпес рухы // Егемен Қазақстан.— 2001. — 7 тамыз). 
Осы пікірді дəлелдеу үшін Махамбеттің тек бір өлеңінен («Толғау» өлеңі») ғана үзінді келтірген: 
Өлең айтып толғадым, 
Көкірегімді басарға. 
Махамбеттей мұңдыға 
Енді келер күн қайда 
Ханға құрған шатырды 
Сүңгімен түртіп ашарға? 
Осы  аз  ғана  аумақты  элегиялық  күйде  көрініс  беретін  ер  арманы  тағдыр  талқысына  мойын 
ұсынбағанын, тіпті əлдеқалай күн туса кешегі қаһарына бүгін қайта мінерін айқын аңғартып, поэзияға 
тəн барлық қасиеттерді қабат қаусырып тұрғаны анық. Мұны өзге тілде дəл осы алты жолмен түсіру 
қиынның қиыны, бəлкім, мүмкін емес. Сондықтан жырдың əуезділігі мен ішкі серпінділігін дəл беру 
үшін  бірер  жолды  «ереулі  ат»  етіп  алудан  өзге  шара  жоқ.  Əйтпесе  ой  толық  жетпейді,  жетсе  де 
Махамбеттің сөзі күйінде танылмайды. 
Жауынгер  ақынның  кез  келген  өлеңі  жас  жеткіншектерді  жақсы  қасиетттерге  баулып,  жаман 
əдеттерден  жирендіреді.  Өскелең  ұрпаққа  ақын  ел  алдымен  елдің  дана  қарияларын  үлгі  етеді.  Қарт 
адамдар  көпті  көрген,  олардың  өмірден  алған  тəжірибесі  мол.  Бұлардың  аталық  сөздерінің,  ойлы 
пікірлерінің,  нақыл  өсиеттерінің  тəрбиелік  мəні  зор.  Ондай  сөздер  жастардың  бойында  көңілге 
қонымды, психологиялық қасиеттердің қалыптасуына себепкер болады. Адасқан адамды тура жолға 
түсіруге жəрдемдеседі. Осылайша автор жас жеткіншектерді патриоттық рухта тəрбиелеуде, оларды 
халқына адал қызмет етуге баулуда Махамбет өлеңдерінің маңызы жоғары екендігін көрсеткен. 
Заманымыздың ұлы жазушысы Мұхтар Əуезов өзінің «Қазақ халқының эпосы мен фольклоры» 
деген  зерттеу  мақаласында: «Бақыт  іздеп,  ғасырлар  бойына  сахараны  шарлап,  шарқ  ұрған  мұңдар 
жолаушы — қазақ  халқы  бізге  архитектура  мен  скульптураның,  сурет  өнерінің  ескерткіштерін 
қалдыра алмады. Бірақ ол бізге ең асыл мұра — жыр мұрасын мирас етті. Жыршы халық, ақын халық 
есте  жоқ  ескі  замандардан  бастап  дарыған  ақындық  даналығын  қапысыз  жұмсап,  өзінің  рухын 
ұмытылмас  эпостық  дастандарында,  сан-сан,  əр  алуан  түрлі  жырларында  белгіледі  деген  болатын. 
(Əуезов  М.  Жиырма  томдық  шығармалар  жинағы. — 17-т.:  Мақалалар,  зерттеулер. — Алматы: 
Жазушы, 1985. — 157-б.). 

 М.І.Əбдуов, Т.Б.Қазбеков 
122 
Вестник Карагандинского университета 
Демек,  М.Əуезов  сынды  үлкен  ғалымдар  мен  əдебиетшілер  ауыз  əдебиетінің  мұрасын  жоғары 
бағалаған. Аталмыш кітаптар авторының бұдан жасаған қорытындысы, бүгінгі ұрпақ халық мұрасын 
құм ішіндегі алтын түйіршіктеріндей іздестіріп, көздің қарашығындай сақтай білуге тиіс. 
Алғашқы томның ортаңғы тарауларында автор Шөже, Орынбай, Шортанбай, Сүйінбай, Құлтума 
сияқты суырыпсалма ақындар бүкіл қазақ даласын өлең-жырға толтырғандығын зор мақтаныш тұта 
суреттеген. Олар тек туған жұртына ғана емес, сақараға ат ізін салған орыс жəне еуропа ғалымдары 
мен  оқымыстыларына  да  кеңінен  танылып,  көшпенділердің  ақындық  өнерінің  жайсаң  тұлғалары 
ретінде  мəшһүр  болды.  Жетісуда  Сүйінбай  Аронұлы  өзінің  отты  да  өткір  жырларымен  бұқарашыл 
ақын ретінде танылды. Шөже, Орынбай, Шортанбай, Сүйінбай, Құлтумалар сан алуан лироэпикалық, 
батырлық дастандарды жаңа ұрпақтарға табыс етті. Өздері де көптеген өлең-жырлар тудырды. 
Кітап  авторы  ұлтымыздың  əдеби-мəдени  өмірінде  сал-серілердің  рөлі  айрықша  болғанын 
мəлімдеген. Олар бірнеше өнерді бір басына сəтті түйістіріп, тоғыстырған жəне олардың əрі ақын, əрі 
əнші-сазгер, əрі жыршы-əңгімеші, əрі орындаушы болғандығы дəріптелген. 
Мезгіл  тұрғысынан  алып  қарағанда  бізге  біршама  жақын  заманда  жасаған,  сондықтан  есімдері 
сақталумен  қатар,  өнер  туындылары,  өмір  кешулері  де  əжептəуір  таныс  сал-серілердің  ішіндегі  ең 
атақтылары — Біржан, Ақан жəне Үкілі Ыбырай. 
Біржан  сал  қазақ  рухани  мəдениетінің  тарихында  ақын,  композитор  əрі  əнші  ретінде  белгілі. 
Қазақ даласының əсем табиғаты, көшпендінің дарқан жаны, сыршыл сезімі мен сырбаз мінезі шебер 
көрініс  тапқан  Біржан  əндері  қазақ  музыка  өнерін  жаңа  сатыға  көтерді.  Ал  оның  өз  шығармаларын 
ғана  емес,  өзіне  дейінгі  қазақ  композиторлары  мен  музыкалық  фольклор  үлгілерін  орындаудағы 
əншілік мəдениеті сақарада бағзыдан қалыптасқан əншілік дəстүрді одан əрі жетілдіре түскені туралы 
түйінді ой-пікір айтылған. 
Қызығынан — қайғысы, дуынан — шуы басым, бірақ мəнді де мағыналы ғұмыр кешкен ақын, 
композитор жəне əнші Ақан серінің артында қалған ақындық мұрасы идеялық-тақырыптық жағынан 
алғанда негізінен екі топқа бөліп қарастырылған. Мұның біріншісінде (көбіне ақын өнернамасының 
алғашқы  кезеңінде  туған)  Ақан  жастық  шақтың  қуанышын  қызықтайды,  аңшылық,  саятшылық 
төңірегінде жыр етеді. Ал Ақан өмірінің екінші кезеңінде жазылған шығармаларда мұң басым. 
Əн сөздерін  өзі шығарып отырған Ақан серінің асқақ əуенді əндері қазақ музыка мəдениетінің 
асыл қорына енгендігі туралы зерделі ой қорытындыланған. 
Жоғарыда  айтылып  өткендей,  қос  томдықтың  екінші  кітабында  қазақ  халқының  бай  көркем 
қазынасының  ұзақ  та  күрделі  даму  жолында, XIX ғасырдың  екінші  жартысындағы  жəне XX 
ғасырдың жазба əдебиеті қомақты орын алатындығы айтылған. Бұл кезеңдегі əдебиет қайраткерлері 
өткен  ғасырларда  қалыптасып,  орныққан  рухани  ақыл-ой  ізденістерінің  тəжірибесін,  жетістіктерін 
пайдалана отырып, идеялық-көркемдік деңгейі биік асыл мұралар жасады. Жаңа тарихи жағдайларда 
оларды жалғастыра дамытты. 
Екінші  кітаптың  алғашқы  тарауында  автор XIX ғасырдың  екінші  жартысынан  бастап 
əдебиетімізде  жаңа  бетбұрыс  басталғандығын  жария  етеді.  Бұл  кезеңде  Абай  Құнанбаев  негіздеген 
жаңа  реалистік  əдебиет  бой  көрсетіп,  ол  қазақтың  төл  көркем  де  бейнелі  жазба  əдебиетін  кəсіби 
дəрежеге көтерді. 
Өзінің  зор  талантына  орай,  қазақ  халқының  ғасырлар  бойы  жасалған  рухани  мəдениетін 
санасына  жинақтаған,  көне  тəжік-парсы,  шағатай-түркі  поэзиясының  жақсы  қасиеттерін  бойына 
сіңірген,  сонымен  қатар  орыс  жəне  Батыс  Еуропа  əдебиеті  мен  алдыңғы  қатарлы  ой-пікірінен 
тағылым  алған  Абай  ұлы  ақын,  кемеңгер  ойшыл,  қазақ  əдебиетінің  ұлы  реформаторы  ретінде 
қалыптасты. 
Ойшыл  Хакім  Абай  (Ибраһим)  Құнанбаев  Орта  жүздің  ел  ұстап,  билік  құрған  шынжыр  балақ, 
шұбар  төс  ірі  шонжар,  шешен  биінің  отбасында  дүниеге  келіп,  жұрт  жиі  жиналатын  ортадан  ауыз 
əдебиетінің  мəйегін  ерте  еміп,  халықтың  салт-сана,  əдет-ғұрпының  озық  дəстүрлерін  бойына 
жастайынан  сіңіріп  өсті.  Одан  мұсылман  медресесінде  оқып,  Шығыс  əдебиетінің  інжу-
маржандарымен зердесін нұрландырып, жыр əлемін барлап көрді. Өз бетімен орысша да білім алып, 
озық  ойлы  орыс  əдебиетінің  кəусар  бұлағынан  сусындады.  Батыс  пен  Шығыс  мəдениетінің  киелі 
қайнарынан қанып ішіп, ол қазақ жырын қайта түлетіп, соны сөз, сұлу суретпен байытып, соныдан 
соқпақ салып, жаңа жазба əдебиетіміздің іргетасын қалап берді. 
Осының бəрін ол сонау қатыгез заманда, керітартпа қоғамда мыңмен жалғыз алысып, жалаңаяқ, 
жар кешкендей омырауын жасқа бояп жүріп жүзеге асырды. 

Алаштың жиырма жыр алыптарының құрметіне арналған ... 
Серия «Филология». № 4(72)/2013 
123 
Автор қазақ кеңістігінде Абайдан кейінгі соқпақпен жүріп өз өрнегін салған дарынды суреткер 
тұлғаларға — Шəкəрім  Құдайбердіұлына,  Мəшһүр  Жүсіп  Көпейұлына  Үкілі  Ыбырай 
Сандыбайұлына,  Нарманбет  Орманбетұлына  арнайы  тоқталып,  олардың  əрқайсысының 
шығармаларын қарастыруға бүтіндей тарау арнаған. 
Абайдың  дүниетаным  əлемінен  жалғасын  тапқан  Шəкəрім  ой-дүниесі.  Екеуінің  өзіндік 
ерекшеліктері мол даралықтары да, стильдік айырмашылықтары да жеке дүние екені сөзсіз. Олардың 
дүниетанымдық көзқарастары бірлесіп, ортақтасып жататын тұстары да көп. Абайда «адамды сүю», 
«Алланы сүю», иман, адамгершілік мəселелері сөз болатын болса, Шəкəрімде бұлардың барлығы өз 
жалғасын тауып жатады. 
Абай  дəстүрінен  үлгі  алған  Шəкəрім  шығармашылығының  тынысы  кең,  көтерген 
проблемаларының да ауқымы үлкен. 
Оның  сопылық  мақамдағы  өлеңдері  қазақ  поэзиясына  жаңа  ұғым,  небір  жаңа  ойлау  жүйесін, 
жаңа  терминдер  енгізіп,  қазақ  тілінің  бай  табиғатын  кеңейтіп,  сөздік  қорына  өзіндік  үлесін  қосты. 
Шəкəрімнің шалқар шабытын айқындайтын тұсы да осы — «Жаратушы» адам, дін, өмір, өлім, жан, 
ақыл ой дүниелері. 
Кітапта автор осы мəселелер төңірегінде жазылған Шəкəрім өлеңдерінің Абай дүниетанымымен 
үндестігін,  пікір  ортақтастығын  шеберлікпен  көрсетеді.  Алайда  Шəкəрім  өзіндік  қолтаңбасын 
көрсететін, ой тереңдігін, өлең өлшемінің өзгешелігін танытатын дара да тұлғалы ақын. 
Автор жоғары ілтипатпен ден қойып зерттеген тағы бір ұлы тұлға — Мəшһүр Жүсіп Көпейұлы. 
Мəшһүр Жүсіп Көпейұлы өлеңдерімен бірге көптеген уытты мысалдар, Шығыс үлгісіндегі бірнеше 
дастан жазып қалдырған. Мəшһүр Жүсіптің қазақ ауыз əдебиеті мұраларын жинаудағы еңбегі орасан 
зор. Бұл ретте автор оның ел аузынан көптеген батырлық, ғашықтық жырларды, тарихи жырлар мен 
айтыстарды,  шежірелер  мен  аңыздарды,  атақты  ақындар  мен  жыраулар  мұраларын  жинап,  хатқа 
түсіргенін  көрсетеді.  Абайды  өзіне  ұстаз  тұтып,  оның  ағартушылық  идеясы  мен  ақындық  дəстүрін 
жалғастырушылардың бірі болғандығы, Абай өлеңдерін жаттап алып, ел ішіне таратқаны, Абайдың 
тірі кезінде оның өлеңдеріне алғаш рет талдау жасап, əділ бағасын берген Мəшһүр Жүсіп болғандығы 
тағы бір еске алынады. 
Ол өз шығармаларында Абай сияқты сол кезде əлеуметтік топ ретінде пайда болған ел ішіндегі 
пысықтарды,  ұлықтарға  арқа  сүйеген  жағымпаздарды  аяусыз  сынайды,  ел  бірлігін  ойлап,  Абай 
жолын берік ұстанады. Өз жазбаларында Абай туралы: «Бұл — біздің соңғы пайғамбарымыз», — деп 
жоғары баға береді. 
Ұлы  Абаймен  танысып,  поэзиясынан  нəр  алған  Нарманбет  ақынның  өмірге,  өнерге, қоғамдық-
əлеуметтік жайлардағы құбылыстарға өзіндік көзқарасы қалыптасады. Қоғамдық ортаға жаңаша мəн 
беріп,  азаматтық  тұрғыдан  саралай  бастайды.  Ақынның  бізге  жеткен  мұралары  оның  өз  халқына 
қалтқысыз  қызмет  ету  үшін  тер  төккен  уытты  азаматтық  əуенін  паш  етеді.  Өз  дəуірінің  көлеңкелі 
қайшылығын  барынша  əшкерлейді.  Қоғамдық  өмірдегі  əділетсіздікті,  халық  басынан  кешкен 
озбырлықты жыры арқылы жеткізеді. Сол кезді қаз-қалпында көрсетуге тырысады. 
...Аждаһаның ауызында, 
Айырылып қалдық қоныстан. 
Берекелі мизам шықпай тұр, 
Əлі бізге орыстан, —  
деп ашына айтып, патшалық отарлау саясатының бар тауқыметін кешкен халқының мұңын мұңдауға 
ұмтылады.  Кейіннен  «алашшыл»  ақын  болып  қалыптасады.  Туған  халқын  жанымен  сүйген 
«алашшыл» ақынның қай туындысын оқысақ та елім, жерім деген азаматтық үні айқын естіледі. 
XIX ғасырдың екінші жартысы мен XX ғасырдың бірінші жартысында өмір сүрген, жан-жақты 
талант  дарыған  қазақ  өнерпаздарының  ең  соңғы  тұяғы — Үкілі  Ыбырай  Сандыбайұлы.  Қазір  қазақ 
музыкасының  алтын  қорына  енген  Үкілі  Ыбырайдың  əндері  өзінің  сыршылдығымен,  тереңдігімен 
көзге  түседі.  Оның  əндерін  орындау  үшін  диапазоны  кең,  ғажайып  сазды  тамаша  дауыс,  əрі  үлкен 
орындаушылық мəдениет керек. Үкілі Ыбырай артында қалған ақындық мұра да елеулі. 
Қазақ əдебиетіндегі ең бір күрделі кезең — XX ғасырдың басы. Осы уақыт — қазақ халқы үшін 
жер  бетінен  жойылу  мен  тарих  аренасында  қалу  дегендей  алмағайып  халді  алға  тартқан  күрделі 
кезең. Бұл кезеңге орыстың отарлау саясаты шеннен асқан қысым болып жетті. 
XX  ғасырдың  басындағы  қазақ  поэзиясына  тəн  бір  ерекшелік,  бұл  кезде  қазақ  ақындары 
тыңдаушыға  арналып,  ауызша  тараған  жырлардан  тасқа  басылып,  қағаз  бетіне  түскен  сөздің 

 М.І.Əбдуов, Т.Б.Қазбеков 
124 
Вестник Карагандинского университета 
артықшылығын əбден түсінген еді. Петербор, Орынбор, Қазан, Уфа, Ташкент сияқты қалалардан əр 
түрлі  мазмұндағы  қазақ  кітаптары  көптеп  шығып  жатты.  Алғашқы  қазақ  романдары  жарық  көрді. 
Казақша  дербес  газет,  журналдар  шыға  бастады.  Бұлардың  беттерінде  ақын,  жазушылардың  жаңа 
шығармаларымен қатар, əлеуметтік теңсіздік туралы, қазақ халқының бүгінгісі мен болашағы туралы 
мақалалар жарияланып тұрды. Халықтың өткеніне — тарихқа, материалдық жəне рухани мəдениетке 
ықыласы артты. Монографияға татырлық бұл зерттеу кітабында автор əдебиет тарихында орын алып 
тұратын  сапалы  күрт  өзгерістерге  мəн  берген.  Дəлел  ретінде 1909 жылы  қазақ  даласын  дүр 
сілкіндірген үш кітап шыққандығын алға тартады. Оның бірі — Абайдың өлеңдер жинағы, екіншісі 
—  Ахмет  Байтұрсынұлының  «Қырық  мысалы»,  үшіншісі — «Оян,  қазақ!»  атты  Міржақып 
Дулатұлының қазақ елінің манифесіне айналған публицистикалық-лирикалық жинағы. Жақаң еңсесі 
түсіп езіле бастаған қазақ халқының тарих сахнасына шыққан революциялық күрестер мен шайқастар 
дəуіріне дəлме-дəл келді. Болашаққа деген нық сеніммен жігерленген оның отты шығармашылығы — 
қазақ халқының бостандығы мен теңдігі еді. Ол ұйқыдағы ұлтты ояту үшін жан дауысымен, жарғақ 
құлағы  жастыққа  тимей  еңбек  етті. «Оян,  қазақ!» — деп  қалың  ұйқыдағы  қазақ  даласын  оятуға 
талпынды. «Оян,  қазақ!»  жинағы  қазақ  халқының  азаттық  жолындағы  күресінің  манифесіндей  зор 
роль атқарған кітап болғаны ақиқат. 
XX  ғасырдың  бас  кезіндегі  қазақ  əдебиетінің  тақырып  ауқымының  кеңейіп,  идеялық 
тұрғысының биіктеп, көркемдік қасиетінің  жоғарылауы, бір сөзбен айтқанда, жаңа сапаға  ие  болуы 
қазақ  халқының  көгінде  жарық  жұлдызша  ағып  өткен  Сұлтанмахмұт  Торайғыров  есімімен 
байланысты. Кедей, кембағал ортадан шығып, өз бетімен іздену нəтижесінде терең де тиянақты білім 
алған ақын өзінің күрес үстінде өткен қысқа ғұмырын бір-ақ мақсатқа — туған халқына қызмет ету 
жолына арнады. 
Сұлтанмахмұт аз жасаса да, артына қазақ əдебиетін жаңа белеске көтерген, қоғами мəнді, əдеби 
кемел  туындылар  қалдырды.  Ол  қазақ  əдебиетіндегі  сыншыл  реализм  дəстүрін  одан  ары  дамытты, 
қазақ  поэзиясындағы  əлеуметтік,  ойшылдық  сарынды  тереңдете  түсті,  азаматтық  лириканы  бұрын 
болмаған биікке көтерді, қазақ романының, қазақ əдеби сынының негізін салушылардың бірі болды. 
Сұлтанмахмұт өнернамасы қазақ əдебиетінің өрісін кеңейтті. 
Зерттеуші Рашит əл-Каренидің пікірі бойынша, қазақ поэзиясында үлкен орны бар аса талантты 
ақын — Мағжан.
 
Автордың  ойынша,  Мағжан  Жұмабаев — XX ғасырдағы  аса  көрнекті  ақын.  Ол 
қазақ поэзиясының өсіп-өркендеуіне зор үлес қосты. Бұл ретте оны ұлы Абаймен ғана салыстыруға 
болады.  М.Жұмабаев  шығармашылығы — бүкіл  түркі  тілдес  халықтардың  ортақ  қазынасы. 
Сондықтан да оны түркі тектес халықтарының барлығы да өздерінің төл перзенті, төл ақыны ретінде 
құрметтейді. 
Жалпы, М.Жұмабаевтың ақындығын сөз еткенде, Ж.Аймауытовтың айтқан мына бір пікірін есте 
ұстаған жөн дейді кітап авторы: «Қазақ əдебиетіне Мағжанның кіргізген жаңалығы аз емес: орыстың 
символизмін  (бейнешілдігін)  қазақшаға  аударды,  өлеңді  күйге  (музыкаға)  айналдырды,  дыбыстан 
сурет  туғызды,  сөзге  жан  бітірді,  жаңа  өлшеулер  шығарды.  Романтизмді  күшейтті,  тілді  ұстартты» 
(Мəшһүр-Жүсіпов Қ. Мағжанның шеберлігі // Жұлдыз. — 1991. — № 11. — 142-б.). 
Автордың  пайымдауынша,  Мағжан — гауһар  тас  сияқты  сан  қырлы  ақын.  Іздеген  адам  оның 
поэзиясынан бəрін табады. Əсіресе Мағжанның  елін, жерін, халқын сүю сезімі ерекше. Əрбір қазақ 
Отанды, елді, жерді сүюді Мағжаннан үйренуі керек. 
Халқымыздың  ұлы  жазушысы  Мұхтар  Əуезов  Мағжан  Жұмабаевтың  поэтикалық 
шығармашылығын жоғары бағалап, оны қазақ ақындарының арасында Абайдан кейінгі тұлға ретінде 
танығаны  белгілі. «Мағжан — əлемдік  мəдениеттегі  ұлы  ақын»  деген  Əуезов  пікірі  оның  əлемдік 
əдебиеттегі орнын айқын аңғартса керек. 
Мағжанның  «Ертегі», «Жүсіп  хан», «Қорқыт», «Тоқсанның  тобы», «Батыр  Баян»  поэмалары 
ақынның  өткені  мен  бүгінгіге  көзқарасын  бейнелейді. «Жазды  күні  қалада», «Шойын  жол», «Айда 
атыңды,  Сəрсен-бай!»  өлеңдерінде  туып-өскен  ауылын,  оның  табиғатын,  қазақ  даласын  суреттейді. 
Өткен  ғасырдың 20–30-жылдары  М.Жұмабаевтың  осы  өлеңдері  жаңаға  қарсы  ескішіл  ақын  деп 
кінəлауға себеп болды. 
Зерттеуші  əл-Каренидің  қазақ  поэзиясында  Абай  дəстүрін  жалғастырушылардың  бірі  деп 
бағалаған  ірі  тұлға — Қасым  Аманжолов.  Ол  қалың  оқырмандар  жұртшылығы  мен  əдебиетші 
қауымға от сезімді, шұрайлы сөз, соны тіл, дауылды жырдың ақыны болып танылды. 
Қасым өзі айтқандай, табиғаттың өзі өлеңнен құя салған жан еді. Оның өлеңдерінен табиғаттың 
өзіндей балалықтың, табиғаттың өзіндей даналықтың лебі есетін. Қасым көп жыл бойы тау етегінде, 

Алаштың жиырма жыр алыптарының құрметіне арналған ... 
Серия «Филология». № 4(72)/2013 
125 
бұйра  бұлақтың  жағасында  тұрды.  Қасымның  кішкене  үйін  жасыл  жапырақтар  жасырып  тұратын. 
Қарсы  алдындағы  қырқада  көктем  туысымен-ақ  алуан  түрлі  жеміс  ағаштары  құлпыра  тербелетін. 
Соның  бəрі  Қасым  жүрегіне  көл-көсір  жыр  болып  құйылып  жататын.  Кейде  Қасым  тəкаббарлықты 
таудан  алса,  өлеңнің  сан  құбылып  келетін  сазды  үндерін  көкала  толқынды  бұлақтардан  алғандай 
болатын.  Табиғаттың  тамаша  құбылыстары  Қасымның  жыр  дəптерлерінде  қайтадан  бір  тоғысып, 
шебер суретшінің кестесімен кем-кетіктері түзеліп, ажарлана құлпырып, торғындай толқып, түрлене 
түсетін. 
Қасымның ең үлкен қасиеті — ол жалған айтып жалтармайтын, өмірде де, өлеңде  де шыншыл 
болатын. Сол шыншылдығы оны жылдар сынынан жоғары алып шықты. Қасым шындықтың қараңғы 
аспанды найзағайдай қақ жарып мерейі үстем болып жарқылдап шығатынын көрсетті. 
Автор  қазіргі  қазақ  поэзиясының  мəселелеріне  тоқталып,  поэзия — адамның  дүниеге,  өмірге, 
қоршаған ортаға деген көзқарасы; ол бостандықты, еркіндікті талап ететінін байқаған. 
Поэзия түрлі жағдайлардың қуат-əсерін жоққа шығармайды, бірақ оның еркіне бағынбайды. Ол 
арқылы адам өзінің ішкі жан дүниесінің толғанысын, пікірін білдіреді. 
Осыған  сəйкес,  қазіргі  қазақ  ақындары  дүниеге  көзқарасын  өзінше  білдіреді,  бірақ  бəрі  де 
өздерінің  өлеңдерінде  адам,  сүйіспеншілік,  табиғат,  Отан,  ана  тілі  сияқты  дəстүрлі  тақырыптарды 
бірдей жырлайды. 
Мəселен, ақиық ақын Мұқағали Мақатаев ана тілі туралы тақырыпты одан əрі өрбітті. Ол орыс 
тілінің саздылығын жəне қазақ тілінің əуенділігін түсініп, оларды жалғастыра алды. 
Мақатаев Блоктың өлеңдеріне тəнті болды, оны «орыс поэзиясының алыбы» атады. Ол Блокты 
қазақшаға  аударды.  Поэзия  оны  Блокпен,  Шекспирмен  жəне  Уитменмен  жақындастырды,  олардың 
шығармаларын ана тіліне тамаша аударды. 
Мақатаев əлемдік поэзиядан көп нəрсені үйренді, бірақ еліктеген жоқ. 
Қалқам, 
Мен Лермонтов, Пушкин де емен, 
Есенинмін демедім ешкімге мен, 
Қазақтың қара өлеңі — құдіретім, 
Онда бір сұмдық сыр бар естілмеген. 
Ол халықтан, оның аңыздарынан алғанды ғана кері қайтарамын деді. 
Қазіргі  таңда  Мұқағали  поэзиясы  бүкіл  қазақ  даласын  өлеңге  орап,  əнге  бөлеп  тамылжытып 
тастағандай. 
Ақын қаламынан туған дүниелер ресми салтанат пен мерейлі думандарда, отбасылық тойларда, 
тіпті қайғылы халде де оқылатыны таңғалдырады. 
Ақын да, əкім де алқалы жиында сөз алса, оның өлең шумақтарынан мысал келтіріп, əнші мен 
жыршы өнер көрсетуге шықса, оның сөздеріне саз арнап орындауға құштар. 
Себебі Мұқағали Мақатаев — бүкіл Алаштың ақыны, халқының арда туған айрықша тұлғасы. 
Сөз  соңында  айтарымыз,  қазақтың  жиырма  алып  ақын-жырауларының,  сал-серілерінің  өлең-
жырларын  жинақтап  жарыққа  шығарған  көрнекті  ғалым  Рашит  əл-Каренидің  бұл  еңбегін  уақыт 
талабына  жауап  берер  шығарма  деуге  болады.  Бұл  еңбек  қазақ  поэзиясының  өсіп-өркендеу  жолына 
көз жіберуге мүмкіндік береді деген ойдамыз. 
М.И.Абдуов, Т.Б.Казбеков  

жүктеу/скачать 1,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: