Паронимдер деп ешбір мағыналық байланысы жоқ, бірақ айтылуда бір-біріне өте жақын, тіпті бірдей айтылатын,әр басқа сөздер.
Каламбур. Омонимдер мен омографтардан, омоформалар мен паронимдерден кейде каламбур жасалып, сықақ, әзіл ретінде қолданылады.
Омонимдер айтылуы бірдей, бірақ мағыналары (семалары) бөлек сөздер.
Варваризм тілде баламасы бола турса да, шет тілден орынсыз сөздер қосып сөйлеу, я сол тілдегі сөзді бұзып сөйлеу.
Этимология сөздің шығу тегін зерттеп, олардың ең алғашқы мағынасының қандай болғандығын айқындайды.
Неологизм өндіріс пен ғылымның, мәдениет пен шаруашылықтың түрлерімен байланысты тілде жаңадан пайда болған және әзірше көпшілік арасында толық қалыптаспаған жаңа сөздер.
Тарихи немесе диахрониялық лексикология тілдің сөздік құрамы,шығуы,замандар бойында қалыптасуы және дамуы, лексиканы құрастырушы арналар және олардың тарихи тұрғысынан зерттеу.
Сипаттама немесе синхрониялық лексикология тілдің лексикасының осы заманғы қалпы тұрғысынан қарастыру.
Салыстырмалы лексикология туыстас тілдердің сөздік құрамын,ондағы сан алуан сөздерді бір бірімен салыстыра отырып зерттеу.
Кірме сөздер, яғни шығу төркіні жағынан басқа тілдік сөздер.
Терминология өндіріс пен техниканы әр саласына тән терминдер.
Архаизмдер - әр халықтың тұрмыс-салтына, күнкөріс тіршілігіне, дүние танымына байланысты әр дәуірде өзгеріп, әртүрлі баскаша сөздермен ауысып отырған немесе ескіріп мүлде қолданылмай қалып қойған сөздер.
Тарихизмдер қазіргі қазақ тілінде өткен дәуірдегі қоғамдық белгілі ұғымдарды білдіретін және лексиканың қазіргі дамыған дәуірінде қолданылмайтын сөздер.
Семасиология сөздер мен сөз тіркестерінің мағыналарын зерттейді.
2 ДӘРІСТЕР
1 модуль. Қазіргі қазақ тілі лексикологиясының зерттеу нысаны, салалары, зерттелуі. Сөз мағынасының дамуы.
№1 дәріс тақырыбы: Семасиологияның зерттеу нысаны. Сөз – лексикалық бірлік. Ұғым және сөз.Сөз және мағына.
1. Қазіргі қазақ тілі лексикологиясының зерттеу нысаны, салалары, зерттелуі.
2. Лексикологияның ен басты зерттеу объектісі — сөз. Сөздің анықтамасы.
2. Семасиологияның зерттеу нысаны.
3.Сөз- лексикалық бірлік.
4. Ұғым және сөз.
5. Сөз және мағына.
Лексика - тілдегі барлық сөздердің жиынтығы деген мағынада қолданылады. Бұл термин қазақ тілінде сөздік құрам деген атаумен аталады. Тілдің лексикасын, немесе сөздің құрамын зерттейтін ғылым лексикология деп аталады. Лексикология тарихи лексикология және сипаттама лексикология болып бөлінеді. Лексикологияның енді бір саласы салыстырмалы лексикология. Бұдан басқа лексиканың фразеология, терминология, диалектология, лексикография, этимология, семасиология деп аталатын түрлері бар. Тілдегі жалқы есімдерді зерттейтін ономастика ғылымымен де лексикология өзара тығыз байланысты.Ол өз ішінде антропонимика және топонимика болып бөлінеді.
Қазақ тіл білімінің лексикологиясы саласы 1950 ж. зерттеле бастады. Бұл кезеңде лексикологияның жалпы мәселелеріне арналған Н.Сауранбаев, С.Аманжолов ,Ғ.Беғалиев, Ғ.Мұсабаев еңбектерінен басқа омонимдер туралы К.Аханов, синонимдер жайында Ә.Болғанбаевтың т.б. зерттеулері бар.
Сөздің мағыналық жағы семасиологияда қаралады. Лексикологияның ен басты зерттеу объектісі — сөз. Тілдегі әрбір сөзде белгілі мағына бар. Мағынасыз сөз болмайды. Сөз өзімізді қоршаған кең дүниедегі зат пен құбылыстың атауы болғандықтан, оларға тән телінді дербес өзіндік мағынасы болады. 1. Сөз - өте-мөте күрделі тілдік бірлік. Сөздің екі жағы бар: оның бірі – сөздің дыбысталу жағы, екіншісі – сөздің мағыналық жағы. Осы екі жақтың бірлігі – сөздің өмір сүруінің және қызмет етуінің шарты. Демек сөз – дыбысталу мен мағынаның бірлігінен тұратын тілдік дербес бірлік.
Достарыңызбен бөлісу: |
