5 в 050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығына арналған
жүктеу/скачать 89,29 Kb.
|
5 в 050117 « аза тілі мен дебиеті» маманды ына арнал ан
- Бұл бет үшін навигация:
- Бақылау сұрақтары
- 2 модуль. Қазіргі қазақ тілі лексикасының құрамы, шығу арналары, қалыптасуы мен дамуы
| Дәрісті қорытындылау:
1. Табу, негізінен алғанда, этнографиялық ұғыммен байланысты. 2. Ерте замандарда адамдар әр түрлі қате түсінік, теріс ұғымның дінге сенушіліктің салдарынан кейбір заттардың аттарын тікелей атауға тыйым салып, оларды басқаша атайтын болған. Бұл құбылысты әдетте табу деп аталады. 3. Эвфемизм - бір затты немесе құбылысты сыпайылап айтып жеткізу амалы. 4. Тілдегі әдепті сөздерді әдепсіз тұрпайы сөздермен ауыстырып айту құбылысын тіл білімінде дисфемизм деп атайды. Бақылау сұрақтары: 1. Табу, эвфемизм дегеніміз не? 2. Табу мен эвфемизмдердің жасалу жолдары қандай? Кімдер зерттеген? 4. Дисфемизм дегеніміз не? Ұсынылатын әдебиеттер: 1.Аханов. К. Тіл білімінің негіздері. –А.,2002. 2.Ахметов Ә.Қ. Түркі тілдеріндегі табу мен эвфемизмдер. –А.,1995. 3.Кеңесбаев І, Мұсабаев Ғ. Қазіргі қазақ тілі. А.,1962 5. Болғанбайұлы Ә., Қалиұлы Ғ. Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен фразеологиясы. А., 1997. 2 модуль. Қазіргі қазақ тілі лексикасының құрамы, шығу арналары, қалыптасуы мен дамуы. №5дәріс тақырыбы: Қазақ тілінің сөздік құрамы, оның қалыптасуы мен дамуы, ерекшеліктері. 1. Қазақ тілінің сөздік құрамы, оның қалыптасуы мен дамуы. 2.Қазіргі қазақ тілі лексикасының құрамы, шығу арналары, қалыптасуы. 3. Негізгі сөздік қоры. Негізгі сөздік қорға тән басты белгілер. 5.Туынды сөздерді тудыру тәсілдері. Белгілі бір тілдегі сөздердің жиынтығы сол тілдің сөздік құрамын немесе лексикасын құрайды. Сөздік құрамның ең басты және тұрақты бөлшегі – негізгі сөздік қор. Негізгі сөздік қор – бүкіл лексикалық байлықтың басты тұлғасы, негізгі ұйтқысы. Қазақ тілінің негізгі сөздік қорына, мысалы, мынадай сөздер енеді. 1. Табиғат құбылыстарының атаудары : жер, су, өзен, көл, тас, жел, ай, күн, және т.б. 2. Еңбек үдерісіне байланысты сөздер: егу, ору, жырту, кесу, пісіру және т.б. 3. Еңбек құралдарының аттары: орақ, күрек, айыр, біз, пышақ және т.б. 4. Мал атаулары: жылқы, ат, байтал, құлын, өгіз, түйе, қозы және т.б. 5. Аң-құс атаулары: түлкі, қоян, қасқыр, аю, қарға, бүркіт, тауық және т.б. 6. Анатомиялық атаулар: бас, қол, аяқ, ауыз және т.б. Негізгі сөздік қордағы сөздер сол тілде сөйлеушілердің барлығына ортақ болуы тиіс. Негізгі сөздік қор талай замандар бойында өмір сүреді де , тұрақтылық қасиетімен сипатталады. Негізгі сөздік қор уақыт өткен сайын , әрине, өзгереді, бірақ оның өзгеруі, тілдің сөздік құрамына қарағанда, баяу болады. Қоғамдық өндірістің, әлеуметтік- экономикалық қатынастардың дамуы мен материалдық және рухани мәдениеттің барлық салаларының дамуына байланысты туған жаңа заттар мен құбылыстарды және олардың ұғымдарын тілде сөзбен атаудың қажеттілігінен туынды жаңа сөздер жасалады немесе олар тілде бұрыннан бар сөздермен аталып, ол сөздердің мағыналарына туынды мағыналар қосылады. Осыдан тілдің сөздік құрамы үздіксіз дерлік толығу, даму күйінде болады. жүктеу/скачать 89,29 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|