50 жылдығына арналған аймақТЫҚ Ғылыми практикалық конференция материалдары «педагогические чтения»

223 

 

ішінде  өмірді  әрі  толық,  әрі  кең  суреттейтін  сегіз  қырлы  және  халыққа  көп 

тарайтын түрі ететін шарттың бірі. 

Бөбектердің  ана  тіліне  қаршадайынан  қанығып,  оны  уыздай 

меңгерулеріне,  бар  байлығын  бойларына  ана  сүтімен  сіңіріп,  дамыта 

түсулеріне,  сөйтіп  рухани  дүниесінің  кеңи  түсуіне  жол  ашады.  Ал  осы 

айтылғандарды  олардың  сүбесіне  құйып,  бойына  дамытуда  өнердің  алатын 

орны ерекше. Өнер – мектеп жасына дейінгі балалардың психикалық қалпын, 

ой-өрісін,  мінез-құлқын  орнықтырудың  басты  құралдарының  бірі  ретінде 

эстетикалық  тәрбие  қайнарларының  негізгілерінің  негізі  болып  саналады, 

келешекте  көркемдік  талғамдарының  биік  сатыға  көтеріліп,  саналы  да 

мәдениетті болып  өсулеріне  игілікті  әсер  етеді.  Адам  бойындағы  ең  тамаша 

қасиеттер  балалық  шағынан  қалыптасады.  Ұрпағым  өнегелі,  жақсы  азамат 

болып  өсіп  жетілсін  десең,  ең  алдымен  бесігіңді  түзе,  –  деген  ұлы  жазушы 

Мұхтар  Әуезов  сөзі  тегін  емес.  Тәрбиенің  әліппесі  баланың  белі  бесіктен 

шықпай  жатып  ана  сүтімен  сіңіріліп,  ұлттық  өнегенің  ең  асыл,  ең  нәрлі 

қасиеттері  сол  сәби  шақтарынан-ақ  үлгі  етіп  тартыла  басталуы  керек. 

Жасыратыны  жоқ,  көптеген  балдырғандар  бұл  күндері  ондай  ұлағаттардан 

мақұрым  қалуда.  Соның  салдарынан  балабақшаларына  не  қазақша,  не 

орысша  тәрбие  алмаған  дүбара  балалардың  келетіндігін  айтпай  кетуге 

болмайды.  Сол  олқылықтардың  орнын  толтыру  балабақшалардың  үлесіне 

тиіп отыр. Бұл болдырмас шындық. 

Егер  өткенімізге  көз  жүгіртсек,  ата-баба  тарихына,  ауыз  әдебиетіне 

жүгінер  болсақ,  бала  шыр  етіп  көрінгеннен-ақ,  ана  әлдиінде,  ананың  мейір-

мерейінің қайнарынан қайнап шыққан «Айналайын ақ бөпем...» деп емірене 

ескен сазды әуенімен ауызданарына күмән бар ма? Қарап, бағалап көріңіз: 

 

   

 

 

«Әлди, әлди ақ бөпем, 

   

 

 

Ақ бесікке жат бөпем. 

   

 

 

Жылама, бөпем, жылама, 

   

 

 

Жілік шағып берейін. 

   

 

 

Байқұтанның құйрығын, 

   

 

 

Жіпке тағып берейін. 

   

 

 

Әлди, әлди, шырағым, 

   

 

 

Көлге біткен құрағым. 

   

 

 

Жапанға біткен тірегім, 

   

 

 

Жаныма біткен жүрегім». 

 

Міне,  бесікте  жатқан  сәбиді  асыл  ананың  әнмен,  жырмен  әлдилей 

тербеткен  дүниедегі  ең  тәтті,  ең  жақын,  ең  құдіретті  үн-әуезі  бала  қанына 

осылай тарап, сіңіріледі, жан-жүрегін баурайды. Амал қанша, өкінішке орай, 

қазіргі балалар мұндай уыз қамқорлықтан ада қалған. Сондықтан ес біліп, тіл 

сындырып  келді  деген  бөбектердің  өзі  ана  тілін  шала-шарпы  ұғып,  тіпті 

кейбіреулері 

мүлдем 

білмей 

келетін 

болса,  балабақшада, 

оның 

тәрбиешілеріне жүктелер міндеттің жеңіл болмайтындығы түсінікті жәйт. 

224 

 

Қазақ  халқының  бай  салт-дәстүрі  мен  әдебиетінің  келер  ұрпаққа  берер 

тәрбиесі  көп.  Соның  ішінде  халық  ауыз  әдебиетінің  маңызы  ерекше.  Жазу-

сызу болмаған кезде халықтың ой-арманынан шыққан әңгімелер, жұмбақтап 

айтқан  сырлары,  тілдерін  ұштаған  жаңылтпаштар,  өткір  тіл  ұшқыр  мақал-

мәтелдер,  қиял-ғажайып  ертегілер,  т.б.  баланың  тілін  дамытып  ой-өрісін 

арттыруда ерекше орын атқарған. 

Осы  салаларды  балалардың  жас  ерекшеліктеріне  қарай  және  оларды 

жалықтырып  алмайтындай  етіп,  сана-сезіміне  әсер  ету  арқылы  қызықтыра 

отырып бойларына сіңіру әрі олардың тілдерін дамыту үлкен жауапкершілікті 

талап етері хақ. Өйткені кіші сәби жастан бастап ертегі тыңдатып, халық ауыз 

әдебиетімен  сусындату  келешек  ұрпақтың  ойының  ұшқырлығына,  тілінің 

байлығына,  сана-сезімінің  өсіп  дамуына  көп  әсерін  тигізеді  деген  ойдамын. 

Бұл  тақырыпты  алған  мақсатым:  халық  ауыз  әдебиеті  үлгілерін  қолдана 

отырып, балалардың тілін дамыту және балалардың халық қазынасына деген 

сүйіспеншілігін арттыру. 

Алдыма  қойған  міндеттерім:  халық  ауыз  әдебиетін  пайдалану  арқылы 

балалардың  тілін  дамыту  және  халық  ауыз  әдебиеті  негізінде  баланың  тілін 

дамытудың тиімді әдіс-тәсілдерін анықтау. 

Мен іс тәжірибеммен бөлісуді жөн көрдім. Балаларға қысқаша қызықты 

ертегілер,  өлең  –  жырлар,  жұмбақтар,  мақал-мәтелдер,  жаңылпаш- 

тар,  санамақтар,  сұрамақтар,  тәжікелесуді,  сондай-ақ  мазақтамаларды 

пайдалана  отырып  балалардың  тілін,  ой-өрісін,  дүниетанымын,  қиялын 

дамыту  маңызды.  Халық  ауыз  әдебиетінің  үлкен  бір  саласы-тұрмыс-салт 

жырлары.  Ұлы  данамыз  Абай  «Туғанда  дүние  есігін  ашады  өлең,  Өлеңмен 

жер  қойнауына  кіреді  денең»  деп  бекер  айтпаса  керек.  Тұрмыс  –  салт-

жырларының ішінде бесік жырлары, тұсаукесер жырлары және т.б. баланың 

жаттауына  тез  әрі  қызық  болғандықтан,  сүйсіне  жаттайды.  Балаларға  өлең 

жырларды  үйреткенде  ерінбей  –  жалықпай  қуыршақты  алып,  оны  әлдилей, 

бөлей отыра айтқызса, бала есіне тез сақталады. 

Сабақта  бірыңғай  оқулықпен  шектелмей,  кітапхана  мен  тікелей 

байланыста  болып  ондағы  кейінгі  электрондық  оқулықтарды  көп 

пайдаланып,  балалардың  қызығушылығын  арттырамын.  Біздің  кітапхана 

қорында ақпараттық құралдар бар, «Алтын сақа», «Қуырмаш-1,2», «Ертөстік-

1,2»,  «Ақымақ  қасқыр»,  «Күн  астындағы  Күнікей  қыз»,  «Еділ  мен  Жайық», 

«Жақсылық  пен  жамандық»,  «Ұр  тоқпақ»,  «Алпамыс»  ертегілерін  сабағыма 

пайдаланамын. Халық ауыз әдебиетіне деген қызығушылығын арттырып, өз 

тілін  құрметтеуге  тәрбиелеймін.  Осы  электронды  оқулықтармен  өткізілген 

сабақтан  соң  мақал-мәтелдер,  жұмбақтарға  шектелмей,  соның  ішінде 

ғаламтордан  әртүрлі  керекті  материалдарды  балалардың  қызығушылығын 

оятатындай 

әуенімен, 

дауыс 

ырғағымен 

ерекшелендіріп 

көрсетіп 

ажыратамын.  

Халық ауыз әдебиетінде төрт түлік малдың орны ерекше. Төрт түлік мал 

туралы  мақал-мәтелдер,  жұмбақтар,  өлең  –  жырлар  халық  ауыз  әдебиетінде 

белгілі  бір  орын  алып  тұрғандықтан  және  қазақ  халқының  тұрмысында  да 

225 

 

маңызы зор болғандықтан, балаларға төрт түлік мал мен оның төлдері туралы 

айтып үйрету маңызды.  

Өз  іс-тәжірбиемде  қуыршақ  театрын  қолдана  отырып,  балаларға 

театрландырылған  ойындардың  мазмұнына  ерекше  көп  көңіл  бөлемін.  Бұл 

негізінен  адамгершілік,  достық,  кішіпейілдік,  ерлік,  батылдық,  адалдық, 

әділдік,  шыншылдық  қасиеттерді  уағыздаудан  тұрады.  Әдетте  балалардың 

өздері  жақсы  көретін  кейіпкерлеріне  еліктеп  өсетіні  белгілі.  Осыған  қарап, 

шапшаң, ширақ балаларға жуас, қарапайым рөлдерді, ал мінездері салмақты 

байыпты балаларға жағымсыз рөлдерді ойнайды. Бұл арқылы біз балалардың 

шындық  өмірге  тереңірек  үңіліп,  ненің  жаман,  ненің  жақсы  екенін 

айқындырақ  ұғынып,  жаманнан  жиіркеніп,  жақсыдан  үйренуге,  өз 

қылықтарын  дұрыс  бағалап,  жақсы  кейіпкерлерге  еліктеуге  үйрету  біздің 

міндетіміз. 

Халық  ауыз  әдебиетінде  ерекше  орыны  бар,  баланың  ойының  ұшқыр, 

қиялының  өткір,  зерек  болып,  тілінің  бай,  еркін  тілді  болуына  ертегілердің 

тигізер  әсері  мол.  Ертегілерді  әңгімелеуде  де  бір  ғана  сурет  қолданумен 

шектелмей,  әртүрлі  көрнекті  құралдар  пайдаланып,  дауыс  ырғағын  келтіре 

отырып  әңгімелеп  отырса,  баланың  есіне  тез  сақталып,  қайталап  әңгімелеп 

беруге де оңай болады деген ойдамын. Оқыту іс-әреті үстінде әртүрлі көрнекі 

құралдарды  түрлендіре  пайдаланып,  балаларды  қызықтырып  өзіне  тартуға 

мүмкіндік туады. Ертегілерді әуелі әртүрлі суреттер арқылы түсіндіріп, кейін 

кейіпкерлерге  қысқаша  мінездеме  бергізем.  Балалар  «жақсы-жаман»  деп  өз 

ойларын  айтып  жатады.  Театрландырылған  ойындардың  мазмұнына  ерекше 

мән беру керек. 

Балаларға  кіші  жастан  бастап  тілге  жеңіл,  қысқаша  құрылған 

жұмбақтарды  үйрету,  олардың  ойларының  ұшқыр,  сана-сезімнің  жетіле 

түсуіне көп әсерін тигізеді. 

 

   

Тастамайды бір елі,   

 

 

Кезікті бір жануар, 

   

Үйін сүйреп жүреді.  

 

 

Үстінде екі тауы бар. 

   

 

 

 

(Тасбақа) 

 

 

 

 

(Түйе) 

 

Балаларды  рөлге  бөліп  сұрамақтар  айтқызуда  ой-өрісінің  жетілуіне, 

сөздік  қорының  молайып,  тілінің  дамуына  көп  әсерін  тигізеді.  Балалардың 

көбі  санамақ  айтқанды  жақсы  көреді.  Далада  да,  топта  да,  ойын  ойнардың 

алдында  санамақ  арқылы  бөлініп  үйренсе,  әртүрлі  санамақты  жатқа  білетін 

баланың сөздік қорының молайып, тіл байлығының жетіле түсетіне күмәніміз 

жоқ. 

   

 

 

Кел санайық санамақ, 

   

 

 

Саусақтарды даралап. 

   

 

 

Бас бармағым алғашқы – 

   

 

 

Балаң үйрек жалғасы. 

   

 

 

Ортан терек – кезекші, 

   

 

 

Шылдыр шүмек – көмекші. 

   

 

 

Шынашағым – балапан, 

   

 

 

Бәріне ортақ алақан. 

226 

 

   

 

 

Шылдыр шүмек -мен, 

   

 

 

Титтей бөбек – сен. 

   

 

 

Бір үйде біз нешеуміз? 

   

 

 

Бір үйде біз бесеуміз. 

 

Бала  тілін  дамытып,  қалыптастыруда  ұлтымыздың  ауыз  әдебиетінің 

тигізер ықпалы зор. 

Қазақ  тілі  –  біздің  ана  тіліміз  ғана  емес,  Қазақстан  Республикасының 

мемлекеттік  тілі.  Мемлекетіміздің  әр  азаматы  оны  білуге  тиіс!  Сондықтан 

қазақ  тілін,  «болашақта  жақсы  адам  болу  үшін  –  үйренеміз»  деп,  тілді 

балабақшадан бастап оқыту керек.  

Өмірде  күнделікті  қолданылатын  сөздер  сабақ  барысында  қайталанып 

отыруы  керек.  Сөздік  қордың  молаюы  үшін  күнделікті  өмірмен  ұштастыра 

отырып, бала санасына сіңірген абзал.  

Тіл  –  халықтың  ажары,  базары,  бағы.  Жас  ұрпақты  көзін  ашып,  есін 

білгеннен  бастап  өзіміздің  мемлекеттік  тілге  бет  бұрғызып,  халқымыздың 

рухында тәрбиелеу – заман талабы. 

Балабақшада  тәрбиеленіп  жүрген  баланың  тілі  де,  ой  өрісі  де  жақсы 

дамиды.  Баланың  жас  ерекшелігіне  қарай  айтылатын  қызықты  тартымды 

өлеңдер,  тақпақтар,  жаңылтпаштар  бала  ұғымын  кеңейтумен  бірге, 

дыбыстарды дұрыс айтуға үйретуге баулиды, сөздік қорын байытады. 

Қазіргі  таңда  балаларымыз  2011–2012  жылы  25  бала  мектеп  табалды- 

рығын аттап, балаларымыздың тілі анық, сабаққа деген қызығушылығы мол. 

Қалалық  деңгейде  өткен  «Тәуелсіздіктің  20  жылдығына  орай  іс-шараларға 

қатысып,  соның  ішінде  Рустемханова  Аяулым,  Аульбек  Тамерлан  өз  өнерін 

ортаға салып,мәнерлеп оқу сайысына қатысты.  

 

Әдебиет 

1. Мектептегі сыныптан тыс жұмыстар. – 2011. – №7. – 58-60 бб. 

2. Ұзақбаева С. Тамыры терең тәрбие. – 1995. 

 

 

ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҚТАРЫНДА ЖОБАЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН 

ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ 

ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖӘНЕ ДАМЫТУ 

 

А.А. Рахметова 

Ақсу қаласы, №2 жалпы орта білім беру мектебі 

 

Қазақстан алдыңғы қатарлы елу ел қатарына кіру үшін қазіргі ақпараттар 

легі  қарқынды  дамып  келе  жатқан  заманда  жастар  көштен  қалмай,  барлық 

жаңалықтарды  меңгеруі  қажет.  Бұл  заманда  қабілетке  жарамды,  яғни 

құзыреттілігі жан- жақты шыңдалған адам ғана өзін де, өз елін де биіктерге 

көтере  алады.  Сондықтан  жобалау  технологиясы  осы  шыңдарды 

бағындырудың бір жолы болып табылады. 

227 

 

Өз  тәжірибеммен  бөліспес  бұрын  баяндамамдағы  негізгі  кілтті  сөздер 

«құзырлық  немесе  құзыреттілік»  және  «жоба»,  «жобалау  технологиясы» 

деген терминдерге тоқталғым келеді. 

Құзырлық  –  бұл  адамның  белгілі  бір  мәселелер  аумағын  шеше  алу 

қабілеттілігі.  Құзырлық  қабілет,  сенімділік,  мотивация  сияқты  үш  негізге 

сүйенеді.  Жеке  тұлғаның  құзырлық  кешені  ақпараттық,  білімділік,  іс- 

әрекеттік  және  қарым-қатынастық  компоненттерден  тұрады.  Ғалымдар 

жүзден  аса  бөліктен  тұратын  құзыреттілік  матрицасын  құрған.  Солардың 

ішінде жаңа білім алып, оны кез келген жағдайда қолдана алуға икемдейтін 

мынадай  құзырлық  түрлерін  бөліп  алуға  болады:  сауаттылық  және  санау 

құзырлығы,  теориялық  білімді  тәжірибеде  қолдана  білу  құзырлығы, 

коммуникативтік  құзырлық,  ақпараттық  құзырлық,  әлеуеттік  құзырлық, 

өнімділік  құзырлық,  өнегелі  құзырлық  және  шығармашылық  құзырлық. 

Біздің  пәнге  қажет  құзырлықтың  бірі  және  бірегейі  –  шығармашылық 

құзырлық,  яғни  оқушының  оқып,  танып,  меңгерген  білімінен  жаңа  бір  тың 

шешім,  конструкция,  модель,  жоба,  шығармашылық  жұмыс  құрастырып 

шығару 

қабілеті. 

Оқушы 

бойында 

шығармашылық 

құзырлықты 

қалыптастырып,  дамыту  үшін  жаңа  технология  қажет,  оны  проект  немесе 

жобалау технологиясы деуге болады. 

Оқуды проектілеу – оқу проектісімен жұмыс істеу үдерісі, нақты «Өнім» 

түріндегі  белгіленген  нәтижеге  жету  үдерісі.  Бұл  –  әдістер  кешені,  осы 

әдістердің 

жиыны 

дидактикалық 

жүйеге 

қажетті 

құзырлықты 

қалыптастырудағы  ықпал  жасайтын  тұлғалық  бағыттағы  қатысымда 

сипатталады.  Сондықтан  жоғары  педагогикалық  технологиялар  мұғалімнен 

жоғары  шеберлікті  талап  етеді,  жаңа  ақпараттық  технологияларды  меңгеру 

қажеттігін  айтпағанда,  проектімен  жұмыс  үстінде  қосымша  информация 

іздеу, басқа региондағы субъектілермен, партнерлермен байланыс жасау, осы 

технологияларды  неғұрлым  еркін  меңгеру  және  интернет  ресурстарын  білу 

талап  етіледі.  Білімдендіру  жүйесінде  бүл  әдістің  оқушылар  бойында  өздік, 

сыни  ойлауды  қалыптастыру,  ақпаратпен  жұмыс  істей  білу;  ғылымның 

заңдылықтарына,  фактілерге  сүйене  отырып  пайымдау,  негіздемелі 

қорытындылар жасауға үйрету; өзіндік, аргументті шешімдер қабылдау; түрлі 

әлеуметтік  рөл  орындау,  бір  командада  жұмыс  істей  білу  сияқты  іс- 

әрекеттерді үйретуде маңызы зор. 

Проект  әдісі  субъектілік  маңызы  немесе  әлеуметтік  маңызы  бар 

проблемалардың қамтылуын болжайды, яғни белгіленген проблемаларды жай 

қарастыру,  зерттеу,  оны  шешу  жолдарын  іздеумен  шектелмейді,  алынған 

нәтижелерді  тәжірибеде  әрекеттің  жемісінде  іске  асыруды  көздейді.  Оқушы 

өзіне  маңызды  проблемаларды  шешу  үшін  жинаған  білім  қорын  еркін 

пайдалана  алатынын  саналы  түсінуі,  өзінің  шешімін  негіздей  алуы, 

аргументтей алуы білімнің терең, жүйелі, тұрақтылығына байланысты екенін 

түсінуі  керек.  Ол  проблеманы  шешуге  байланысты  түрлі  көзқарасты,  түрлі 

қатысымды  зерделеуі  керек,  яғни  ақпаратпен  жеткілікті  түрде  мақсатты 

бағытта  жұмыс  істеуі  талап  етіледі.  Оқушы  тәжірибелік  және  теориялық 

228 

 

әрекеттер  үдерісінде,  өздік  бақылау  үдерісінде,  эксперименттік  және 

зертханалық  жұмыста  өзіндік  білім  меншіктеу  мен  оны  «Конструкциялау» 

деңгейіне қол жеткізеді. 

Жоба  –  оқушының  субъективтік  тұрғыдан  маңызды  мәселелерді, 

мұғалімнің  арнайы  ұйымдастыруы  және  оқушының  өзіндік  орындайтын  іс-

қимылының  комплексі  арқылы  шешуі,  ол  өнімді  жасап,  оны  жазбаша  не 

ауызша презентациялаумен аяқталады. 

Әрбір жоба белгілі бір өнім алуды көздейді, мысалға: бейнефильм, сайт, 

хат, сөздік, буклет, макет, стенд, анықтағыш, бағдарлама, т.б. 

Жобалаушылық  –  арнайы  әрекеттің  түрі,  ерекше  өнім  жасауға 

бағытталған түрі; дамудың міндеттерін шешуді көздейтін қазіргі білімдендіру 

жүйесінің  қайшылықтарын  шешетін,  жетілдіретін,  қайта  жасайтын 

педагогиканың  қолданбалы  ғылыми  бағыты  мен  тәжірибелік  әрекеті; 

ғылыми-  зерттеушілік  әрекеттің  трансляциясы  мен  нормалау  тәсілдері; 

жобаны  жасау  және  жүзеге  асыру  үдерісі;  тұлғаны  дамытудың  арнайы 

тәсілдері; білімдендірудің технологиясы. 

Жобалай оқыту – жаңалық, жаңашылдық, ол объективті қиыншылықпен 

енгізілетін  үдеріс,  оның  бірі  –  мұғалімнің  нәтижелі  жобалай  оқытуды  іске 

асыру үшін нені білу керек, нені істей алу керектігін анық түсіне бермеуі. 

Жобалау  –  оқушының  да,  мұғалімнің  де  ғылыми-зерттеушілік  әрекетін 

ұйымдастыра алуын қажет етеді. 

Сабақта  зерттеушілік  әрекет  арқылы  жобаға  шығу  мүмкіндігін  мұғалім 

алдын  ала  ойластырып,  жағдаят  тудырудың  мәні  зор.  Ғылыми  информация 

берілген  мәтіндермен  талдау,  саралап  зерделеу,  зерттеу  барысында  шағын 

проект  жасатуға  болады.  Тақырып,  мақсат,  міндеттер,  әдістер  мен  гипотеза 

құрастырып,  жұмыстың  жоспарын  жасау,  осы  тақырыптың  өзектілігін 

айқындатуға  жаттықтыру,  ақпараттағы  негізгі  ойлар  мен  ұғым-түсініктерді, 

теорияларды,  ұстанымдарды  модуль,  модель,  схемаға  түсіру,  тірек  конспект, 

анықтағыш  және  т.б.  жасау  арқылы  өнімді  жобалауды  іске  асыруға  болады. 

Бағалау  параметрлері  мынадай  болуы  мүмкін:  тақырыптың  ашылуы;  ғылы-

милығы;  әдістердің  тиімділігі;  алған  нәтиженің  мақсатқа  сәйкестігі; 

өзектілігі; жаңалығы; ресімделуі; шешендік шеберлігі. 

Мұғалімнің  мақсатына  қарай  қажетін  таңдап  алу  мүмкіндігі  де  бар,  ол 

бөлінген уақытпен де байланысты, бағалаудың ұпай санын да шартты түрде 

белгілеуге  болады.  Әрине,  ұзақ  мерзімді  ғылыми  проектіде  оның  қатаң  та-

лаптары мен өлшемі сақталады. 

Білімдендіру  жүйесінің  заман  талабына  сай  болуы  сол  жүйенің  негізгі 

субъектісі  мұғалімнің  шығармашылығы  мен  жаңалыққа  ашықтығы,  өзіндік 

белсенді  ізденіс  әрекетіне,  кәсіби  сауаттылығы  мен  құзыреттілігіне  тікелей 

байланысты  екені  даусыз.  Жобалау  технологиясы  маманның  осы  айтылған 

қасиеттерін  жетілдіруге,  үздіксіз  білім-білігін  толықтыруға  ықпал  жасайды, 

шығармашылықты,  өнімді  әрекет  пен  неғұрлым  тиімді  және  берік  білімді 

қамтамасыз  етеді.  Ол  тұлғаның  проблемаларды  өздігінен  айшықтауға,  оны 

229 

 

шешуді жүзеге асырудағы әрекеттерін тәртіптеп, реттеу арқылы нәтиже алуға 

бағыттайды. Зерттеу арқылы іске асатын жобалау технологиясы: 

– проблеманы көру; 

– проблеманы қою, оны сөзбен айшықтау; 

– көмескі сұрақтарды айқындау; 

– гипотезаны айшықтау; 

– оқу іс-қимылдарын әзірлеу, жоспарлау; 

– мәліметтер жинау (фактілер қордалау, бақылау, дәлелдеу); 

– жиналған мағлұматтарды талдау, жинақтау; 

– ой түйіндері мен мағлұматтарды беттестіру, қарама-қарсы қою; 

– мәлімдеме дайындау, жазу (ресімдеу); 

– дайындалған  мәлімдемемен  көпшілік  алдында  сөйлеу,  қойылған 

сұрақтар барысында нәтижелерді қайта парықтау; 

– гипотезаларды тексеру, жалпылауларды құрастыру; 

– тұжырымдарды құрастыру, қорыту тәрізді алгоритммен жұмыс істеуін 

қажет етеді. 

Сондықтан  мұғалімнің  өз  әрекетін  талдай  білуі,  болашақтағы  еңбек 

жемісін  болжай  білуі,  нақты  мақсаттарға  қызметін  бағыттай  отырып, 

ізденісін ғылыми негізде ұйымдастыра алуы мәселенің оң шешілуіне әкеледі 

деуге  болады.  «Қазіргі  уақыт  –  инновация,  жаңалық  пен  жаңашылдық 

уақыты. Күнделікті өмірде біз жаңа тауар мен өнім, жаңа білім мен жаңа иде-

ялармен кездесіп жатамыз. Осыған оқыту үдерісі мен білімдендіру әдістері де 

сәйкес  болуы  керек.  Оқытудың  инновациялық  әдістеріне  үйрету,  оларды 

үнемі  пайдалану  жаңашылдыққа  оймен  қарауға,  ашық  болуға,  алдын  ала 

жұмыс  істеуге  жұмылдырады,  себебі  бұл  сапалар  инновациялық  оқытудың 

меншігі», – дейді зерттеушілер. 

Білімдендіру  проектісінің  негізіне  оқушының  өзіндік  мақсатта  зерттеу 

әрекеті  алынған.  Зерттеу  оқу  сипатында  болғанымен,  оны  ұйымдастыруда 

ғылымның жалпы танымдық әдістері қолданылады. Жалпы ғылыми әдістер-

ге:  аналогия,  бақылау  және  тәжірибе,  анализ  бен  синтез,  индукция  мен  де-

дукция, абстракциялау, нақтылау жатады. Білімдендірудегі зерттеуді ұйымда-

стыруда осы танымдық әдістерді қолдану арқылы бір сабақ немесе сабақтың 

фрагменті  көлемінде  білім  мазмұнын  ашуға  болады,  яғни  тақырыптың  оқу 

жоспарының шеңберінен шықпай-ақ ашуға болады.  

Проект  әдісімен  іске  асқан  сабақ  жаңа  материалды  меңгерту  түрінде, 

немесе бекіту және оқу міндеттерін шеше алу дағдыларын жетілдіру түрінде 

болуы да мүмкін. Оқу зерттеуінде қолданылатын ғылыми танымдық әдістерді 

таңдау сабақтардың нақты мазмұнына тәуелді, – дейді зерттеушілер.  

Оқушылар  сабақ  үстінде  объектінің  қасиеттерін,  белгілерін,  жасалу-

түзілу  жолдарын,  құбылу  заңдылықтарын,  принциптерін,  функциясын,  объ-

ектінің  арасындағы  байланысты  анықтау,  немесе  құбылыстар  мен  оқиғалар-

дың  арасындағы  себеп-салдарлық  қатысты,  теореманы,  ережені  дәлелдеу, 

тұжырымды  аргументтеу,  қағидаларды  негіздеуде  түрлі  тапсырмалар  мен 

жаттығулар  орындату  арқылы  дағдыларды  машыққа  айналдыруға  үйренеді, 

230 

 

төселеді. Проект әдісінің негізінде танымдық, шығармашылық дағдылардың 

дамуы,  өз  бетінше  құрастыра  алу  білігі,  ақпараттық  кеңістікте  бағдарлана 

алуы, сыни тұрғыда ойлауын дамыту жатады. 

Мысалы,  7  сыныпта  «Сөздердің  байланысу  түрлері»  деген  тақырыпты 

өткенде  оқулықтағы  теориялық  ақпаратты  зерттеу  арқылы  меңгерту  кезеңін 

алайық.  Шағын  проект  жасату  үшін  «Сөздердің  байланысу  түрлері»  туралы 

берілген мағлұматты жан-жақты зерделеу әрекеті ұйымдастырылады. 

Жоба тақырыбы: Сөздердің байланысу түрлері. 

Мақсат: сөздердің байланысу түрлерінің өзіндік жасалу ерешеліктерін, 

белгілерін, құрылымын анықтау, нақтылау, дәлелдеу.  

Міндет: оқулықтағы теориялық білімді талдау, зерттеу, зерделеу негізін-

де модульдерге салады, проектілерін қорғайды. 

Өзекті  мәселе:  сөздердің  байланысу  түрлерін  бір-бірінен  ажыртудағы, 

ерекшеліктерін меңгерудегі, талдаудағы қиыншылықтар. 

Әдіс-тәсілдер:  тәжірибелік,  іздендіру,  талдау,  нақтылау,  негізгісін  бөліп 

алу, салыстыру, дәлелдеу, түсініктерді анықтау және түсіндіру, сызбалар , мо-

дульдер дайындау. 

Болжам: ғылыми мағлұмат берілген мәтінді мұқият талдап, тірек сызба, 

конспект, негізгі ұғымдарды ықшамдау арқылы негізгісін бөліп алуға төселіп, 

білім терең, тиянақты, жүйелі меңгеріледі және жатта жақсы сақталады. 

Жоспар: 

1. Байланысу түрлері сөзінің мағынасын ашу. 

2. Қиысу, матасу, меңгеру, қабысу, жанасу терминдерін ажырату. 

3. Анықтама шығару. 

4. Әр түрдің өзіндік ерекшеліктерін нақтылау. 

5. Жасалу жолдарын зерттеу. 

6. Байланысу түрлерінің жалпы ерекшеліктерін дәлелдеу. 

Шығармашылық  әрекет  –  тұлғаның  шығармашылық  міндеттерді  өз 

бетінше шешуі: білім, білік, дағдыны жаңа жағдайға тасымалдай алуы, белгі- 

ліден жаңа мәселені көре білуі, объектінің жаңа қызметін байқай алуы, жаңа 

соны  шешімдер  қабылдауы.  Субъектінің  өзінің  осы  еңбегіне  қанағаттануы, 

жағымды мотивация арқылы даралыққа ұмтылуы. Сол үшін шығармашылық 

әрекет  өз  кезегінде  шығармашыл  тұлға  дамытудың,  оның  шығармашылық 

әлеуетін, өзін дамытудың маңызды шарты әрі нәтижесі болып табылады. 

Адам  баласының  қажеттілігіне  қол  жеткізу  үшін  сол  желідегі 

қиындықтың  жойылу  жолдарын  ізденімпаздықпен,  зерттеу-зерделеумен  ше-

шу биік шыңдарға, айтулы жетістіктерге әкелетініне кәміл сенемін. 

 

Әдебиет 

1. Жексенбаева У.Б., Ниязова Г.Б. // 12 жылдық білім. – 2006. – №7. 

2. Жұматаева Е. Жоғары мектеп дидактикасы. – Павлодар, 2006. 

3. Исаев С., Қосымова Г. Қазақ тілі. 7-сынып. – А.: Атамұра, 2007. 

4. Мухина В.С. // Школьные технологии. – 2006. – №2. 

231 

 

5. Мынбаева А.К.,  Садвакасова З.М. Инновационные методы обучения, или Как ин-

тересно преподавать. – Алматы, 2007. 

6. Полат Е.С. Школьные технологии. – 2006. – №6. 

7. Тұрғынбаева Б.А. Ұстаздық шығармашылық. – Алматы, 2007. 

 

 

ТВОРЧЕСКАЯ МАСТЕРСКАЯ  

КАК ОДНА ИЗ ФОРМ ОРГАНИЗАЦИИ УЧЕБНОГО ПРОЦЕССА 

 

Е.П. Рогова 

СШ №7, г. Аксу 

 

Как сделать процесс обучения увлекательным? Как раскрыть возможно-

сти каждого учащегося и пробудить его инициативу? Как сделать, чтобы всем 

было комфортно на уроке? 

Сегодня, пожалуй, не найдется преподавателя, которого не волновали бы 

эти вопросы. Традиционная классно-урочная система с преобладанием фрон-

тальных форм работы неэффективна и мало способствует развитию учащих-

ся. Для неё характерна низкая познавательная самостоятельность, усреднение 

темпа  и уровня изучения учебного материала. И  учащиеся, и преподаватель 

становятся заложниками времени: нужно на уроке всё успеть объяснить (по-

нять,  запомнить!),  спросить  (ответить!),  оценить.  Учащиеся  всё  время  в  со-

стоянии  оценивания,  работает  в  режиме  «спросил  –  ответил».  В  результате 

учебная деятельность сводится к запоминанию и воспроизведению. Развива-

ющий  и  воспитывающий  потенциал  такого  обучения,  скорее,  со  знаком  ми-

нус,  чем  плюс.  Как,  не  поступаясь  высоким  уровнем  обучения,  сохранить 

учащемуся здоровье, сформировать, положительную учебную мотивацию? 

Одной из форм организации учебного процесса, предполагающей твор-

ческую деятельность учащихся по построению собственных знаний в рамках 

той или иной учебной темы, является творческая мастерская. 

Данная  технология  позволяет  учащимся  в  коллективном  поиске  прихо-

дить  к  построению  («открытию»)  знаний.  В  работе  педагогической  мастер-

ской большая роль отводится мастеру (преподавателю), который: 

– создаёт  атмосферу  открытости,  доброжелательности,  сотворчества  в 

общении. 

– Включает  эмоциональную  сферу  учащегося,  обращается  к  его  чув-

ствам, будит личную заинтересованность в изучении темы (проблемы). 

– Работает вместе со всеми, он равен учащемуся в поиске знаний. 

– Не торопится отвечать на вопросы. 

– Необходимую информацию подаёт малыми дозами. 

– Исключает официальное оценивание работы учащегося (не хвалит, не 

ругает, не выставляет отметок в журнал), но через афиширование работ даёт 

возможность появления самооценки учащегося и её самокоррекции. 

232 

 

Организация деятельности учащихся: 

1. Творческая, поисковая, исследовательская. 

2. Групповая форма учебного взаимодействия. 

3. Самостоятельность и свобода выбора на всех этапах работы. 

4. Право  на  собственное  мнение,  право  на  ошибку,  право  высказаться  и 

быть услышанным. 

5. Допустимость ситуации незавершённости поиска ответов и решений. 

Принципы и правила ведения педагогической мастерской: 

– Ценностно-смысловое равенство. 

– Право  каждого  на  ошибку.  Самостоятельное  преодоление  ошибки  – 

путь  к  истине.  Безоценочная  деятельность.  Оценка  заменяется  сооценкой  и 

самокоррекцией. 

– Элемент неопределённости, неясности, даже загадочности в заданиях. 

– Неопределённость рождает, с одной стороны, интерес, с другой – пси-

хологический  дискомфорт,  желание  выйти  из  него  и,  таким  образом,  стиму-

лирует творческий процесс. 

– Диалоговость  как  главный  принцип  взаимодействия,  сотрудничества, 

сотворчества. 

– Решительное ограничение участия, практической деятельности масте-

ра (руководителя) как автора на всех этапах мастерской. 

Мастер не ставит вопросы и не отвечает на них. Задача его состоит в не-

которой фиксации достигнутого участниками. 

Этапы в работе мастерской: 

1. «Индуктор»  («наведение»)  –  первое  задание  в  мастерской,  мотивиру-

ющее дальнейшую деятельность участников. Есть два необходимых условия 

такого задания. Во-первых, оно должно актуализировать личный опыт каждо-

го,  связанный,  так  или  иначе,  со  смыслом  дальнейшей  деятельности.  Во-

вторых, задание должно предоставить известный выбор участнику, что созда-

ёт интерес, внимание. 

Индуктор – слово, образ, фраза, предмет, звук, мелодия, текст, рисунок – 

всё, что может разбудить чувство, вызвать поток ассоциаций, воспоминаний, 

ощущений, вопрос. 

2. «Самоконструкция»  –  индивидуальное  создание  гипотезы,  решения, 

текста. 

3. «Социоконструкция» – построение этих элементов группой. 

4. «Социализация»  –  предъявление  созданного  продукта  всем  участни-

кам, всё, что сделано индивидуально, в паре, в группе, должно быть обсуж-

дено, все мнения услышаны, все гипотезы рассмотрены. 

5. «Афиширование» – вывешивание работ учащихся и мастера в аудито-

рии и ознакомление с ними. Все читают, обсуждают или зачитывают вслух. 

6. «Разрыв» – психологическое состояние участника мастерской, при ко-

тором внезапно открывается новое видение предмета, закона, явления, обра-

за,  отношения.  Это  внутреннее  осознание  участниками  мастерской  несоот-

233 

 

ветствия своего старого знания новому, желание углубиться в проблему, све-

рить новые знания с литературным или научным источником.  

7. «Рефлексия»  –  осознание  собственных  мыслей,  чувств  и  поступков 

или  отражение  того,  о  чём  думает  другой  человек,  отражение  ощущений, 

возникающих у участников в ходе мастерской. 

Необходимо обращать внимание на эффективность организации мастер-

ской. Можно смело сказать, что мастерская состоялась, если: 

– индуктор вызвал интерес учащихся; 

– обеспечил мотивацию дальнейшей деятельности; 

– построение  новых  знаний  опиралось  на  имеющийся  у  учащихся  лич-

ный жизненный опыт; 

– имел место взаимообогащающий диалог всех участников мастерской; 

– была обеспечена самостоятельность и свобода учащихся в выборе спо-

собов выполнения заданий, во мнениях и суждениях, в построении объясне-

ний изучаемых фактов, явлений; 

– имело место сопоставление собственных ответов; 

– отсутствовали  оценочные  высказывания  учителя,  навязывание  своего 

мнения. 

Педагогическая  мастерская  –  форма  обучения,  которая  создаёт  условия 

для  каждого  участника  к  новому  знанию  и  новому  опыту  путём  самостоя-

тельного  и  коллективного  открытия.  Результатом  работы  мастерской  стано-

вится  не  только  реальное  знание  и  умение,  важен  сам  процесс  постижения 

истины.  При  этом  важнейшим  качеством  процесса  оказывается  сотрудниче-

ство и сотворчество. 

 

Литература 

1. Полат Е.С. Новые педагогические технологии. – М., 1997. 

2. Селевко Г.К. Современные образовательные технологии. – М., 1998. 

3. Энциклопедия  педагогических  технологий.  Пособие  для  преподавателей.  –  СПб., 

2001. 

 

 

СОЧИНЕНИЕ – ОПИСАНИЕ ПРЕДМЕТА 

(ТВОРЧЕСКАЯ МАСТЕРСКАЯ НА УРОКАХ РАЗВИТИЯ РЕЧИ) 

 

Цели: 

– продолжить обучение тексту типа описание; 

– уметь выделять языковые и структурные особенности типа речи, кон-

струировать текст на этой основе; 

– использовать изобразительные средства языка; 

– развивать  наблюдательность,  реакцию  на  оригинальность,  художе-

ственное чутьё; 

– учить осмысливать текст в единстве формы и содержания. 

Индуктор. 

Работа с эпиграфом. 

234 

 

   

 

 

 

 

 

Давайте удивляться чудесам, 

   

 

 

 

 

 

Распахнутого сердца не жалея... 

 

   

 

 

 

 

 

Лишь свойство очаровываться миром 

   

 

 

 

 

 

Нам открывает мир, какой он есть. 

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Е. Евтушенко 

 

Эти слова принадлежат замечательному поэту, человеку с чистой душой. 

Таких людей немного, но они есть. Они могут удивляться и радоваться с нами 

и удивлять, и радовать других. 

Нашу  мастерскую  открыли  эти  стихи,  потому  что  говорить  мы  сегодня 

будем  о  красоте,  о  прекрасном,  которое  окружает  нас  всегда.  Итак,  давайте 

удивляться, ведь удивительное рядом. 

Закройте глаза, послушайте «Вальс снежинок». 

– Что увидели, почувствовали? 

– Какой тип речи используете? (описание) 

– Что знаем об описании? Что значит описать предмет? 

Описание = Какой предмет? 

Описать – значит запечатлеть мгновение. 

Приём фотографирования. 

1. Чему должны научиться? (определение целей) 

Уметь: 

– описывать предмет; 

– составлять текст – описание 

Обращение к рисункам. 

– Что  использовали  для  описания  зимней  природы,  снежинки?  (краски, 

гамму цветовых красок). 

– В  языке  литературных  произведений  что  используем  при  описании 

предметов? (слова) Итак, обратимся к искусству слова. 

2. Самоконструкция. 

Внимательно прочитайте текст. 

Пришла  зима.  Снежинка  медленно  спустилась  на  землю.  Подружки-

снежинки легли рядом с ней. Они укрыли землю ковром. 

– Почему учитель за содержание текста поставил «3»? Аргументируйте 

свой ответ. (У автора богатое воображение, но он уходит от главной задачи: 

описать снежинку. Текст превращается в рассказ, тип речи – повествование.) 

3. Социоконструкция. 

– Что нужно сделать, чтобы текст стал описанием? Дополните текст. 

Работа в группах, выброс на доску имён прилагательных. 

4. Социализация. 

Всё, что сделано в группе, должно быть обсуждено, все мнения услыша-

ны, все гипотезы рассмотрены. 

5. Разрыв. 

– Посмотрим, как поэты и писатели описывают снежинку. 

235 

 

– Выпишите  слова,  которые  помогли  увидеть  снежинку,  почувствовать 

её. 

Работа в группах, выброс на доску. 

Текст №1. 

Снег  падал  так  густо,  такими  крупными  хлопьями,  что  завалил  все 

улицы, дома. 

Снежинки, словно маленькие парашютики, плавно опускались на зем-

лю. Они такие хрупкие, нежные и словно говорили: «Не трогайте нас!» 

Текст №2. 

Пришла зима. 

С севера подул студёный ветер, и с неба посыпались снежинки. Кружат-

ся в воздухе и падают на землю – одна красивее другой. Вот цветок с ше-

стью  лепестками,  вот  звёздочка  с  шестью  лучами,  вот  тончайшая  пла-

стинка с шестью гранями! (Архангельский) 

Текст №3. 

Ко  мне  на  ладонь  упала  снежинка.  Я  почувствовала  её  прохладу.  Она 

была такая красивая, нежная – маленькая звёздочка. 

Пока её рассматривала, от неё осталась лишь капелька воды. 

Текст №4. 

   

 

К. Бальмонт  

СНЕЖИНКА 

 

   

 

 

 

Светло-пушистая, 

   

 

 

 

Снежинка белая 

   

 

 

 

Какая чистая, 

   

 

 

 

Какая смелая! 

   

 

 

 

В лучах блистающих 

   

 

 

 

Скользит, умелая, 

   

 

 

 

Средь хлопьев тающих 

   

 

 

 

Сохранно-белая. 

 

   

 

 

 

Но вот кончается 

   

 

 

 

Дорога дальняя, 

   

 

 

 

Земли касается 

   

 

 

 

Звезда кристальная. 

 

6. Контроль 

Свободное письмо. (Создать свой текст – описание снежинки) 

7. Рефлексия. 

Выразите своё настроение от урока рисунком. 

– Что удивило, заинтересовало вас на уроке? 

– Что нового узнали? Чему научились? 

– Что хотели бы знать? 

Задание  на  дом:  Дополните  сочинения  новыми  мыслями,  попытайтесь 

выразить свои впечатления стихами. 

 

236 

 

ТЕХНОЛОГИЯ ЛИЧНОСТНО-ОРИЕНТИРОВАННОГО 

ОБРАЗОВАНИЯ И РАЗВИВАЮЩЕЕ ОБУЧЕНИЕ  

НА УРОКАХ В НАЧАЛЬНОЙ ШКОЛЕ 

 

Г.А. Рудич 

СОШ №34, г. Павлодар 

 

 

...Быть открытыми ко всему новому. Что-

бы догнать мир, нам нужно смотреть вперёд, 

а не оглядываться назад. Только новые техно-

логии,  новые  знания  помогут  нам  встать 

крепко на ноги [25, с.32]. 

 

В современную эпоху стремительных перемен приходится отказываться 

от привычных представлений о том деле, которым ты занимаешься, постоян-

но  совершенствоваться  в  каких-то  новых  областях.  Научный  и  социальный 

прогресс  кардинально  изменяет  условия  труда  и  содержание  деятельности 

чело века. 

В этих условиях учителю, руководителю (технологу) учебного процесса 

необходимо ориентироваться в широком спектре инновационных технологий. 

Сегодня  быть  педагогически  грамотным  специалистом  нельзя  без  изучения 

всего обширного арсенала образовательных технологий. 

Инновации  (от  англ.  Innovation  –  нововведение,  новация)  –  это  измене-

ния  внутри  системы.  В  педагогической  интерпретации  и  в  самом  общем 

смысле  инновации  подразумевают  нововведения  в  педагогической  системе, 

улучшающие результаты учебного процесса. 

Инновации  –  это  идеи,  процессы,  средства,  результаты,  взятые  в  един-

стве совершенствования педагогической системы. 

Объектами  инновации  являются  проблемы:  как  повысить  мотивацию 

учебно-воспитательной  деятельности;  как  увеличить  объём  материала;  как 

ускорить темпы обучения. 

Внедрение  более  продуманных  методов  использования  активных  форм 

учебно-воспитательного  процесса,  новых  технологий  обучения  и  воспита-

ния – постоянные области разработки инновационных идей. 

Главный  вопрос педагогических  технологий  заключается в  следующем: 

как получить гарантированный результат? 

Технология – это иерархизованная и упорядоченная система технологи-

ческих  процедур  проектирования  образовательного  процесса,  выполнение 

которых гарантирует достижение планируемого результата [79, с. 29]. 

Педагогическая  технология  удовлетворяет  ряду  методологических  тре-

бований (критериям технологичности): 

– концептуальность (научные основания); 

– системность (последовательность); 

– управляемость (наличие обратной связи); 

237 

 

– воспроизводимость (наличие инвента); 

– эффективность (достижение планируемых результатов). 

Технологические характеристики личностно-ориентированного урока. 

Основной  формой  учебных  занятий  является  урок.  Современный  лич-

ностно-ориентированный урок не только динамичная и вариантивная форма 

организации процесса целенаправленного взаимодействия учителя и ученика, 

но  и  развивающая  система,  связанная  с  окружающей  средой  в  первую  оче-

редь информационными каналами. 

Цель – запрограммированный результат, который человек должен полу-

чить  в  процессе  осуществления  той  или  иной  деятельности.  Цель  должна 

быть диагностичной (проверяемой) и операционной (достигаемой). 

Цели деятельности учителя направлены на развитие личности ученика: 

– развитие позитивных индивидуальных свойств ученика: способностей, 

интересов, склонностей; 

– развитие  у  обучающихся  интеллектуальной,  исследовательской,  ин-

формационной, коммуникативной, рефлексивной культуры; 

– развитие личностно-смыслового отношения обучающихся к изучаемо-

му предмету; 

– развитие  ценностного  отношения  обучающихся  к  окружающей  дей-

ствительности. 

Обучающие цели: 

– организовать работу обучающихся по изучению и первичному закреп-

лению фактов, понятий, правил; 

– организовать деятельность обучающихся по самостоятельному приме-

нению знаний и умений в разнообразных ситуациях; 

– обеспечить контроль ЗУН обучающихся по теме. 

Отметим, что в личностно-ориентированном образовании личность обу-

чаемого занимает важное место. В педагогике, психологии и философии по-

нятие  «личность»,  «индивид»,  «субъект»  являются  рядоположенными,  хотя 

каждый из них имеет определённую специфику. 

На практике, столкнувшись с рядом проблем: 

– необходимо у учащихся сформировать стойкую мотивацию к учению; 

– отказ от фронтальной работы как основной формы проведения урока; 

– различный уровень адаптации детей к коллективу сверстников. 

Разрешение  данной  проблемы  видится  в  том,  что  появляется  возмож-

ность  организовать  процесс  обучения  с  ориентацией  на  личность  каждого 

ученика. Особенностями проведения личностно-ориентированного урока яв-

ляются оценка и коррекция психологического состояния учащихся в течение 

всего урока (эмоционального – радость, усталость и др.; интеллектуального – 

сомнение, сосредоточенность и др.); поддержка высокого уровня мотивации в 

течение  всего  урока;  проведение  с  детьми  рефлексии  урока;  использование 

индивидуальных и творческих домашних заданий с их оценкой по парамет-

рам: самостоятельность, оригинальность работы, стремление ученика к поис-

238 

 

ку  нестандартных  способов  выполнения  задания,  использования  альтерна-

тивных источников информации. 

Алгоритм личностно-ориентированного урока. 

1. Формулировка цели урока. 

2. Анализ письменных работ, домашних творческих работ. 

3. Разбивка  урока  на  этапы,  подчинение  единой  цели  и  конкретизация 

этой цели на каждом этапе. 

4. Выбор способов достижения и поддержки высокого уровня мотивации 

на каждом этапе урока. 

5. Выбор форм работы и характера взаимодействия учащихся на уроке. 

6. Выбор способа презентации нового материала. 

7. Подбор дидактического материала, отвечающего целям урока. 

8. Проектирование  учебного  диалога,  позволяющего  выявить  опыт  уча-

щихся. 

9. Выбор методов и средств диагностики учебного материала и результа-

тов его усвоения. 

10. Подготовка  индивидуальных  творческих  домашних  заданий,  ориен-

тированных на максимальное использование опыта ученика. 

11. Проектирование форм рефлексии проведённого урока. 

По  И.С. Якиманской,  цепочка  обучения  выглядит  так:  хочу-могу-

выполняю с интересом – личностно значим каждому. 

Ученики  моего  класса  различаются  по  уровню  мыслительных  процес-

сов. Детей условно можно разделить на три группы: 

1. Дети,  которые  обладают  высоким  уровнем  аналитико-синтетической 

деятельности, им доступны обобщения и абстрагирования. У этих детей ров-

ная, выразительная речь, достаточно велик словарный запас. 

2. Дети, которые не могут сконцентрировать внимание и в работе могут 

допустить ошибки. 

3. У  детей  данной  группы  замедленная  реакция  при  выполнении  зада-

ний. 

Речь невыразительная, словарный запас беден. 

Моя задача заключается в том, чтобы всем обучающимся на уроке было 

интересно. Результат обязателен для всех, но к результату каждый идёт своим 

путём. Для этого на определённом этапе урока каждый ученик выполняет за-

дание по  своим  силам.  Я  пытаюсь  повышать интерес  учащихся через  само-

стоятельность и активность, через творческую деятельность. В своей работе 

при оценке деятельности ученика для стимулирования его активности и раз-

вития познавательного интереса я использую оценочный лист. В нем отраже-

ны  все  этапы  урока.  Проанализировав  оценочный  лист,  можно  увидеть,  где 

есть пробелы в знаниях, над чем надо поработать. 

Личностно-ориентированный план учащегося представлен в табл. 1. 

По  мере  продвижения  ученика  по  личностно-ориентированному  плану 

ему предлагаю задания трёх уровней. 

239 

 

 

 

Личностно-ориентированный план   

 

Ф.И. учащегося 

 

жүктеу/скачать 6,98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: