7-тақырып. Ғылыми жұмысты қорғауға дайындық. Оқу мен педагогикалық жұмыстардың тәсілдері
жүктеу/скачать 53,2 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сырғанай адымдау
- Жүгіру барысында сақталатын қауіпсіздік ережелері
| Адымдап жүру- шаңғымен жүрудің ең қарапайым әдісі. Бұл әдіс тегіс жердегі бос қарда және төбеге көтерілу кезінде қолданылады. Үйрету кезінде балаларға дене салмағын бір аяқтан екінші аяққа кезек ауыстыру, біртіндеп адымды ұзарту қажет екенін ескерту керек. Жаттықтырушы жаттығуды қалай орындау керек екенін көрсетеді және түсіндіреді, содан кейін тапсырма береді: белгіленген жерге дейін тиісті мөлшерде бірнеше адым жасап жету.
Сырғанай адымдау – шаңғымен жүрудің неғұрлым күрделі әдісі. Сырғанай адымдауды қалай орындау қажеттігін көрсете және түсіндіре отырып, аяқты тізеден бүгу және дене салмағын ілгері қарай жылжыған аяққа салу керек екендігін атап айтады. Балаларға аяқтарын бүгуді үйрету үшін оларға тізені бүгіп отыру және шаңғының екі таяғынан жасалған «қақпашадан» өту ұсынылады, ал адымды неғұлым кең аттау үшін қолдарын артына ұстап, тірек еткен аяққа қарай иіліп жылжуға тапсырма береді. Бұған қоса жолдың белгілі бір бөлігінде жасалатын адым санының аз болуы, адымды ұзарта түсіп, белгілі бір жерге дейін сырғанау, дене ауырлығын бір аяқтан екінші аяққа ауыстыруды үдете отырып, қарқынмен сырғанау ұсынылады. Күшті серпілісті қалыптастыру үшін балаларды қозғалыс бағытына қарай біршама бұрыш жасап серпіліп, жайдақтау еңістен шаңғымен жылжуға жаттықтыру керек, мұндай жағдайда шаңғының ішкі қабырғасын тірек етіп, серпіліс күшейеді. Шапшаңдықты дамыту үшін 30 – 40 м аралықты мүмкіндігінше тез жүріп өтуге тапсырма береді. Бала сырғанай адымдауды меңгерген соң оны екі аяқпен бірдей сырғанаумен, сондай-ақ адымдап жүруге ауыстыра алады. Әрбір оқушы жүгіру барысында, әсіресе күз бен қыста, өзінің дене мүшелерінің сезінуін мүқият қадағалауы тиіс. Егер, мысалы, ауыздың құрғауы сезіле бастаса, бірден дәрігерге көрінуі керек. Жатип қалмайтын жеңіл салқын тиюден болатын сырқатгардың өзі ағзанын аургға қарсьшығын төмендетеді жэне кейде «спорттық мүтедектікке» әкеп ссқтыратын, асқынудың, яғни өмірдің алдағы уакытында дене жатгығуларымен белсенді түрде шүғылдана алмаудың себебіне айналуы мүмкін. Ауырып түрғаннан кейін жэне олардаң қайта жаңғыруынан кейін жүгіруді бастау мерзімін қатаң сактау өте маңьзды. Дала жарысымен шүғыддану кезінде ки;м денеге қонымды болғаны жөн, дегенмен де жеткілікті кең, жеңіл болып, жеч өткізбеуі тиіс. Бұл ретте мақга- мата жэне жүннен тоқылған тоқымалардың арқауы синтетикалық, әсіресе, «болонья» деп аталатындардан көп артықшьшықгары бар. Салқын ауа райы жағдайында жүннен немесе мақта-матадан тоқьшған киімнің сыртынан көйлек немесе күртеше киген жөн. Аяқ-киім (кросс туфлилері, шаңғы немесе туристік бәтеңкелер, кеділер) жеткілікті кең болсын. Салқын ауа райында екі жүп шұлық, оның біреуі жүннен тоқылған бояуы тиіс. Аяқ киімге жеңіл ұлтарак салуға болады [2;39]. Далалықта өткізілетін кроспен ашқгрында немесе керісінше, тойып тамақ ішкеннен кейін шұғылдануға болмайды. Бүл асқазан-ішек жолдарының ауруына экелуі мүмкін. Бұлшық еттерге түсетін, біркалыпты болмайтын ауырлықгың нәтижесінде, әсіресе, жаттығудағы үзілістерден соң, үйренбеген (әдеттен тыс) жаттығулардан немесе денені нашар қыздырғаннан кейін жүгіру уақытында аяқ еттерінің ауруы, бәрінен бүрын сан еттерінің артқы тобының маңында ауру туындауы мүмкін. Бүл бұлшық еттердің қүрысуының нәтижесінде болады, жаттығу аяқталғаннан кейін ол әлсіреп және біртіндеп бүрынғы калыпқа түседі. Бірақ бұлшык еттердің жиі артық киналысында олардың иілімділігі нашарлайды, ет үлпаларының ауруы жағдайына әкелетін, қатаюы туындайды. Қатты жерде жүгірумен үзақ уақыт шұғылданғанда, мысалы, асфальтты жолда, сирақгың алдыңғы жоғары жағының еггерінің ауруы пайда болады. Дала жарысының қашықтығында кедергілерден өтуді үйрету кезінде ерекше мұкияттылық талап етіледі. Аяқгарды жерге сәтсіз қою тізе буыны мен өзге де жарақаттармен зақымданудың себебі болады. Дала жарысы кезіндегі жүгіру мен жүгірудің екпіні жөніндегі түсінік. Жүгіру кезіндегі дене жүктемелерінің көлемі адамның өз денесін белгілі бір аралықка ауыстыру жөніндегі механикалық жұмысты орындау санымен, яғни жүгіріп өткен жолга күш жұмсаумен анықталады. Қозғалыстың шапшандығы жүгіру адымының ұзындығына және қозғалу екпініне байланысты. Қозғалу екпіні — бұл қозғалыстың уақыт бірлігіндегі, мысалы, минут ішіндегі саны. Шапшандықты арттырғысы келгенде екпін мен адымның ұзындығын өсіреді. Егер жүру кезінде екпін минутына 120 қадамға тең болса, шапшандатылған жүрісте 135 шамасында, ал орта қашықгыққа жүгіруде 170- 220-ға, қысқа қашықтыққа жүгіруде — 300 қадамға дейін болады [3;69]. Әр жүгіргіштің жүгіру екпіні көп жағдайда дененің бойшандығына, (негізінен аяқгың ұзындығына), сондай-ақ, салмакка да байланысты. Бұлшық еттердің шыдамдылығы да үлкен маңызға ие. Қашықгыққа созьшатын жэне қарқындылығы жоғары жүгірістің басталар алдында, әсіресе, жарыс уақытында, жүгіргіштердің әрқайсысы адымының ұзындығы мен оңтайлы екпінді дұрыс белгілеп алуы тиіс. Қыздырыну жеткіліксіз болғанда және жүгірудің шамадан тыс бастапқы шапшандығында ағзаның жұмысқа қосылып, төселуі қиындайды: дененің бір мүшелері жұмысқа жылдам, екіншілері баяу бейімделеді жэне жылдам өскен жүктемелер жағдайында олардың қызметі үйлесімсіздікке тез ұшырауы мүмкін. Мұндай артық жүктеме белгілерінің бірі - қанның көп көлемде келуімен қабықтың созылуынан (керілуінен) туындайтын бауыр маңының ауруы болып табылады. Жүгіру кезінде итерілуге басты көңіл аударылуы тиіс. Ол толық болуы керек, яғни қозғалыстың соңында аяқ, жамбас-сан, тізе жэне сирақ-тобық буындарында толық жазылады. Жүгіру жылдам болған сайын, итерілу бүрышы да көбірек болады (55-45). Итерілу аяқталған бойда бүлшық еттер босаңсиды. Екінші аяқ (итерілетін аяққа қарама-қарсы) жэне қол жедел сілтеумен алға шығарылады. Тірелмеген жағдайдың соңында (көтерілудің соңында) сілтенетін аяқ жерге жылдам түсіріледі. Бұл оның қозғалыс уақытьш қысқартады. Аяқ жерге тиген бойда иықтар мен жамбас алға қарай қозғалады. Аяқтар әлі шаршамаған жағдайдағы жүгірудің басталуында аяқгы табанның апдыңғы жағымен қою ұсынылады (және табанды біршама сыртқа қарата), бірақ кейін жүгіргіштер, әдепгге аяқты табанымен толық жэне өкшемен қояды. Тек өте жақсы дайындалған жүгірушілер ғана барлық уақытта аяқтың ұшымен жүгіруге қабілетті. Аяқ жерге тиер сэтте, тіке үсталады (немесе тізе буынынан сэл-пэл бүгіледі). Қолдар шынтақган қатты бүгілмеуі керек, оларды кеудеге қатты қысып үстауға да болмайды. Қолдардың алға қозғалған уақытында олардың басы кеуденің орта тұсына жақындайды, ал артқа қарай қозғалғанда шынтақгар сыртқа қарай шамалы ғана шығарылады. Қолдар еркін ұсталады, ал артка қарай қозғаған тіке үсталған сәтте тіпті толықгай дерлік жазьшады. Кростық жүгіру техникасын меңгеру үшін төмендегідей жаттығулар ұсынылады: Өте баяу жүгіріс - көп жағдайда табанды жазу есебінен итеріле, аяқгарды тізе буынынан шамалы ғана бүгіп қысқа адыммен жүтіру. Сирақты артқа-жоғары сілтей, өте баяу жүгіру, онда табанның көп жағдайда жазылуы есебінен итеріледі. Сирақты алға босаңсьгга сермей баяу жүгіру. Санды жоғары көтере (жылдам, бірақ қатты қиналмай) баяу жүгіру. Беткейге көтерілерде аяқгың үшымен жүгіреді, кеуде ілгері еңкейеді, беткей тік болғанда кеуденің еңкеюі де көп болмақ. Аяқть! бірден толық табанымен қояды. Қолдар қозғалысқа белсеңді түрде көмеьтеседі, оларды бірден алға-жоғары қарай шығару керек. Қия (тіп-тіке) беткейде, эсіресе, тура бағыт болмағанның өзінде, айналмалы жол секілді қиын жағдайларда жүгіріске ауысуға болады [3;70]. Жүгіру барысында сақталатын қауіпсіздік ережелері: Дене шынықтыру және спортпен шұғылданған кезде табаны ақ және резина аяқ киім кию керек. Ұзақ қашықтыққа жүгірушінің оң жағынан басып озуға болады. Ойлы-қырлы жерлерде кездескен кедергілерден (тас, құлаған ағаш, бұта, төмпешік т.б.) аспай-саспай өтуді есте сақтаған жөн. Жүгіріп келе жатып кілт тоқтауға болмайды. Жүгіру, алаңдарын көлденең кесіп өтуге рұқсат етілмейді. Оқытушының рұқсатымен ғана жүгіруге болады. жүктеу/скачать 53,2 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|