12-жаттығу Өлеңдегі көнерген сөзді тауып, анықтау.
Күміс шашып ойнайды күн кірпігі,
Ақшоқының қызу еңбек күн-түні.
Бұлақтардың жорға жүріс бүлкілі,
Абай айтқан масатыдай қыр түгі.
Абайдың қырда көне тұр қыстауы,
Ішінен байқалады тұрмыс-халі.
Көтеріп Хан тағын көк сағымменен
Алыста еңкейеді Шыңғыс тауы.
13-жаттығу Өлеңдегі эвфемизмді табу.
Енесіне түскен ажал құрығы,
Жетім лақтың жетті аяныш шырылы.
Жай оғынан жан анасы мерт болған
Кісінейді қулық бие құлыны.
14-жаттығу
Өлеңнен дисфемизмді табу.
Теңізде ойнап көрмесең,
Теңізді сырттан жырлама.
Өлеңге от боп енбесең,
Өзгенің отын ұрлама!
15-жаттығу Термин сөзді тауып қай салада қолданылатынын анықтаңыз.
Әбділданы сыйладым жалыны үшін,
Көрдім одан жанар тау жарылысын.
Көрдім жанын жалаңаш жанып тұрған
Поэзия бақыты, жарығы үшін.
Өкен жандар бейіттері
Теңіз жүзіп бойлайды.
Ескі роман кейіпкері
Су бетінде ойнайды.
16-жаттығу Өлеңнен антонимдерді табу
Тыңдадың дала күйін жаның ұйып,
Алдың сен көкірегіңе бәрін құйып.
Болдың сен өз халқыңдай қарапайым,
Тұлғасы әрі аласа, әрі биік.
Сенсің жалғыз күндіз-түні тілегенім,
Мың тіріліп, сен десе мың өлемін.
Айқайласам жетпейді даусым менің,
Ойлай-ойлай ормандай түнремін.
17-жаттығу Семантикалық карта
Сөз атауы
|
Көнерген сөз
|
Жаңа сөз
|
Термин сөз
|
Диалект сөз
|
Омоним
|
Синоним
|
Антоним
|
Сөздің көп мағ.
|
Кірме
сөз
|
Облыс
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
әкімшілік
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
жүз
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
қадір, қасиет
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
тарих
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
шапқын-
шылық
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Сұлтан
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
алыс, жақын
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
жас
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
майталманы,шебері
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Кесене
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
хандық
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Жарғы
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ағайын, туыс
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
би
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
империя
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
18- жаттығу Синоним сөздерді тап.
«Залдың ортасында өңкей ажарлы қыздар, әрлі әйелдер отыр»
19- жаттығу Омоним сөздерін тап.
«Біздің қарамызды көрген соң, олар қолын бұлғап шақырды»
20 –жаттығу Антоним сөздерді тап.
«Мұны әлділер әділет деп қуанса, әлсіздер қиянат деп қынжылады»
21- жаттығу Мақал – мәлелдерден сөздің тура және ауыспалы мағыналарын ажыратыңыз.
Байлықтың атасы-еңбек, анасы – жер.Өнерлінің өрісі кең. Аузы күйген үріп ішер. Ақыл жастан шығады, асыл тастан шығады.
22-жаттығуАсты сызылған сөздердің омонимін табыңыз.
Өткірдің жүзі, кестенің бізі, өрнегін сендей сала алмас (Абай). Арық атқа қамшы ауыр тиеді.
23-жаттығу Көп нүктенің орнына тиісті антоним сөздерін тауып қойыңыз.
Түймедей затқа өкпелесең, ..........көретініңіз қалмаған.
Ақымақ бұзуға бар, ....жоқ.
24-жаттығу Синоним сөздерді тап.
1. Қой аузынан шөп алмайды - момын
2. Жүрек жалғау-
3. Төбе шашы тік тұру-
4. Қас пен көздің арасында-
5. Бармағын тістеу-
6. Аузына құм құйылу-
7. Ит өлген жер-
8. Тайға таңба басқандай-
Морфология тарауына арналған жаттығулар
1-жаттығу Тиісті баяндауышты қойып жаз.
1.Бастауыштың ісін, қимылын білдіретін баяндауышты қойып жаз.
Мен сізбен әлі . . . . . . /сөйлесемін/.
Өзен суы айнадай мөлдір боп . . . /ағады/.
2. Заттық мағынадағы баяндауыш.
Білім берген, нәр берген - . . . /мектебім/.
3. Көсемше тұлғалы баяндауыш.
Әбдірахманның қаладан келгенін естіп, үй-іші . . . . /қуанып
отыр екен/.
4. Сын есімнен жасалған баяндауыш.
Шіркін, туған жерімнің табиғаты . . . / сұлу , көркем/.
5. Сан есімнен жасалған баяндауыш.
Ұлпан биыл . . . /жетіде/.
6. Есімше тұлғалы баяндауыш.
Жұрттың айдаған малы былтырғыдан гөрі . . . /көбейген,
азайған/.
7. Есімдіктен жасалған баяндауыш.
Барым да, нарым да бір . . . /өзің/.
8. Тұйық етістігінен жасалған баяндауыш.
Менің арманым - қалай да осы мақсатыма . . . /жету/.
2-жаттығу Септік жалғауын жалғаңдар.
Мен кинотеатр...отырмын. Сен кітапхана... бара жатырсың. Сіз емхана... келесіз бе? Ол кітап... алды ма ? Біз дүкен... нан әкеле жатырмыз. Сіз Арман... қарындасысыз ба? Сіздер Әлия... келіңдер. Олар Орбита ықшамауданы... бара жатыр.
3-жаттығу Берілген есімдіктерді топтарға бөліңдер.
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
Жіктеу есімдік
|
Өздік
есімдік
|
Сілтеу
есімдік
|
Сұрау
есімдік
|
Жалпылау
Есімдік
|
Болымсыздық
есімдік
|
Белгісіздік
есімдік
|
Сен, оған, өзім, ешкім, неге, осы, бәрі, бұлар, қанша, бұл, анау, кімдер, әр, әрқашан, маған, барлық, бізді, олар
4-жаттығу Сөздерді екі бағанға жіктеп жазыңыз.
Бала, ана, адам, кітап, мысық, мәтін, күн, кісі, кәсіпкер,ағай, азамат,
тапсырыс, бөле, мырза, қызметкер, терезе, жылқы, құдағи, жолаушы,
құжаттар, маман, күртеше, әріптес, бор, білім, абонент, демалушы, алма,
тақта, көйлек, жол, Алматы, құрылысшы, жаттығу, есепші, дәрігер, сатушы,
балықшы,
5- жаттығу Сөздермен сөйлемдер құраңыз.
1. Қызметкер ..............................................................................................................
2. Жолаушы ..................................................................................................................
3. Маман .......................................................................................................................
4. Жаттығу .......................................................................................................................
5. Жылқы .....................................................................................................................
6-жаттығу Сөйлемдерді( ма ,ме, ба, бе, па, пе) шылауы арқылы сұраулы сөйлемдерге айналдырып жазыңыз.
Бұл кісі Мараттың әкесі. Анау жатқан кітап менікі. Мамандығы – тарихшы.
Жазда Алматыға бармайсың. Ол менің қызым. Ол кісі оқиды, жұмыс істейді.
Бұл жақсы жұмыс. Біз ертең келеміз. Бұл ең танымал университет.
7–жаттығу Сұраулы сөйлемдерге айналдырып, аударыңыз.
Это наш дом. Моя ручка. Это - Асет. Университет имени Абая. Это
настоящее счастье. Это твоя книга. Мой сын. Твоя ручка. Наша улица.
День рождение. Ваша квартира. Директор завода. Наша Республика. Ваш
город. Страница книги.
8-жаттығу Сөйлемдерді ма (ме, ба, бе, па, пе) сұраулық шылауымен аяқтаңыз, сөйлем құрап үйреніңіз.
Үлгі: Менің отбасым бар, ал сіздің отбасыңыз бар ма?
1. Менің отбасым бар, ал ...
2. Менің ата-анам ауылда тұрады, ...
3. Менің әжем бар,...
4. Оның атасы жоқ,...
5. Мен мектепте оқимын,...
6.Олардың інілері студенттер,...
7. Оның нағашылары Өскеменде тұрады, ..
9-жаттығу Сөйлемдерді қалпына келтіріңіз.
1. аты, менің атым, Әлімжан, әкемнің, Кәмил
2. оқимын, мен, ұлттық атындағы, әл-фараби, университетте.
3. мектепте, ол, қаласындағы, №12, пәнінің, Астана, дене шынықтыру,
мұғалімі.
4. ауылда, зейнеткерлер, әке мен шешем, істейді, ағаларым, жұмыс.
5. анасы, кісі, Жұлдыздың, бұл.
6. шағын, емес, отбасым, үлкен, менің
10-жаттығу Сөздердің антонимдерін табыңыз:
1. Жақсы ...
2. Ұзын ...
3. Аққұба ...
4.Жалқау ...
5.Ақылды ...
11-жаттығу Жақша ішіндегі сөздерді аударыңыз.
Менің әріптесім (прекрасный) адам. Оның әйелі (умная, добрая, красивая).
Әлия (высокая,стройная, симпатичная) қыз. Ал, әкем керісінше (строгий,
серезный) кісі.
12-жаттығу Сөйлемдерді толықтырыңыз:
Әріптесімнің аты- ........ Ол ......... жаста. Оның ...... бар. Ол ..... көшесінде
тұрады. Мінезі ........................ Оның көзі ......., шашы........, бойы......... Ол
.................... адам.
13-жаттығу Сөздерді жекеше, көпше түрінде үш жақта тәуелдеңіз.
әке, іні, апа, қарындас.
14 -жаттығу Бағандандардағы сөздерді сәйкестендіріңіз, орыс тіліне аударыңыз.
1. Менің аталары
2. Сенің анамыз
3. Сіздің қарындастарың
4. Оның інілеріңіз
5. Біздің ата-анаңыз
6. Сендердің отбасым
7. Сіздердің пәтерің
8. Олардың баласы
Достарыңызбен бөлісу: |
