А. А. Айдарбекова магистр, аға оқытушы, Н. А. Сәндібаева п.ғ. к., доцент м а
жүктеу/скачать 4,01 Mb. Pdf көрінісі
|
| Сәбіз шырыны.
Шырынның бұл түрінде А, В, С, D, Е, К дәрумендері болады. Бұл шырын ас қорытуды жақсартады, асқазан жараларын емдейді. Сондай-ақ, иммунитетті арттырып, тәбетті ашады. Тістердің қатаюына кӛмектесіп, кӛздің кӛруін жақсартады. Бірақ, мұны тым кӛп қолдануға да болмайды. Ӛйткені, оның құрамында А дәрумені кӛп болғандықтан, гипервитаминозға шалдықтыруы мүмкін. Кӛк шәй. Бір шыны кӛк шәй ішсеңіз, 80 калория жоғалтады екенсіз. Майлы тағамдарды жегеннен кейін кӛк шәй ішсеңіз, ағзадағы артық майды жоғалтасыз [2, 3] . Кӛкӛністе және жеміс шырындары сусындарын келесі негізгі топтарға бӛледі: табиғи (бір түрлі ӛсімдіктен және қоспасыз), аралас кӛкӛніс жемісті (кӛкӛніс басымдырақ), жемісті-кӛкӛністі (жеміс басымырақ). Тәттілік пен органикалық қышқылдарды қоса отырып консервіленген кӛкӛністі шырындарды ӛндіру ӛндірісі тоқтаған. Шет елдерде кӛкӛніс шырындарын 5-15 компонентті биологиялық құндылығы жоғарыларын (пияз, сарымсақ, және т.б.) ерекше кӛкӛністі коктейлдерге араластырады. Соңғы жылдары дәрілік шӛптерден жасалған консервіленген шырындарды шығаруға рұқсат етілді (жол желкен, тас шӛп, жебір, итмұрын және т.б.). Ең кӛп тарағаны кӛкӛністі және жеміс шырындары. Олардың айырмашылығы кӛкӛністі шырындарда органикалық қышқылдар аз, сондықтан оларда тұщы дәм бар, бірақ олар минералды заттарға бай (калий, натрий, кальций, темір және т.б.). Ережеге сай жемісті шырындардың калориялылығы жоғары ӛйткені оларда қанттың мӛлшері айтарлықтай кӛп. Бұл шырындарды кӛкӛніс шырындарымен араластырады. Олардың арасындағы жеңімпазы қара қарақаттың шырыны мен жүзім шырыны болып табылады. Олар шабдалы, мандарин немесе алма шырынына қарағанда екі есе, малина мен қой бүлдірген шырынына қарағанда үш есе артық калория береді. Халықтың арасында кӛбірек таралып қолданылатыны балғын шикі ӛсімдік шырындары. Бәріне белгілі сәбіз бен Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы №1(43), 2013 165 қызылша, салат пен шпинат шырын түрінде шаршайтын жұмыстардан соң күш кӛзі болып, тез табылатындар [ 2]. Шырындардың бағалылығы оның тез сіңірілуінде: оны қабылдағаннан кейінгі жарты сағатта ол үдеріс аяқталады. Кӛкӛністі тағамдардың толық қорытылу мен сіңірілуі үшін бірнеше сағат қажет. Шырындарды қолдана отырып біз ағзаның асқорытуын тездетеміз. Шырындарды жекелеген тағам ретінде ішуге болады немесе кез келген тағамға дейін 30- 40 мин бұрын ішуге болады. Шырындардың құрамындағы гербицидтер ағзаға келіп түспейтіні туралы мәліметтер бар. Олар негізінен клеткада қабығымен байланыста болып қалады. Бұл шырындардың тағы бір басты артықшылығы. Шырындарды қалай ішу керек? Бұл жағдайда әр түрлі авторлардың ұсыныстары ӛзгеше. Шырындарды басқа тағамдармен, сонымен қатар минералды сумен бірге диеталық тамақ ретінде ішуге берілген кеңестерді тиімді деп санауға болмайды. Егер сізде асқорыту ағзаларында созылмалы ауру болса, онда тамақтану кезінде және одан кейін шырындарды ішу (әсіресе кӛмірсуларға бай) қауіпті. Бұл асқазандағы ашыту процесін күшейтеді және патологиялық процестің асқынуын тудырады. Асқазандағы қышқылдылық тӛмен немесе орташа болса ӛсімдіктер шырынын тамаққа дейін 30-40 мин бұрын ішу керек. Асқазанда тұз қышылының түзілуі артық болса шырындарды тамақтан кейін жарты сағаттан соң қабылдайды. Кейбір зерттеушілердің пікірі бойынша, қысқа уақыт аралығында шырындардың ӛте кӛп мӛлшерін қолданудың жалпы жағымсыз әсері жоқ. Практикалық тәжірибе негізінде бұл жерде белгілі бір норманың қажет екенін айта кеткен жӛн. Әдетте шырындарды қолданудың екі режимі пайдаланылады: шырынмен қанығу (күніне 1,5- 2 л шырын) және күнделікті профилактикалық қолдану. Шырындар салмақты тез түсіреді және ағзаны тазартады. Үш күннен кӛп тек шырындарды қабылдау дәрігердің қадағалауында болуы қажет. Шырынды профилактика ретінде жүйелі түрде, ретпен аптасына 1-2 рет ішуге болады. Әдетте, шырындардың әсерінің нәтижесі кӛрінуі үшін 2-5 тәулік қажет [1,2]. Шырындарды үй жағдайында қалай дайындау керек? Оларды тек балғын, бұзылмаған кӛкӛністер, жемістер мен жидектерден жасау керек және бірден ішу қажет. Соңғы жылдары Н.В.Уокердің шырындарды престеу арқылы шырынсыққышта дайындау әдісі классикалық ұсыныс болып табылады. Кеңес одағы ғалымдары центрифуга мен шырынсыққышта дайындалған шырындардың қасиетін анықтады (мысалы, СВА-1типі). Центрифугалық шырын сығылғанға қарағанда 3-4 есе тез дайындалады, сондықтан физиологиялық активті заттар аз қышқылданады. Центрифугалық алма шырынында сығылғанға қарағанда флавоноидтердің мӛлшері 3 есе, лейкоантоционидтер (бояғыш заттар) 10 есе кӛп. Сонымен қатар центрифугалық шырын 10% жұмсағы бар нектар болып табылады. Оған ФАЗ-дың кӛп мӛлшері түседі, сондықтан да ол ағзаға биологиялық тұрғыдан бағалы. Шырынды дайындағаннан соң бірден қабылдау қажет. Оны тоңазытқышта аз уақыт сақтаудың ӛзінде дәмі ӛзгермесе де, ашуы мен бұзылуын тудырады. Консервіленген шырындар балғынға қарағанда аз белсенді әсер етеді. [3] ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 1. Ж.Ж.Қожантаева «Экология және сыртқы ортаның тұрақты дамуы». – Алматы, 2011. 2. «Флора Казахстана» Алматы 1956-1966. І – ІХ т. 3. М.К.Кӛкенов, С.Н.Әдекенов, Қ.Д.Рақымов, Ә.И.Исанбаев, Б.Н.Сауранбаев «Қазақстанның дәрілік ӛсімдіктері және оның қолданылуы» Алматы «Ғылым» 1998ж. РЕЗЮМЕ В статье приведены данные о составе сока выделенных из плодов и из вегетативных органов овощных культур и его значение для здоровья человека. SUMMARY The article deals with composition of garden-stuffs juice and the vegetative organs of vegetable cultures and its value for the man’s health. 166 Вестник Казахского государственного женского педагогического университета №1(43), 2013 ӘОЖ 581.585.34 жүктеу/скачать 4,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|