А. Амангелді, С. Симбаева

160 
Непереходные глаголы (салт етістік), напротив, обозначают действие, 
которое не переходит на объект. Поэтому непереходные глаголы не имеют 
при себе прямого дополнения. Например: Үйге кел. Приходи домой. 
Досыңмен сөйлес. Поговори с другом. Жиналыста шығып сөйлеу. 
Выступить на собрании. 
Салт етістіктер табыс септіктегі сөздермен тіркеспейді. Мысалы, кімді 
бар, нені келу деп айтпаймыз. Демек, салт және сабақты етістіктерді табыс 
септіктің сұрағымен тіркесу, тіркеспеуіне қарап ажыратуға болады. 
Етістіктің етіс деп аталатын түрлерінің жұрнақтары салт етістікті 
сабақты, сабақты етістікті салт етістікке айналдырады. Мысалы: 1. -ыл/-іл/-
л, -ын/-ін/-н жұрнақтары сабақты етістікке жалғанып, салт етістікке 
айналады. Мысалы: айту – айтылу, бер – берілу; 2. -дыр/-дір, -тыр/-тір, -
қыз/-кіз, -ғыз/-гіз, -т жұрнақтары салт етістікке жалғанып, сабақты 
етістікке айналады. Мысалы: отыру – отырғызу, қайнау – қайнату, айту – 
айтқызу, беру – бергізу. 
Салт етістіктің жасалуы 
Образование непереходного глагола 
Етістіктер 
(глаголы) 
Мысалдар 
(примеры) 
Бар
Театрға барды 
Кел
Ауылдан келді 
Жүр
Менімен жүр 
Қайт
Қаладан қайт 
Күрес
Жолдасыңмен күрес 
Сөйле
Үймен сөйлестім 
Көру
Кинодан көрдім 
Оқы
Кітаптан оқыдым 
Бол
Сабақта болды 
Сұра
Оқушыдан сұрады 
 
ТҰЙЫҚ ЕТІСТІК 

жүктеу/скачать 53,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: