Плетнева С. Печенеги, тюрки и половцы в южнорусских степях. - С. 78

1 7 8
4-ТАРАУ. Батыр - элеуметтік-мәдени категория
- бұл топтағы эпостар - соңғы дэуірдің туындылары, сондық- 
тан оларға қаһармандық эпостардағы ат бейнесін сомдаудың 
элементтері көптеп енген;
- архаикалық мотивтердің көптеп сақталуына қарамастан, 
олардағы ат бейнесі ежелгі эпостардағыдай өз бетінше эре- 
кет ететін, жеке-дара тұлға, тэуелсіз кейіпкер дәрежесіне кө- 
терілмейді;
- бұл топтағы эпостарда қиял-ғажайыптық, архаикалық-ми- 
фологиялық мотивтер соңғы дәуірдің ұғым-түсініктері тұр- 
ғысынан қайта қаралып, өңделген;
- бұл эпостардағы ат бейнесі барынш а бейнелі, жетілген, 
дамыған тілмен суреттеліп, ең үздік классикалық қаһар- 
мандық эпостармен теңдестіретіндей көркемдік дэрежеге 
жеткен 474
Батырлық жырларын жалпы эпос жанрының шыңы, қаһарман- 
дық, батырлық туралы, адамгершілікті қоғамдық-әлеуметтік қа- 
рым-қатынастар туралы идеалдарын бойына жинақтаған ең құнды 
бөлігі деуге болады. Батырлық жырлардағы ат бейнесін шығарма- 
ның бас кейіпкері батырдың тұлғасынан тыс қарау мүмкін емес 
екені анық. Ат ешуақытта да қазақ эпосының дербес қаһарманы 
болған емес, ол тек батырдың тұлғасы бар жерде ғана пайда болып, 
оның сенімді «жан серігі», күнделікті өмірдегі, шайқас майданын- 
дағы көлігі, көмекшісі ретінде сипатталады Сонымен, жоғарыда 
жауынгерлік дәстүрді жалғастырушы ретінде батырлардың өзіндік 
салт-санасы мен принциптерінің дэстүрлі қазақ қоғамына тэн ру- 
хани құндылықтар жүйесіндегі орны мен маңызы қарастырылды.
Осы тарауда айтылған ойларымызды тұжырымдай келе төмен- 
дегідей қорытындыларға келеміз:
- Дәстүрлі қазақ қоғамындағы қазақ батырларының өзіндік 
ұстанымдары, дэстүрлері, қасиеттері мен тұрмысы, салт-са­
насы, ар-намыс кодекстері, принциптері, портреті мен бей- 
нелік тұлғалары, өзіндік мұраты, қоғамдық қызметі, этика- 
лык ерекшеліктері, ырым-жоралғылары санадағы қүнды- 
лықтар жиынтығымен тоғысқан.

жүктеу/скачать 7,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: