А. М. Сма но ва Кө ке баева Г. К
-бөлім ТАРИХНАМАЖӘНЕДЕРЕКТАНУ
жүктеу/скачать 1,19 Mb. Pdf көрінісі
|
Тарихи түсініктер мен терминдер сөздігі by Кокебаева Г.К. (z-lib.org)
| 2-бөлім
ТАРИХНАМАЖӘНЕДЕРЕКТАНУ ПӘНДЕРІБОЙЫНША ҚОЛДАНЫЛАТЫНТҮСІНІКТЕР МЕНТЕРМИНДЕР Та рих на ма ежел гі грек ті лі нен ау дар ған да «ис то рия» – та рих жә- не «гра фия» – та рих ты си пат тап жа зу де ген ді біл ді ре ді. Та рих- на ма ны ең ал ды мен адам зат қо ға мын та ну дың аса ма ңыз ды түр ле рі нің бі рі бо лып та бы ла тын та рих ғы лы мы ның та ри хы деп тү сін ген жөн. Сон дай-ақ та рих на ма деп бел гі лі бір та қы- рып қа не ме се та ри хи дәуір ге ар нал ған зерт теу лер дің жиын- ты ғын атай ды.
ри хи та ным ба ғыт та ры на тән жә не әлеу мет тік функ ция лар ат қа ра тын прин цип тер дің не гі зін де жүр гі зі ле тін ғы лы ми із де- ніс тер. Со ны мен қа тар та рих на ма лық зерт теу лер дің мін дет те- рі та рих ғы лы мы ның да му сұ ра ныс та ры мен қа жет ті лік те рі не бай ла ныс ты ай қын да ла ды жә не қол жет кі зіл ген та ри хи та ным мен та ри хи ой дың дең ге йіне, сон дай-ақ зерт теу әдіс те рі не ті- ке лей тәуел ді бо ла ды.
Та рих на ма лық зерт теу дің мін дет те рі: жа ңа теория лық ұстаным дар ды ор нық ты ру, ғы лым ды жал ған, сы ңар жақ тұ- жы рым дар мен қо ры тын ды лар дан бо са ту, та рих на ма лық тұ- жы рым дар ды қа лып тас ты ру, ғы лы ми та ри хи ой дың дам уы- н ың са бақ тас ты ғын, то ғы су ла рын қа рас ты ру. Ме то до ло гия – кө не грек сө зі нен ау дар ған да «ме то дос» – «зерт- теу жол да ры», «та ным тә сіл де рі», ал «ло гос» ілім де ген ма ғы- на бе ре ді, яғ ни ол ғы лы ми зерт теу жол да ры, та ным тә сіл де рі
32 ту ра лы ілім бо лып шы ға ды. Ғы лым да ме то до ло гияның «та- ри хи та ным теориясы» де ген ин те рп ре та циясы да кез де се ді. Ме то до ло гия – бел гі лі бір мә се ле ні зерт теу дің ғы лы ми әдіс- те ме ле рі, тә сіл де рі мен жол да ры. Та рих ғы лы мын да ме то до- ло гияны: 1) та ным ның маз мұ нын си пат тайт ын дү ниета ным- дық ере же лер мен теория лық прин цип тер; 2) зерт те лу ге тиіс мә се ле нің ерек ше лік те рі не сәй кес әдіс те ме лік қол да ныс тар; 3) ғы лы ми зерт теу ді дәйек тейт ін, оның ба ры сы мен нә ти же ле- рін көр се ту де қол да ны ла тын тә сіл дер деп те атай ды. Ме то до- ло гия ілі м ре тін де бі лім нің үш дең гейі нен құ ра ла ды: фи ло со- фия лық, ғы лы ми-теория лық жә не эм пи ри ка лық. Ғы лы ми әдіс тер – зерт теу ші нің та ным дық қыз ме тін де гі та ри хи бі лім нің шы найылы ғы на же ту де гі са на лы тә сіл дер мен жол- дар. Әдіс – та ри хи заң ды лық тар ды, оның нақ ты кө рі ніс те рі – та ри хи фак ті лер, фак ті лер ден жа ңа бі лім ді шы ға ру жол да рын зерт теу дің тә сі лі.
бі лім нің әлеу мет тік жә не саяси ин тег ра циясы. Көп жақ ты лы ұғым да пә на ра лық тың бір пән ді лік тен айыр ма шы лы ғы әр түр лі пән дер, бі лім са ла ла ры ара сын да өза ра әре кет етуі тү рін де тү сін- ді рі ле ді. Оның да муы ба ры сын да идея лар мен көз қа рас тар дың, тер мин де р мен зерт теу тә жі ри бе сі нің ин тег ра циясы, айыр ба сы жү ре ді. Осын дай өза ра ық пал ету дің нә ти же сін де ғы лы ми бі лім- нің өзек ті мін дет те рін ше шу дің ба ғы ты қа лып та сып, ақы рын да зерт теу объек ті сі нің маз мұ ны то лы ғып, байи тү се ді.
Пә на ра лық тың да муы бі лім ді бел гі лі бір ғы лым са ла ла- ры нан екін ші ғы лым са ла ла ры на жет кі зу ден кө рі не ді. Мұ ның өзі жа ңа са па лы бі лім ге қол жет кі зу үшін жа са ла ды. Ғы лым- ның пә на ра лық си па ты ара лас жә не өз ге де ғы лым өкіл де рі нің бі рігуін , олар дың зерт теу ап па рат та ры ның ин тег ра циялан уын та лап ете ді. Осын дай ба ғыт та зерт теу пә ні нің жа ңа мүм кін- дік те рі ашы ла ды.
жүктеу/скачать 1,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|