А. М. Сма но ва Кө ке баева Г. К
жүктеу/скачать 1,19 Mb. Pdf көрінісі
|
Тарихи түсініктер мен терминдер сөздігі by Кокебаева Г.К. (z-lib.org)
| бү кіл өт кен ді тұ тас тай алып, оның то лық бей не сін жа сай ды.
А. Дан то «бү кіл та рих» және «бү кіл өт кен» деп екі түр лі тү- сі нік бе ріп отыр. «Бү кіл та рих» де ге ні – та рих ғы лы мы, де- мек, та рих тың фи ло со фиясы та рих ғы лы мы ның фи ло со фия- лық мә се ле ле рін зерт тей ді; ал «бү кіл өт кен» де ге ні – адам зат та ри хын да бол ған бар лық та ри хи оқи ға лар мен құ бы лыс тар. (Осы жер де «та рих» тү сі ні гі нің өзі екі ма ғы на да қол да ны ла-
38 ты нын ес ке тү сі рейік: 1) та рих – адам зат та ри хын да бол ған бар лық оқи ға лар мен құ бы лыс тар; 2) та рих – ад ма зат та ри- хын зерт тейт ін ғы лым). Та рих тың теория лық мә се ле ле рін А. Дан то «си пат тау теориясы» жә не «тү сін ді ру теориясы» деп екі ге бө ле ді. Си пат тау теориясы өт кен шақ та ғы та ри хи оқи ға- лар дың құ ры лы мын, ұқ сас ты ғын, ал тү сін ді ру теориясы осы оқи ға лар құ ры лы мы ның пай да бо лу, қайтала ну се беп те рін анық тайды. Та рих тың фи ло со фиясы осы си пат тау жә не тү- сін ді ру теорияла рын жа сай оты рып, сол ар қы лы өт кен та рих- тың бү гін гі сі мен бо ла шақ та ғы да му ны шан да рын анық тау ға тал пы ныс жа сай ды. Та рих ғы лымы адам зат, же ке ай мақ тар, мем ле кет тер мен ха лық тар дың та ри хы ның тұ тас бей не сін жа- са са, та рих фи ло со фиясы адам зат та ри хы ның пай да бо луы, да- муы жә не перс пек ти ва ла рын тү сін ді ре тін кон цеп циялар ды не- гіз дейді. Та рих фи ло со фиясы зерт тейт ін мә се ле лер ді қыс қа ша бы лай ша топ тас ты ру ға бо ла ды: – та рих ту ра лы та ри хи ке зең дер ге қа тыс ты ар наулы тер мин- дер ше гін де ой қо ры ту ға мүм кін ші лік бе ре тін жал пы фи ло- со фия лық та ри хи тү сі нік тер; – та рих тың бір тұ тас құ ры лы мын не гіз дейт ін ерек ше прин- цип тер;
– та рих та ғы ер кін дік, қа жет ті лік жә не се беп ті лік сияқ ты фи- ло со фия лық мә се ле лер ді ше шу ге көз қа рас; – та рих қа фи ло со фия лық, та ри хи жә не жа ра ты лы стану ғы- лым да ры тұр ғы сы нан тал дау жа саудың ерек ше лік те рі; – фи ло со фия лық-та ри хи дү ниета ным ның теориясы мен ме- то до ло гиясы; – та рих та ғы құн ды лық жә не та рих тың өзін дік құн ды лы ғы; – та рих тың әлеу мет тік-пси хо ло гия лық мә се ле ле рі; – та рих тың теория сын не гіз деу. * * *
Абст рак ция лау (ла т. abstractio – де рек сіз де ну) – зат тың, құ бы лыс- тың не ме се үде ріс тің же ке ле ген та рап та рын, қа сиет те рін, са- 39 па ла рын не ме се қа ты нас та рын олар дың са па лық бас қа си пат- та ма ла ры на қа тыс сыз, ойша бө ліп шы ға ру үде рі сі.
тың мә де ниеті жо ға ры да мы ған бас қа бір ха лық тың мә де ниеті жо ға ры да мы ған бас қа бір ха лық тың мә де ниетін то лық не ме- се жар ты лай қа был дауы нә ти же сін де бо ла тын мә де ни өза ра ық пал про це сі.
бөл шек теу рә сі мі не не гіз дел ген ғы лы ми та ным әді сі. Ана ло гия (грек. analogia – сәй кес тік) – те пе-тең объек ті лер дің кей бір қа ты нас та рын да, та рап та рын да жә не са па сын да ұқ сас тық тар - ды та бу ға не гіз дел ген әдіс. Ана ло гия ғы лым дам уын ың ал ғаш- қы ке зең де рін де са рап та ма жә не ба қы лау ре тін де қол да ныл ды. жүктеу/скачать 1,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|