А. Р. Рустенов, Н. Ж. Елеугалиева генетика практикумы
Хромосоманың құрылысы және хромосома ережелері
жүктеу/скачать 4,96 Mb. Pdf көрінісі
|
Rystenov A.R., Eleygalieva N.J. Genetika praktikymy 2016 (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Хромосома ережелері
|
1.4. Хромосоманың құрылысы және хромосома ережелері Жұмыстың мақсаты: Хромосоманың құрылысы және хромосома ережелерін түсіндіру, игеруге арналған материалдар арқылы Қажетті құрал – жабдықтар: Микроскоп, адам хромосомасы егілген дайын препараттар, оқулықтар, әдістемелік нұсқаулар Қысқаша мағлұмат: «Хромосома» терминін генетикаға эукариоттық жасушаларды зерттеу барысында жақсы боялатын жасушаішілік құрылымды белгілеуге 1888 ж. неміс морфологы В. Вальдейлер қолданды. Хромосома жіпшелік нуклеопротеидтік құрылым. Хромосомалар 90-92% ДНҚ дан және белок гистондардан тұрады. Қалған 8-9% РНҚ, Ca,Mg,Fe иондары, басқа да РНҚ мен комплексті белоктар болып табылады. ДНҚ молекулалары өте үлкен, 10млн шамасында. Кей жағдайларда 50-100 млн-ға жететіндері де бар. ДНҚ молекуласы бір бірімен тізбектеліп отыратын мономерлер дезокси рибонуклеотидтерден құралған. 28 Хромосома ережелері: 1. Хромосома саны әрқашанда тұрақты; 2. Ағза хромосомалары жұпты (гомологты); 3. Хромосомалардың жеке даралық ерекшелігі бар; 4. Хромосомалар құрылысы жағынан үздіксіз. Хромосоманың индері және центромерасы бар, ол хромосоманы екіге бөліп тұрады (11-12 суреттер). Центромераның орналасуына байланысты хромосомаларды мынадай түрлерге бөледі: - метацентрлі – центромерасы орта бөлігінде орналасқан хромосома, мұндай хромосоманың иықтарының ұзындығы бір-бірімен шамалас болып келеді; - субметацентрлі - центромера бір ұшына қарай орналасқан, иықтары әртүрлі ұзындықпен орналасады; - акроцентрлі - центромера хромосоманың шетіне өте жақын орналасқан, оның қысқа иығы жарық микроскобында байқалмайды; - телоцентрлі – жалғыз иықтан құралған. 11 сурет . Хромосомалардың түрлері 29 12 сурет. Y-хромосомалар Х-хромосомалардың көріністері Хромосомалар жасушалардағы тұқымқуалаушылық материалы болғандықтан, кез-келген биологиялық түрлерде, олардың саны тұрақты болады. Хромосома жиынтығының диплоидтық саны (2n) – дене жасушаларында, гаплоидтық саны (n) – жыныс жасушаларында болады. Кейбір ағзалардың хромосома жиынтығы (2n, n) 2-ші кестеде келтірілген. Кесте 2. Кейбір ағзалардың хромосомаларының жиынтығы жүктеу/скачать 4,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|