А. Р. Рустенов, Н. Ж. Елеугалиева генетика практикумы
жүктеу/скачать 4,96 Mb. Pdf көрінісі
|
| митотикалық хромосомалар деп атайды. Хромосомалардың көлемі әртүрлі:
0,2мкм ден 50мкм ге дейін, диаметрі 0,2-ден 3 мкм-ге дейін жетеді. Хромосомалардың пішіні негізінен алғашқы тартылу аймағына байланысты. Осы аймақты хромосома ортасы (центромера) деп атайды. Сілтілік бояулармен бояғанда (гемотоксилин) хромосомалардың әр бөліктері әр түрлі боялады. Жақсы боялған хромосомалар бөліктерін гетерохромотинді бөліктер, ал нашарлау боялған бөліктерін эухроматинді бөліктер деп атайды. Хромосомада организмнің нәсілдік қасиеттерін анықтайтын негізгі гендер эухроматиндер орналасады. Атқаратын қызметтеріне қарай хромосомаларды аутосомалар және жыныстық хромосомалар деп бөледі. Аутосомаларда организмнің белгілері мен қасиеттерінің гендері жинақталаса, жыныстық хромосомалар онымен қосымша организмнің қай жыныста дамуын анықтайды. Жыныстық хромосомалардың екі түрі болады. Оларды Х және Ү хромосомалар деп белгілеу келісілген. Организм жасушаларындағы хромосомалардың санының түрлік тұрақтылығын, морфологиялық құрылымдарының жиынтығын кариотип деп атайды. Эволюция нәтижесінде әр түрдің өзіне сай хромосома апараты қалыптасқан, әдетте хромосомалар жұп болып келеді. Анықтап айтсақ бір бөлігі әкесінікі, екіншісі шешесінікі. Осындай организмдердегі хромосомалардың жұп жиынтығын диплоидты жиынтық деп атайды. Оны 2n деп белгілейді. 1n немесе хромосомалардың гаплоидты жиынтығы тек жыныс жасушаларында ғана болады. Жыныс хромосомаларынан басқа аутосомалық хромосомаларда жұп хромосомалар морфологиялық құрылыс жағынан бір 31 біріне ұқсас келеді. Ондай хромосомаларды гомолог хромосомалар деп атайды. Жыныс хромосомалары жұбын екі түрлі хромосомалар түзеді. Жыныс хромосомалары екеуі бірдей болса, оны гомогаметалы организмдер деп атайды. Олар сүтқоректілерде әдетте аналық организмдер. Шындығында мұндай хромосомалар гомолог болады. Ал гетерогаметалы организмдерде жыныс хромосомалар жұбы әртүрлі болады Х және Ү. Олар сүтқоректілерде аталық организмді анықтайды. жүктеу/скачать 4,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|