125
БИ ЖӘНЕ КАРМА
Қазақта би, шешен болу деген
сөз өзгелердің шиеленіп
қалған кармасын шешу болып табылады. Аразды
табыстыратын, ажырасқанды жабыстыратын,
арадағы карма
дауын бітістіретін бидің жұмысы өте қиын жұмыс. Егер би дұрыс
төрелік айтпаса – карма шатасады. Бұл тек қара басының ғана
емес, ұлт кармасын да тұйыққа тірейді. Иерархиялық міндеттің
ең ауыры – төрелік айту туралы:
«Көш бастау қиын емес,
Қонатын жерде су бар.
Қол бастау қиын емес,
Шабатын жерде жау бар.
Бәрінен де шаршы топта сөз бастау қиын
Шешімін адам таппас дау бар» деп Бұхар жырау дәп басқан.
Төменде қазақтың жақсы және жаман кармаға қатысты
мақал-мәтелдерін, би-шешендерінің шешендік сөздерін, қазақ
ақындарының кармаға қатысты айтқандарын ұсынамыз.
«Арамдықтың байлауын байлаған
Шешуін де шешеді» (Әркім
өзінің жаман кармасын өзі
шешеді)
«Жаман ердің қайғысы
Өз отының қасында (отбасы кармасы)
Жақсы ердің қайғысы
Ауылының басында» (ұлттық карма)
«Алмақтың да салмағы бар» (Болатын карма)
«Жамандыққа амал бар
Залымдыққа зауал бар» (Карма соққысы)
Ғарыш Заңдары
126
Ақ
Сарбаз Әлемі
«Әр кемелге – бір зауал» (Карма соққысы)
«Пайдаң көпке тисе
Төбең көкке тиер» (жақсы карма)
«Түзелмеген қате жанды жейді» (өтелмеген жаман карма)
«Білімсіз – бүлдіреді, ата-анасын күйдіреді» (отбасы
кармасы)
«Жар басына үй тікпе
Жар құласа – үй кетер (отбасы кармасы)
Ала болса ағайын
Рулы елден күй кетер (ұлт кармасы)
Ағайын ала болғанда –
Ауыздағы ас кетер.
Аңдыған дұшпан күшейіп,
Жау қолында бас кетер» (Мемлекет кармасы)
(Айтқожа шешен)
«Шыр етіп анадан туған соң
Шашылған ризықты термеске
Пенденің бар ма шарасы» (Жеке карма)
(Шернияз)
«Сатып алған күнәнің
Кешуі болмас күнінде» (карма соққысы)
(Шортанбай)