А. Т. Хусаинов агроэкология оқу құралы / Учебное пособие
жүктеу/скачать 0,54 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бақылау сұрақтары
| Химиялық мелиорация.
Химиялық мелиорация негізіне тағы да ауыр металдардың жеткіліксіз жағдайларға көшуі жатады, ортаның реакциясын өзгертуімен. Гумидті аудандарда әктеу көмегімен артық ылғалдандыру жүреді. Топырақта жұтылатын сутегі кешенді түрде кальцийға ауысуы нәтижесінде әқтудің қорғау әсері көрінеді. Бұнда орта нейтрализацияланады және ауыр металдардың гидроаксидтерде коллоидтар пайда болады. Сонымен қатар бактериялардың микрофлоралары активтеледі, микрооргнизмдердің биомассасы өседі, олардың бір бөлігі металдарды аккумульдейді. Егер органикалық заттардың минерализация процессінен биологиялық аккумуляция процессі күштірек болса, онда ауыр металдардың елгезектігі төмендеу болып байқалады. Ең көп эффектігі әқ пен минералды тыңайтқыштарды бірге енгізуде көрінеді, өйткені әктеу металдардың аз қозғалысты қосылыстарға әкеледі (арбонаттар, фосфаттар, гидроакситтер). Детоксикацияда органикалық тыңайтқыштарға ерекше орын бөлінеді, олар органо- минералді қосылыстардың пайда болуы нәтижесінде ауыр металдардың жылдамдлығын төмендетеді. Бірақ бұнда органикалық заттардың шіру дәрежесін ескеру керек.Топыраққа шірімеген және аз шіріген сабанды енгізгенде және РН 8 болғанда, ауыр металдардың жылдамдығын өсірткен. Ауыр металдардың фитотаксикациясын төмендету үшін табиғи цеолиттерді қолдануға болады. Бұл тек қана жақсы сорбент емес, сонымен қатар топырақ структурасын жақсартатын заттар және де азық элементтердің қөздері болып келеді. Кең таралған цеолит, клиноптиллолит қорғасын топырақтан 5 – 10 есе қүштірек екенін қөрсетеді. Топырақтардың ауыр металдармен ластануын төмендету үшін агрономдық қорғау әдістерін қолдану керек (ауылшаруашылық дақылдарын жинау және т.б.). Ауыр металдардың улылық әсерлердің тұрақтылық, дәрежесінде өсімдіктерді азаюы бойынша былай орналастыруға болады: шөптер-дақылды дәндер- астықтар- картөп- қант қызылшасы. Топырқтағы қорғасының бірдей құрамы (1000 мг/кг) картөп пен томат осы элементтрді елеусіз толтырады, ал сәбіз бен редька оны мөлшерде аккумуляциялады, 1,5-2 есе ШРК артық болғанда. Кадмийдің жұтылуеркшелегі жүргізілген әртүрлі гибридтерінің 13-18 есеге жетуі не әсер етеді. Әсіресе ластанған аудандарғажапырақты дақылдарды отырғызу тиімсіз – салат, шпинат,пияз, қымыздық және т.б.. Топырақ құнарлығының деңгейі, және жердің «денсаулығы» қөбіне топырақтың тірі компонент жағдайларына байланысты. Топырақ биотаның функционалдық заңдарын білуінен, әр түрлі ингредиенттердің жүрыс- түрыс ерекшлектерін бағалауы тұрақты агроэкожүйелерді жасауына ең бірінші маңызы болады, және де бүл ауылшаруашылық өнімдерін өсіруінде экологиялық қаупсыздығына себеп етеді, және қоршаған табиғи ортаның ластануын ең кеміндігін жасайды. Топырақ ластануын бағалау. Химиялық заттардың ШРК-сы бойынша топырақтың ластану дәрежесін бағалауға болады. Мыстың, никельдің, цинктің қозғалмалы формалары топырақтан РН4,8 аммонийно- ацетатты буферді өндіреді, РН4,6 (никель); ал кобальтің қозғалмалы формасын – ацетатты- натрий буферлі ерітіндімен РН3,5 және РН4,7 сероземді топырақ типтерінде. Комплекстік гранулалық құнарлығының ШРК-сы N :P: :K –64 : 0 :15 топырақтың нитратында байқаланады ол 76,8 мг/кг қүрғақ топырақта көтерілмеуі тиіс. ШРК- ғы сұйық комплекстік құнарлығының сапасы N :P: :K – 10: :34: 0, марганец қоспалары 0,6 проц. жалпы массасын топырақтағы жылжымалы фосфаттар арқылы басқарады, ол 27,2 мғ/кг құрғақ топырақта көтерілмеуі тиіс. Ластанған топырақтың химиялық затының транслокациясы – ол заттың топырақтан өсімдікке ауысуы. Металдармен ластанған топырақтарды табу үшін, ШРК –ры болмағандықтан олардың ластану деңгейлерін фондлық деңгеймен салыстырады.Кәсіп өндірістердің орындарының топырақтың ауыр металдармен ластануы (металлургиялық, химиялық және т.б.), активті ластану зоналардың диаметрі 5 – 12 км болу керек. В.В.Докучаев атындағы топырақ институты ауыр элементтері бар топырақтарды мынандай топтарға бөлуін ұсынған: 4 топқа жататын топырақтары - өте күшті ластанған деп саналады; 3 топқа жататын топырақтары – аса қауіпті; 2 категорияға жататын топырақтары – орташа қауіпті, шығыны 25 проц. норматив құнына әкеледі; 1 категориясы – ластанбаған топырақтар. Бақылау сұрақтары: 1 Органикалық тыңайтқыштар ретінде қандай заттар тиімді? 2 Химиялық мелиорацияның маңызы қандай?
жүктеу/скачать 0,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|