Абылай хан атындағЫ Қазақ халықаралық

 
knowledge  of  different  countries  culture.  The  language  mastering  is  index 
characterising  the culture level of modern successful and competitive person. 
  
УДК:811.111 
Ivanova N.M., 
senior instructor, Academy of Civil Aviation, Training Centre of Aviation 
English, 
Almaty, Kazakhstan 
 
DEVELOPMENT OF PUBLIC SPEAKING SKILLS – A NEW 
INNOVATIVE APPROACH TO STUDENTS’ EFFECTIVE 
COMMUNICATION 
 
The article under review gives information on the development of speaking skills, 
oral communication giving examples and its analysis. It also gives some useful 
tips and recommendations to develop speaking skills and how to make it effective. 
Key words: delivery, oral communication, presentation, viewing, speaking in 
public, public talk, speech 
 
                                                               ― 
All the great speakers were bad speakers at first‖.
 
                                                                                                                   Ralph Waldo Emerson 
 
                                                                                         “ Great Spirit, help me never to judge another 
                                                                              before wearing his moccasins for at least three weeks‖ 
                                                                                                                                   American Indian Prayer 
 
 
Aristotle identified five ―canons‖ of rhetoric. These laws include invention, 
arrangement, style, memory, and delivery. Knowing and using these five tenets 
can make any person a more effective communicator. 
Oral communication is a part of daily life. We speak to someone. We greet 
people. We express opinions. We offer information. We ask questions. We may 
even try to persuade someone to accept our point of view or do something. How 
well we verbalize our thoughts and ideas determines the impression we make on 
people and, ultimately, how successful we are in life. 
Yet  speaking  to  more  than  one  or  twopeople  may  make  us  nervous  and 
uncomfortable. We may be afraid we will say or do something foolish or that we 
will bore the audience. These are normal concerns and, with some effort, we can 
overcome  them.  We  can  learn  to  organize  and  present  our  ideas  logically  and 
convincingly and in doing so, develop the self-confidence that will enable us to 
handle  any  speaking situation  with  ease.Mastership  of  public  speaking  is  a  very 
essential part of any educated person‘s activity and our task as teachers is to help 
develop our learners‘public speaking skills, in English, in particular. [1] 
You might all know many examples given by a famous writer Dale Carneghi in 
his  book  ―How  to  develop  confidence  in  yourself  and  influence  on  people 
speaking in public.‖  This is one of them.  
 
Some doctor from Brooklyn, let‘s call him Kertis, was spending winter in 
Florida where a basketball team was having its training course. He was an ardent 
fan of it so very soon they made friends and, in the end, the doctor was invited to  
the banquet organized in that team‘s honour. 
     After coffee and nuts had been served some honoured guests were asked to say 
some words as it was usually accepted and quite all of a sudden for the doctor the 
toastmaster‘s words came out of the blue: ― Today the doctor is present here and 
I‘d like to ask doctor Kertis to tell about healthcare of baseball players‖.  

 
 
Whether he was prepared for that performance? Of course, he was. He was 
very well grounded – studied hygiene and had been working as doctor in charge 
for a third of a century. D-r Kertis could talk on that theme sitting in an armchair 
beside another man for a whole night. But to stand up and say the same in front of 
the small audience was quite another thing. It paralyzed him and he felt palpitation 
and heart intermission. He never spoke in public before and his thoughts at once 
vanished from his head. What was it to do? All present began to applaud looking 
at him. He shaked his head but it only fostered the applaud and requests. Cries: 
―D-r, speak, speak!‖ from the audience became louder and more persistent. [2] 
 
D-r  Kertis  gave  way  to  despair  as  he  knew  he  could  hardly  say  a  few 
phrases. So he got up and without saying a word left his friends with a feeling of 
awful confusion and humiliation. 
 
It  wasn‘t  a  surprise  that  on  returning  to  Brooklyn  the  doctor  joined  the 
course  of  oratory  as  he  didn‘t  want  to  be  put  to  the  blush  again  and  to  become 
dumb. D-r Kertis was a very hard-working and diligent student and in two months 
became the best orator in the group, gradually began to accept invitations to speak 
in public, grew fond of that enthusiasm and feeling. 
 
 What‘s  the  conclusion  of  this  example  –  not  to  be  put  to  the  blush  and 
become dumb, any man of good sense should learn to speak in public. 
 
 Due  to  our  profession  we  have  been  frequently  called  upon  to  answer 
impromptu a question or give our opinion and we didn‘t have our minds go blank. 
The ability to think and speak on our feet is an important skill that is invaluable in 
our everyday life.  
 
Now we proceed to the topic matter – how to teach our students to present 
their thoughts  in  a  clear,  organized  manner  with  a  minimum  of  preparation.  All 
this might be done at the Speechcraft Meeting which is called Table Topics. Of 
course  it  requires  a  certain  grade  of  students‘preparation  and  topics  had  to  be 
announced in advance.After that they are  given one- to two-minute talks on the 
topic. Topics are  realistic and useful to participants. For example, for the 1-st year 
students    to  exchange  the  information  about  their  place  of  birth,  year,  origin  or 
they may address current events or issues –celebration of the Day of Kazakhstan‘s 
Independence,the Fight against drugs usage, to talk about The magic of computers 
in  our  life,  for  example.  They  should  try  to  communicate  true  feelings  on  the 
certain subject with skill and conviction. [3] 
 
The following tips will help the students prepare better for Table Topics: 
1.Read. They will respond better if they are knowledgeable about current events. 
Read major magazines and newspapers, and watch television newscasts.  
2.Organize your thoughts. When you receive your topic, pause to decide what 
the  main  point  of  your  response  will  be.  For  example,  if  you  are  asked  to  give 
your  opinion  about  an  issue,  determine  your  point  of  viewpoint.  Then  support 
your  viewpoint  with  two  or  three  reasons.  If  you  are  asked  about  a  problem, 
discuss its causes and possible solutions. 
3.Structure  your  thoughts.  Like  a  prepared  speech,  an  impromptu  talk  has  an 
opening, body, and conclusion. 
4.Remain  calm.  Remember,  your  audience  will  think  you  are  confident  if  you 
appear confident 

 
When responding to a Table Topic, rise and recognize the Topicmaster with 
a  statement  such  as,  ―Madam/Mr.  Topicmaster,  guests,  friends  and  fellow 
Speechcrafters.‖ Then proceed with your comments about the topic. 
During  this program,  students  will  present  three  to twelve speeches based 
on  the  project  guidelines  in  the  handbook.  Each  project  is  a  highly  compressed 
summary  of  communication  principles.  It  is  important  for  a  student  to  read  and 
consider each project carefully before he/she prepares the speech. They should be 
sure to bring the manual to the meeting when they present their speech, so their 
evaluator may write comments in it. [4] 
Most  of  the  projects  call  for  three-  to  five-minute  talks.  This  will  give 
everybody adequate time to develop their topic while keeping the meeting within 
a  reasonable  time  frame.  By  learning  to  effectively  present  a  short  talk,  the 
students will be able to present longer talks as well. 
An  advisor  will  help  students  with  their  speech  projects.  The 
advisor/teacher  is  an  experienced  Toastmaster  who  is  familiar  with  the  speech 
projects  and  will  help  all  students  to  select  a  topic,  develop  an  outline,  and 
rehearse.  
By  now  the  students  have  heard  speeches  by  Toastmasters  members  and 
have  probably  participated  in  Table  Topics.  Now  comes  an  opportunity  to  give 
their  first  prepared  talk  and    ―  break  the  ice.‖  The    best  way  to  begin  his/her 
speaking experience is to  talk  about  a  subject he/she  knows well-theirselves.  At 
the  same  time,  he/she  will  be  introducing  him/herselves  to  another  person  and 
giving them some understanding of  his/her background, interests and ambitions. 
As you prepare and deliver your talk, you will become  aware of communication 
skills you already have and areas that require some work. [5] 
The following tips will help students prepare proper talks: 
Preparing your talk 
The general subject of this talk is YOU. But that subject is too broad for a 
short  talk  –  in  this  case,  two  to  three  minutes.  Select  two  or  three  interesting 
aspects of your life that will give your fellow students insight and understanding 
of you as an individual. These might include your birthplace, education, or family. 
You could also explain how you came to be in your present occupation, or tell the 
audience something about your ambitions. 
If  you  prefer  to  avoid  autobiography,  you  might  talk  about  your  business,  your 
hobbies, or anything that relates to you as an individual. Having knowledge about  
your subject will add greatly to your confidence. 
 
Once you have the highlights of your talk in mind, weave them into a story, 
just  as  if  you  were  telling  it  to  friends  around  the  dinner  table.  Share  personal 
experiences  of  significance  to  you.  The  more  personal  you  make  your  talk,  the 
warmer will be the relationship between you and the audience. 
Opening, Body and Conclusion 
 
Once  you  have  decided  what  you  will  talk  about,  consider  how  your  talk 
will begin and end. Try to create an interesting opening sentence that captures the 
audience‘s attention. Get it clearly fixed in your mind, and use it even if a better 
idea  occurs to  you  just  before  you  speak.  Then devise  a  good  way  to  conclude, 

 
and fix that in your mind. With a good start and a good finish, you can easily fill 
in the rest of the speech. [6] 
 
In any speech, it‘s best to select a very few main points, two or three at the 
most, and expand on them by using examples, stories or anecdotes. If you merely 
state a fact and continue, most of your audience will miss the point. You should 
make a point, say it again in different words, illustrate the point, and state it once 
more in order to be clearly understood. This is a good skill to learn with your first 
talk. 
 
What  about  notes?  If  you  think  you  will  need  them,  write  a  brief  speech 
outline on 3x5 cards, which you can place on the lectern. Refer to them only when 
you need them. Remember, you‘re speaking-not reading. Many speakers begin by 
writing out an entire speech, then breaking it into parts, with a key word for each 
part, and finally writing just the key words on one note card. Other speakers focus 
on concepts and supporting examples or stories, and never write an entire speech. 
Do what works for you. [7] 
Preparing Yourself 
 
Now  the talk  is  ready,  but  are  you ready  to present it?  You will  certainly 
need  to  rehearse.  Practice  the  talk  until  you  are  comfortable  with  it.  You  won‘t 
need to memorize the talk, since you already know all about the subject. But you 
may want to memorize your opening and close. A memorized opening insures that 
this  most  important  part  of  your  talk  will  be  stated  correctly.  Also,  if  you  are 
nervous  as  you  begin  your  speech,  you  will  gain  confidence  as  you  give  your 
prepared opening-and your speech will be off to a successful start. A memorized 
close insures that your talk concludes with impact. 
 
Next,    try  the  talk    on  someone  in  your  family,  a  friend  or  your  advisor. 
Then  present  your  talk,  and  ask  for  comments.  You  may  get  some  helpful 
suggestions. Try this with several people if you can. If you have a tape recorder, 
record  the  talk  and  listen  to  it  carefully,  making  any  improvements  that  are 
necessary. Using a tape recorder is one of the best ways to improve your speaking 
ability. [8] 
 
Rather than thinking of this presentation as ―making a speech,‖ think of it as 
a talk before a group of friends, sharing information of interest. Don‘t anticipate 
being afraid of the audience. They have already been through the same feelings 
you are having. They want you to succeed and are eager to help you. 
 
Appearance  is  important.  Be  well  groomed  and  appropriately  dressed  for 
your presentation. When you look right, you feel good about yourself. You will 
then forget about your appearance and concentrate on presenting your talk. You 
will have increased confidence because you have made a good first impression 
on your audience. 
Presenting Your  Talk 
 
Once  you  have completed  your  speech preparation  …  relax. Feeling  a bit 
nervous is common to every speaker, no matter how experienced. In fact, you can 
put  this  nervous  energy  to  work  for  you  by  using  it  to  add  excitement  to  the 
delivery of your talk. No one is going to pay much attention to a little quavering in 

 
your voice, and it will soon disappear, anyway, as you become involved with what 
you are saying. [9] 
 
While  being  introduced,  take  a  few  deep  breaths  and  slowly  exhale.  This 
will help your voice sound resonant and natural. Begin by facing the Toastmaster 
and  saying,  ―Mr  (or  Madam)  Toastmaster‖;  then  face  the  audience  and  say, 
―Ladies  and  Gentlemen…‖ or  ―Guests  and  fellow  Toastmasters  …‖  Pause  for  a 
second  to  let  things  settle  down,  then  plunge  in  with  your  prepared  opening 
sentences. 
 
While speaking, make ―eye contact‖ with various members of the audience, 
first looking directly at one person for a few seconds, then looking at another, so 
no one feels left out of your talk. As you are doing this, glance periodically at the 
time.  If  you  feel  the  time  is  up,  move  smoothly  to  your  conclusion  and  finish 
quickly. Observe time limits whenever you speak. 
 
Don‘t worry about what to do with your hands. Leave them at your sides if 
you wish. You will have opportunities to practice ― body language‖ later. 
 
One final word: Don‘t end by saying ―Thank you‖. It is the audience who 
should thank you for the information you‘re shared. Instead, just close with your 
prepared  ending  and wait for the applause (or stand back from the lectern and 
nod  at  the  Toastmaster  of  the  meeting,  saying,  ―Mr  (or  Madam)  Toastmaster‖) 
[10] 
 
References 
1.  The  Materials  of  Annual  Global  Education  Conferences.  The  Five  Tenets  of 
Public Speaking  2006. 
2.  Speechcrafter‘s Handbook ―Success Communication Series‖. 
                                                                
Иванова Н.М., 
аға оқытушы, Азаматтық авиация академиясы,  
Алматы, Қазақстан 
 
Ресми сӛйлеу қабілеттерін арттыру – студенттердің тиімді қарым-
қатынас жасауының инновациялық тәсілі  
 
Аталмыш мақала студенттердің халық алдында сҿйлей алу, ауызша сҿйлеу 
қабілеттерін арттыру жайлы мысалдар мен анализ беріп, ақпарат береді. 
Студенттердің сҿйлеу қабілеттерін арттыру үшін қажетті кеңестер мен 
ұсыныстар береді.  
 
Иванова Н.М., 
старший преподаватель, Академия гражданской авиации,  
Алматы, Казахстан 
 
УДК: 811.111 
 
  Есеналиева Ж.Ж., 
 ф.ғ.д., профессор, Абылай хан атындағы ҚазХҚжҼТУ, 
Алматы, Қазақстан 
 
ТІЛДЕРДІҢ КӚПӚЛШЕМДІ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ ЖӘНЕ 
ТІЛ ҚҦРЫЛЫМЫНДАҒЫ ТИПОЛОГИЯЛЫҚ БАСЫМДЫЛЫҚ 
 
Мақала  тілдерді  типологиялық  жақтан  зерттеу  мҽселелеріне,  соның  ішінде 
құрылымы ҽртүрлі тілдердің типологиясына тоқталады.  

 
Тірек  сөздер:  типология,  классификация,  детерминант,  доминант, 
фонология, морфология, синтаксис  
 
     
Жаңа  ғасыр  таңында  ұлтаралық  қатынастардың  дамуына  байланысты, 
ҽртүрлі  тілдік  топтарды  жҽне  құрылымы  жағынан  мүлдем  алшақ  тілдерді 
типологиялық тұрғыдан зерттеу дҽстүрге айналып отыр. Ғылыми ізденістер 
тіларалық сҽйкестіктердің теориялық негізінің жасалуына үлкен үлес қосуда. 
Дегенмен бұл проблеманың тіл ғылымының кейінгі жетістіктері тұрғысынан 
ҽлі де нақтылай түсетін, ҽлі де жүйелей түсетін тұстары жоқ емес. Мҽселен, 
соңғы  кездегі  лингвистикалық  зерттеулерде  қайсыбір  тіл  құбылысын 
жаңаша  зерделеу,  бұрынғы  дҽстүрлі  ҽдістен  шығып  ҿзгешерек  түсіндіру 
бағыты  байқала  бастады.  Мұндай  жаңа  нышан  ішінара  құрылымы  ҽртүрлі 
тілдерді  типологиялық  жағынан  зерттеу  мҽселесінде  де  сезіледі.  Тіл 
ғылымындағы  бұл  сонылықты  ескермейінше  құрылымы  алшақ  тілдерді 
салғастырғанда,  ол  тілдердің  ішкі  жүйесінің  заңдылықтарын  да,  олардың 
грамматикалық  табиғатын  да  толық  тану,  жете  сипаттау,  ҽрине,  мүмкін 
болмайды.  
Қазіргі  кезде  тілдерді  типологиялық  жағынан  зерттегенде  мынадай 
негізгі  ұғымдармен  байланысты  зерттеу  қажеттігі  туындап  отыр.  Ол 
ұғымдар,  атап  айтсақ,  типологиялық  жіктемелердің  негіздері,  тіл  типі, 
тілдегі тип, типологиядағы метатіл, тілдердің кҿпҿлшемді классификациясы, 
тіл  құрылымындағы  типологиялық  басымдылық  (доминанта),  детерминант, 
«белгілер кеңістігі»  т.б.  
Құрылымы  ҽртүрлі  екі  тілді  салғастырғанда  ол  тілдердің 
грамматикалық  ҿзіндік  ерекшелігін,  типологиялық  табиғатын  кҿрсететін 
басты  кҿрсеткіш  -  тілдік  жүйедегі  типологиялық  басымдылық 
(доминанттар).  Ҽрбір  тілдің  жүйесі  негізінен  бір  немесе  бірнеше  басым 
белгілер  бойынша  анықталады.  Мұндай  салғастыруда  тілдің  жеке 
(атомарлық)  элементтері  емес,  тіпті  тілдің  жеке  деңгейлері  де  емес,  тіл 
тұтас, бүтін жүйе бойынша салғастырылады.  
Тіл  аралық  қатынастардың  дамуына  байланысты  қазіргі  тіл  білімінде 
салыстырмалы  типологиялық  ҽдісті  қолдану  –  генетикалық  жағынан  алыс  
тілдерді  бір-бірімен  салғастырғанда  аса  маңызға  ие  болады.  Бұл  ҽдіспен 
зерттеу  нҽтижесінде  жеке  тілдерге  тҽн  ерекшеліктер  мен  тіларалық 
сҽйкестіктерді жан-жақты зерттеуге мүмкіндік туады. 
Лингвистер  тіларалық  сҽйкестіктер  мен  олардың  типологиялық 
сҽйкестіктерінің  спецификалық  құбылыстарына  байланысты  ҽртүрлі 
теориялық  еңбектер  жазды.  Тілдерді  салғастыру  тҽсілдерінің  негізгі 
ұстанымдары ресей жҽне басқа елдердің тілші-ғалымдарының  еңбектерінде 
молынан кездеседі [1,2,3,4,5]. 
Салғастырмалы  типология  жалпы  тіл  білімінің  қомақты  да  маңызды 
салаларының  бірі.  Қазақ  тілінің  құрылымдық  жүйесі  басқа  тілдермен 
салғастырылып, 
олардың 
тұлғалық 
жағынан 
ұқсастықтары 
мен 
ерекшеліктерін 
кҿрсететін, 
салғастырмалы-типологиялық 
бағытта 
орындалған  кҿптеген  ғылыми  зерттеулер  бар.  Осы  ретте  М.М.Копыленко, 
С.С.Құнанбаева, 
Э.Д.Сүлейменова, 
З.Қ.Ахметжанова, 
М.К.Исаев, 
Н.И.Букетова, 
К.К.Дүйсекова, 
Н.А.Сҽрсембаева, 
Қ.Т.Рысалды, 
Е.Н.Нұрахметов, 
Е.К.Сҽбитова, 
С.Ж.Тҽжібаева, 
Б.Қ.Мұрзалина, 
Г.С.Сағидолда,  Ж.Н.Жүнісова,  А.Д.Жакупова  т.б.  ғалымдардың  іргелі 
еңбектерін ерекше атауға болады. 
Тіл  білімінің  маңызды  саласы  –  салғастырмалы  типология  соңғы 
жылдары  қазақ  тілін  құрылымы  ҿзге  тілдермен  салғастыра  зерттеу 
мҽселесінде  бірталай    жетістіктерге  жетті.  Мҽселен,  Т.Айнабекова, 
Ш.Аргинзинова,  К.Ашинова,  А.Бақытов,  П.Дҽулетова,  Р.Жүсіпова, 
Р.Атаханова,  Г.Карбозова,  Т.Қалибекұлы,  Б.Мизамхан,  Т.Мықтыбаева, 
Ж.Тұрсынҽліқызы т.б.  салғастырмалы  зерттеулер жазды.  
Лингвистикалық  типологияда  салғастырылатын  материал  жҿнінде 
мынадай  екі  пікір  бар:  1)  бүкіл  тіл  жүйесі  бойынша  салғастыру,  2)  аспект 
бойынша салғастыру. Аспект бойынша салғастыру тіл жүйесінің (фонетика, 
грамматика,  лексика  сияқты)  белгілі  бір  жағын  ғана  қарастырады,  мысалы, 
септіктер жүйесі, шақ түрлерінің жүйесі, туыстық терминдері т.б. Ал бүкіл 
жүйе  типологиясы  тілдерді  салғастыра  отырып,  олардың  типін  басым 

 
белгілерінің  ортақтығына  қарай  белгілейді  (Гухман  М.М.)  жҽне  тіл 
бірліктерінің  ҿзара  ықпалын,  тҽуелділігін  зерттеп,  барлық  тілдердің  типін 
бір-бірімен  байланысты  тіл  құбылыстарының  шоғырланған  белгілерінің 
негізінде анықтайды. 
Кейбір  тіл  ғалымдарының  пікірі  бойынша,  бүкіл  жүйе  типологиясын 
құру  мүмкін  емес.  Сондықтан  тілдердің  типін  зерттеу    тілдің  белгілі  бір 
аспектісіне  бағытталуы  тиіс  (Базел  Ч.Е),  одан  кейін  солардың  негізінде  екі 
не бірнеше тілдерді салғастыруға болады екен.  
Біздің ойымызша, аспект бойынша салғастыру қарастырылып отырған 
ҽр  тілдің  ҿзі  жете  зерттелмесе  ғана  тиімді  келеді.  Ал  бүкіл  жүйені 
салғастыру  тіл  жүйесінің  кейбір  аспектілерінің  (мысалы,  сҿз  тіркесінің 
құрылысы,  сҿздің  морфологиялық  жҽне  мағыналық  жағындағы,  олардың 
ҿзара  байланысы  т.б.)  бір-бірімен  байланыстылығынан    шығады.  Осындай 
жағдайларға  сүйеніп  лингвистер  нақтылы  бір  тілдің  негізгі  ерекшелігін 
ашуға тырысады. 

жүктеу/скачать 2,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: