Адамның басынан кешкендері

29 
 
— Естимісің, анам қайда? — деп сұрадым мен. 
Уэйін тістеніп сөйлеп: — Анаңның қолы бос емес, — деді. Сосын қолын алжапқышқа 
сүртті де, сыпырғыш пен қалақты алып, қонақ бөлмеге қарай кетіп бара жатып:  — Ол бүгін 
сені  маған  көмектессін  деп  бұйырды.  Мен  шаң-тозаңды  сүртемін,  ал  сен  үйді  сыпырып 
шығасың, – деді.  
— Маған өзімнің істейтін жұмысым да жетеді, — деп мен оның сөзін бөліп жібердім. 
Уэйннің көзі бір сызық болып тартылып қалды да: — Өзімнің жұмысым? Әлі жұмысың 
бітпеген бе, сонда таңертеңнен бері не бітіріп жүрсің? – деп сұрады. 
— Жұмыс істедім… Доллиді тамақтандырдым. 
— Доллиді бір жарым сағат тамақтандырдың ба? Сен, жас жігіт мені ақымақ деп санап 
тұрсың ғой, солай ма? 
—  Сен  мені  дұрыс  түсінбедің,  —  дегенімде,  Уэйн  түсінбеген  кейіппен  маған  қарап 
қасын көтерді. — Долли ауырып қалды, Саған шынымды айтып тұрмын, ол ауырып қалды, – 
деп қостым мен.  
Уэйн тағы да маған сенімсіздікпен қарады. Содан кейін, ашу-ызасын басып, мейіріммен 
сөйлеуді бастады. 
—  Енді  былай  істейміз,  —  деді  ол,  менің  иығыма  қолын  қойып.  —  Кел,  екеуміз  бірге 
осы жердегі  істі  тез-тез бітірейік, сөйтіп екеуміз бірге мал қораға барып,  сенің Доллиіңе не 
болғанын көреміз. 
Мен иығымды сілкіп жібердім де: 
— Мен саған айттым ғой — жоқ деп! Маған анам керек. Барып, оны іздеп қайтайын. 
—  Ол  мұнда  жоқ  —  төбедегі  жайылымға  кетті,  әкең  де  сол  жерде,  —  деп  Уэйн 
ойланбастан, ашуланып айтып салды. 
Мен оған таңырқаған күймен көзімді бақырайтып қарап: 
— Кеткендеріне көп болды ма? – деп сұрадым. 
Уэйн  артық  сөйлеп  қойғанын  түсініп,  қайтадан  шаңды  сүрте  бастады,  жұмыс  істеп 
жатқан сыңаймен: 
— Анаң саған ол жаққа барудың қажеті жоқ деп айтты, – деді.   
— Демек, үйді бәрібір әкететін болған ғой! — деп, мен қуанып кеттім. 
— Не деген ақымақсың, өзің! Үйді қалай әкетуі мүмкін? – деп күлді ол. 
— Әкеткенде қандай! Қортық әлдеқашан маған бәрін айтып берген, – дедім де, есікке 
қарай ұмтылдым. 

30 
 
Уэйннің зығырданы қайнап, ызаланды да, маған қарап: 
— Анаң сені осы жерде қалып, маған үйдің ішін жинастыруға көмектессін деп 
бұйырған! – деді. 
Мен қонақ бөлмені көзіммен бір шолып шықтым да: 
— Үйдің іші тап-тұйнақтай, Уэйн! Сен — керемет үй тазалаушысың! Сондықтан өзің 
істей бер, – дедім. 
 Уэйн ауызын ашып үлгерем дегенше, мен құйындатып есіктен шығып кеттім. 
— Джош! Қазір-ақ, жылдам үйге қайт деймін саған! — деп Уэйннің менің арт жағымнан 
былдырлай бастағанын естідім. 
Алайда  мен  Уэйнге  бағыну  туралы  ойлаған  да  жоқпын.  Өзінің  сөздерін  ол  қабырғаға 
немесе өзінің тоты құстарының біріне өткізе алатын еді. Мен кіре берістегі шатырдан секіріп 
түстім  де,  үйді  айналып  өтіп,  қора-қопсының  солтүстік  жағындағы  төбеге  қарай  жүгіре 
жөнелдім. Ол жерге үлкен тұғырнаманы қойғанына екі күн болған еді, ал бүгін шынымен де 
нағыз қызықтың көкесі басталатын сияқты. 
Мен  алыстан  шомбал  тәріздес  тізбектеліп,  жерді  қопарып,  қандай  да  бір  құрал-
саймандарды  қойып  жатқан  жұмысшыларды  көрдім.  Сол  уақытта  төбенің  баурайында  қала 
жақтан көліктер мен пикаптар ағылып келіп жатты — бұл жерге көп адам жиналып үлгеріпті. 
Кішкентай төбенің басында тұрған қосалқы үйді тартып аламын деп біраздан бері қоқан-лоқы 
көрсетіп  жүрген  еді.  Адамдардың  күлкісі  мен  дабырлаған  көңілді  дауысы  барған  сайын 
жақсы  естіле  бастады.  Мен  екі  аяғымды  қолыма  алып  ызғып  жүгіріп  келемін:  мұндай 
оқиғаны кез-келген басқа біреу жіберіп алса да, менің жіберіп алмауым керек! Кім болса, ол 
болсын, бірақ мен емес! Міне, саған тегін цирк немесе тіпті одан да жақсы көрініс деп айтуға 
болады. Цирк — бірақ біздің арт жағымыздағы аулада! 
Бастапқыда сол қосалқы үйді әр жылы бірнеше ай бойына фермада тұрып, жұмыс істеп 
ақша табу үшін келген маусымдық жұмысшылар үшін салған еді. Енді Кішкентай оны өзінің 
«жаңа  жер  теліміне»  көшіріп  алу  үшін,  жолға  қарай  сүйреп  жатыр.  Ол  осы  мәселе  туралы 
бірнеше  рет  әңгіме  қозғаған  болатын,  алайда  анам  көз  жасын  көл  етіп  төгіп,  ал  әкем  болса 
ашуланатын. Содан кейін «сот ісі» туралы әңгімелер айтылды, ал міне, енді Кішкентай сөзді 
қойып, іске көшуді жөн көрген сияқты. 
Кейінірек мен анамнан: — «Сот ісі» деген не? — деп сұрадым. 

31 
 
—  Сен  әлі  кішкентайсың,  түсінбейсің,  —  деп  жауап  берді  анам,  сөйтті  де  мыж-мыжы 
шыққан қол орамалмен көзінің жасын сүртті, бірақ содан кейін қолынан келгенше, не болып 
жатқанын маған түсіндіріп беруге тырысты.  
Кішкентайдың  пікірі  бойынша,  әкем  оған  соңғы  жеті-сегіз  жылдың  ішінде  оның 
фермада  істеген  жұмысының  өтемақысын  төлеуге  уәде  берген,  бірақ  кейінірек  ол  өзінің 
уәделерін орындаудан бас тартқан. Сонымен қатар, Кішкентай әкемнің ауыл шаруашылығына 
пайдаланылатын жерінің бірнеше гектар жер телімін бөліп беруге, оған қоса сол қосалқы үйді 
жұмысшылар  үшін  беруге  уәде  бергенін  айтты.  Әкем  оған  мұндай  уәделерді  бермегенін 
айтып,  өз  дегенінен  қайтпады.  Алайда,  Кішкентай  осы  іске  қатысты  куәларді  тауып,  әкемді 
сотқа  берген.  Ол  кезде  мен  бұл  мәселені  көп  түсіне  бермейтін  едім.  Әкем  мен  Кішкентай 
онсызда  кез-келген  әр  түрлі  себептермен  үнемі  ұрысып  жүретін,  сондықтан  мен  ұрыс-
керістердің арасындағы ерекше бір айырмашылықты көрмедім. Мені алаңдатқан басқа нәрсе, 
—  үйді  бір  жерден  екінші  жерге  қалай  көшіруге  болады  деп  ойладым:  мүмкін,  тікұшақтар 
ұшып келіп, үйді көтеріп, оны жаңа жерге қоятын шығар? Мүмкін, ұшақ қосалқы үйге — жер 
бауырлап  ұшып  келіп,  жуан  мықты  арқандармен  үйді  жолдың  бойымен  сүйреп  әкететін 
шығар! 
Бір сөзбен айтқанда, үйді орнына қалай қозғалтуға болатынын түсінсем бұйырмасын, — 
егер осы көріністі жіберіп алсам, онда тұрған жерімде мені жер жұтып кетсін! Мен төбенің 
басына  қарай  катты    жүгірем  деп,  ентігіп  ,  құлауға  шақ    қалып,  аяғымда  әзер  тұрдым.  Осы 
сәтте қосалқы үйді ішінара жерден көтерген екен және бірнеше жұмысшылар еденнің астына 
төсеу  үшін  ауыр  ағаштарды  қойып  жатыр  еді.  Оның  қасында  үйді  өзінің  тұғырнамасына 
жүктеу үшін, қолайлы жерге қою мақсатымен бұрынғы әскери жүк көлігіне ұқсас, үлкен көлік 
дөңгелегінің  астынан  батпақты  шашыратып  бұрылып  жатыр.  Сол  кезде  әкем  келіп,  үйдің 
бұрышына сүрініп қалды да, жұмысшыларға менің жерімнен кетіңдер деп айқайлай бастады. 
Алайда,  үлкен  денелі,  кең  жауырынды  кісі  оған  басынан  аяғына  дейін  қадала  қарады  да, 
жұмысшыларға:  «әңгімеге  құлақ  аспаңдар»,  деп  бұйрық  берді.  Әкем  оны  балағаттады  да, 
батпақтың үстімен тайғанақтап, шериф Рейдтің қасында тұрған анама қарай зорға жүріп бара 
жатып: 
— Сен неге қарап тұрсың? Мына адамдардың бәрі менің жерімнен қарасын батырсын! – 
деді ол шерифке. 

32 
 
—  Мен  ешқандай  көмек  бере  алмаймын,  Мак,  —  деп  жауап  берді  шериф  (қаланың 
ересек  тұрғындарының  көпшілігі,  әкемді  «Мак»  деп  атайтын).  Таңертеңнен  бері  сіркіреп 
жауған жаңбырдан дымқылданып қалған соттың қағазын шериф әкеме көрсетіп: 
—  Соттың  ұйғарымы  бойынша,  бұл  үй  енді  Кішкентайдың  меншігі  болып  саналады 
және  ол  өзінің  қалауынша  оны  пайдалануға  құқығы  бар.  Егер  ол  оны  басқа  жерге  көшіруді 
қаласа — демек, оның бұған құқығы бар, – деді. 
— Қап, сендердің барлығыңды..! — деп балағаттап әкем, қағазда не жазылғанын қарап 
шығу үшін, көзін сығырайтып оқи бастады. Анам қайтадан жылауға кірісті. 
Сол уақытта  «Американың болашақ фермерлерінің» мүшелері болып табылатын өзінің 
жолдастары мен біздің көршілеріміздің, сонымен қатар қалада бос жүрген адамдардың айтқан 
сөздерінен  жігерленген  Кішкентай,  бір  кездері  анамның  отырғызған  раушан  гүлдерінің 
бұталарын  қазып  алып  жатты.    Мен  Кішкентайдың  қасында  тұрған  Катценберг  мырза  мен 
ханымды  таныдым,  ал  олардан  сәл  әрірек  олардың  үлкен  қызы  Джил  тұр  еді.  Бұл  жерге 
О’Брайендер,  Бергерлер  және  Хопкинстер  бүкіл  отбасымен  келген  екен.  Қаладан  да 
«отбасының  мейірімді  достарының»    бәрі  бір  кісідей  отыз  шақты  адам  жиналыпты. 
Әрқайсысы  көңіл  көтеріп,  осы  көріністі  рахаттанып  қарап  тұр.  Мен  тіпті,  барып  олардың 
арасындағы кейбіреулерімен амандастым. Сонда да маған бұл жерде бір шикілік бар сияқты 
болып  көрінді.  Олардың  бәрі  Кішкентайдың  айналасына  үймелеп,  ашықтан-ашық  әкем  мен 
анамды елемеген сыңай танытты.  
—  Бүгін  осы  жерге  мені  қолдау  үшін  келгендердің  бәріне  рахмет  айтамын.  Сіздердің 
қолдауларыңыз  мен  үшін  өте  үлкен  маңызға  ие  болды!  —  деп  қалың  тобыр  жаққа  қарай 
Кішкентайдың айқайлап сөйлеген дауысын естідім. 
— Ұлым, ең болмаса, мына бұталарды өз жайына қалдыршы! — деп әкем қалың тобыр 
халықтың  арасынан  өтіп,  оның  сөзін  бөліп  жіберді.  Содан  соң  әкем  жиналған  жұртқа 
бұрылып, қолын бұлғап: — Бәрің де тараңдар! Менің үйімнен әрмен кетіңдер! Бұл тек біздің 
отбасымызға  ғана  қатысты  мәселе,  бұның  бізден  басқа  ешкімге  де  қатысы  жоқ!  Өтінемін, 
жақсылықпен үйлеріңе тараңдар! – деді. 
Әкем  Кішкентайдың  күрегін  алып  қоюға  тырысып,  оның  қолынан  ұстап  алып  еді, 
Кішкентай әкемді итеріп жіберді, ал әкем болса тұрған жерінде етпетімен құлап түсті. Қалың 
тобыр  қарқылдап  күлісті.  Анам  татуласуға  шақырғандай,  өзінің  ақ  орамалын  бұлғап,  осы 
елірген тобырды итере-митере арасынан өтіп жатқанда, мен одан қалып қоймайын деп, анама 
жармасып  алдым.  Алайда,  бәрі  де  бекер  болды,  —  анама  тіпті  ешкім  де  мән  беріп  қараған 

33 
 
жоқ.  Жалпы  жұрттың  назары  әкеме  ауған  еді:  ол  орнынан  тұруға  жанталасып  тырысып 
жатқанда  оған  –  ол  айыпты  болып  қалған  баладай  –  жұрт  балағат  сөздерді  бұршақтай 
жаудырды.  Ол  орнынан  тұра  алмады,  өйткені  оған  оның  аяғының  астындағы  батпақ  лай 
кедергі жасады, әрине, оны мас емес деуге де болмайтын еді. 
— Қуыс кеуде, кәрі маскүнем! Кішкентайды мазалауыңды қашан қоясың? – деп 
айқалады біреу оған қарап. 
— Осы ферма соның арқасында ферма болып тұрған жоқ па! Құқығы бойынша өзіне 
тиесілінің бәрін оған берсең болады ғой, – деген екінші дауыс естілді.  
— Біз сенің жағыңдамыз Кішкентай, саған болысамыз! — деп жігерлендірді тағы біреу. 
«Бұтаны  да,  қалған  нәрселердің  бәрін  де  алып  кет!»,  «Үй  сенікі  болғандықтан,  оның  иесі 
сенсің!»,  –  деген  дауыстар  менің  басымда  араласып  кетті,  алайда  мен  анамды  аяғында  тұра 
алмай  құлап  қала  ма  деп,  оны  қолымның  жеткенінше  құшақтап  алдым.  Ол  бұл  сәтте  суға 
батып бара жатқан … әбден әлсіреп күресуін тоқтатып, құрдымға кетіп бара жатқан адамдай 
еді.  Қанның  иісін  сезген  қасқырлардың  үйірі  сияқты,  қалың  тобыр  ауыздарына  түскен  ең 
әдепсіз  былапыт  сөздерді  бұршақтай  жаудырып,  анам  мен  әкемді  мазақ  етті.  Осы  «әдепті 
кісілердің»: менің туылған кезімнен білетін көршілеріміздің, отбасымыздың достарының бет-
жүзіне  қарап  тұрдым.  Менің  анам  мен  әкемді  осындай  әдепсіз  сөздермен  келемежедуге 
қалайша  олардың  дәті  барады?  Осыншалықты  қатал,  осыншалықты  әдепсіз,  көргенсіз 
сөздерді  олар  қайдан  тапты  екен?  Неліктен  ағам  бізге  қарсы  өзін  жау  адамдай  ұстап  тұр? 
Маған дүниенің астаң-кестеңі шығып кеткендей болып көрінді. 
Алыста найзағай жарқылдады, оның артынан күн күркіреп, сәлден соң жақындап келе 
жатқан  нөсердің  сыбдыры  естілді.  Мен  ең  болмағанда  біреу-міреудің  жүзінен  жанашырлық 
пен аяушылықтың нышаны байқалар ма екен деген үмітпен, болып жатқан жағдайға қайтадан 
көз тастадым. 
Міне, жаңбырдың алғашқы тамшылары да тама бастады,  адамдар  жаңбырдан қорғану 
үшін  қолшатырларын  ашты.  Кішкентай  раушан  гүлінің  соңғы  бұталарын  қазып  алып 
жатқанда, Катценберг мырза өзінің қолшатырын оның үстіне ұстап тұрды. Анам мен әкем сәл 
әріректе  жұмысшылардың  үйге  шынжырды  бекітіп  жатқанын  және  оны  орнынан  біржолата 
қозғалтудың  алдындағы  соңғы  дайындықты  аяқтап  жатқанын,  бейшара  кейіппен  бақылап 
тұрды. «Бұл жерге келген адамдардың бәрі мүлдем достық серуен құру үшін жиналмағанға 
ұқсайды,  —  мен  мұны  енді  ғана  түсіндім,  —  және  ешқандай  ұшақтар  мен  тікұшақтарды 
күтудің де қажеті болмады. Өмірде бәрі де мүлдем басқаша болады екен»… 

34 
 
Мен  өз  үйімде  сүйіспеншілік  дегенді  мүлдем  көрмеген  едім,  енді  мен  осы 
сүйіспеншілікті  көршілеріміздің  де  үйінен  іздеудің  қажеті  жоқ  екенін  білдім.  Ол  еш  жерде 
жоқ  —  тіпті  бүкіл  жер  бетін  аралап  шықсаң  да  таппайсың.  «Үміт  туралы  ұмыт. 
Сүйіспеншілік  те,  үміт  те  жоқ»,  –  деген  беймаза  ой  менің  миымды  жегідей  жеді  де, 
артынша менің басымдағы барлық ойлар өшіп қалды. 
Содан  кейін  көзіме  жас  толып,  ашу-ызаға  булығып,  менің  артқа  –  фермаға  қарай 
жүгіргенім де есімде. Жұрттың биік төбеден естіліп жатқан қуанышты айқайы, мені арқамнан 
итеріп  жібергендей  болды.  Тұғырнама  өзінің  күшті  дизелінің  газын  басып,  үйді  батпақ 
жолмен  «Кішкентайдың жер теліміне» қарай  сүйреп әкетті.  Бұл  – біздің отбасымызда жікке 
бөліну орын алды дегенді білдіреді, мен енді бұдан былай өзімнің ағамды көремін бе, жоқ па, 
бұл жағы түсініксіз еді. 
 
*** 
Қалың нөсерден малмандай су болып қалған мен, сәл демімді  басып алайын деп, құп-
құрғақ  кең  қамбаға  жүгіріп  кірдім.  Ал  қамбаның  ішкі  жағында  астық  қоймасы  бар  еді, 
малдарымыз үшін қоспа жемді араластырып, сол жерге бидай, сұлы және жүгері төгетін. Мен 
баспалдақпен  қамбаға  жүгіріп  шығып,  ашық  тұрған  есікке  кірдім  де,  есіктің  ауыр  сырма 
темірін бекітіп қойдым. Менің тура алдымда  ағаштан жасалған торы бар екі  терезе бар еді. 
Мен  ағаш  торды  ұстап  тұрған  қазықшаны  ұшырып  түсірдім,  сөйтіп  қараңғыда  төрт  аяқтап 
жүгерінің үстімен еңбектеп келіп, астыққа мойныма дейін көміліп алдым. 
Менің  өлгім  келді.  Төбешіктің  басындағы  «көңілді  серуеннің»  мен  күткендей  болмай, 
мүлдем басқаша болып шыққаны үшін ғана емес,  ата-анамның екі жүзді достарынан көрген 
қорлығынан  да  емес,  өзінің  отбасына  қарсы  шыққан  ағама  да  бола  емес.  Бәрі  жиналып 
жүрегімді  ащы  күйінішке  толтырып,  менің  жан  дүниемде  бір  нәрсе  сынған  сияқты  болды. 
Мен  өмірімде  бұрын-соңды  ешқашан  білмеген,  ұят  сезімін  басымнан  өткіздім.  Бүкіл  дүние 
жүзінде менің бірде-бір жақын адамымның жоқ екенін сезіндім. 
Өксіктің  арасында  мен  Құдайды  қарғап-сілеп,  Оған  тіл  тигіздім.  Мен  осы  күнге  дейін 
Құдайға деген балалық сенімімді сақтаған сияқты едім. Мен енді Құдайдың бар немесе жоқ 
екенін  білмей  дал  болдым.  Жұдырығымды  түйіп,  Ол  қазір  менің  алдымда  тұрғандай,  мен 
Оған  сес  көрсеттім.  Егер  мен  шынымен  Оның  алдында  тұратын  болсам,  Оған  бас  салатын 
едім. Бұрын-соңды жер бетіндегі  бірде-бір адамға сезінбеген жеккөрушілік сезімін, дәл осы 
сәтте Құдайға қатысты сезінгендей болдым.  

35 
 
Оған қоса, сол кезде мен әкемді де дәл солай қатты жек көрдім — бәлкім, одан да қатты 
жек  көрген  шығармын.  Мен  ант  берген  адамдай,  қайта-қайта  оны  қарғай  бердім.  Ол  маған 
тіпі,  ең  болмағанда  отбасымызға  пайдалы  бір  нәрсені  істеудің  орнына,  бір  жерде  өзінің 
шарапқа  толы  бөтелкесін  құшақтап  отырған  сияқты  болып  көрінді.  Жоқ,  бұл  әке  емес.  Ол 
тіпті  өзінің  балаларын  осы  дүниеге  не  үшін  әкелгенін  білмейтін,  қарғыс  атқан  маскүнем. 
Ештеңе етпейді – ол әлі сазайын тартады. Мен оның сазайын қалай тартқызуды ойластыратын 
боламын. 
Осылай отырып, бір емес, екі емес, үш сағат өтті. Аздап қарным ашқан сияқты болды. 
Алайда  мені  ешкім  шақырмады  да,  іздемеді  де.  Неғұрлым  көп  уақыт  өткен  сайын,  мені 
ешкімнің  де  іздейін  деп  жатқан  жоқ  екені,  соғұрлым  түсінікті  бола  берді.  Мен  жападан 
жалғыз  отырдым,  мүлдем  жалғыз.  Мен  тірімін  бе,  өлімін  бе,  бұнымен  ешкімнің  шаруасы 
жоқтай көрінді. 
Ақыры,  мен  есікті  айқара  ашып,  сыртқа    шықтым.  Есікті  ашқан  кездегі  түскен  жарық 
сәуле менің көзімді шағылыстырып, мен көзімді сығырайттым. Мен — осы жарықтың ішінен 
мені іздеп келген, мені табу үшін келген біреуді, айталық менің атымды атап шақырып, маған 
не  болып  қалды  деп  уайымдап  жүрген  анамды  көрсем,  –  деп  ойладым.  Алайда,  ол  жерде 
ешкім болмады. Тек қамбаның қабырғаларының саңылауларынан есіп тұрған, желдің зәрені 
аларлықтай  қорқынышты  ысқырығы  естіліп  тұрды.  Мен  өткелмен  жүріп  өтіп,  мал  қораның 
ішіне кірдім де, жылқымыз Долли мен басқа да малдардың қасынан өттім. Долли менің бір 
сәтке кідіруімді өтінгендей, ақырын ғана кісінеді. Мен оған бір қарадым да, тоқтамай, оның 
қасынан өтіп кеттім. 
Сол  кезде  менің:  «Бұл  дүниеде  сүйіспеншілік  қайдан  болсын.  Адамдар  жәй  әншейін 
сүйетін  сыңай  танытады.  Олар  өздерін  ақылдымыз  деп  санап,  өздерінің  екі  жүзділігімен 
кімді  болса  да  ақымақ  қыламыз  деп  ойлайды.  Бірақ  олар  кімді  ақымақ  қылып  жүр?  Біз 
бәріміз бірдейміз ғой. Біздің жануарлардан артық жеріміз жоқ. Бір күні бәріміздің де дәм-
тұзымыз  таусылады.  Бұнда  да  біздің  жануарлардан  еш  артықшылығымыз  жоқ.  Жердің 
астында  көміліп  жатып  шіриміз,  бізді  ешкім  де  есіне  алмайды.  Өмірдің    мағынасы  жоқ. 
Құдай да жоқ», – деп ойлағаным есімде.  
Мен  мал  қорадан  шығып,  жайылым  арқылы  үйге  қарай  сүйретіліп,  әрең  дегенде 
жылжыдым. Менің жүрегімде қалған балалық пәк сезімнің ең соңғы тамшысы да, біржолата 
келмеске  кетті.  Бәлкім,  ол  әлдеқашан  кетіп  қалған  болар,  мен  бұрын  мұны  түсінбеген 
шығармын  —  өйткені,  бүгін  алғашқы  рет  менің  жан  дүнием  құлазып,  үлкен  ауыртпалықты 

36 
 
сезіндім.  Алайда,  есесіне  мен  басқа  бір  нәрсені  түсіндім:  менің  бұрынғы  балалық  пәк 
сезімімнің орнына қатыгездік пен қаталдық келді. Мен жүрегімнен орын алған осы күйінішті, 
өзімнің ең жақсы жаңа досым ретінде қарсы алдым. Мен саналы түрде (сол кезде бұл маған 
мәңгі-бақи  солай  болатын  сияқты  болып  көрінетін)  Құдай  менің  қамымды  ойлап,  мені 
қамқорлайды  деген  сияқты  кез  келген  ойды  қабылдамадым.  Мен  он  екі  жасқа  толғанымда 
Жаратқан Иеге: «Мені кешір де, қош бол!», – дедім. 
 
Бесінші тарау 
 
Мектеп
 
 
Алғашында  мен  тек  кішкентай  балалар  ғана  үйден  қашып  кетеді  деп  ойлайтын  едім. 
Алайда,  мен  он  үш  жасқа  толған  кезде,  менің  анам  да  үйден  кетіп  қалды.  Оның  ас  үйдегі 
үстелдің  үстіне  қалдырып кеткен,  әкеме  жазған хатын  бірінші  болып  мен  көрдім.  Ол:  «Мен 
Чикагоға  кеттім.  Жұмыс  тауып,  жайғасқан  соң,  Джоштың  маған  келіп,  менімен  бірге  өмір 
сүруі үшін, оған ақша жіберемін», – деп жазыпты. 
Бұл хатты әкеме көрсеткім келмеді, бірақ амалсыз көрсеттім. Менің бір байқағаным, ол 
күні бойы бір тамшы да арақ ішпеді. Содан кейін қайтадан ішіп кетті. Бэттл-Криктегі біздің 
отбасымыздың  достары  бірнеше  апта  өткен  соң,  анамның  қайда  екенін  біліп,  оны  үйімізге 
қайта оралуға көндірді. Анамды көрген кезде, мен оны қатты құшақтағым келді, алайда тек 
оған қолымды  тигізіп қана қанағат етуіме тура келді. 
—  Анашым,  сені  қайтып  келеді  деп  тіпті  де  ойламаған  едім,  бұдан  былай  бұлай 
істемеші, жарай ма? – деп өтіндім. 
Алайда,  ол  жауап  бермеді,  үндемей  менің  ұйысып  қалған  шашымды  саусақтарымен 
тарқатып  отырды.  Содан  кейін  өзінің  жатын  бөлмесіне  қарай  кетті,  есіктің  қасында  тұрып,  
маған тағы да бір рет қарап алу үшін бұрылды да: 
—  Мен  қатты  шаршадым,  Джош.  Жатып,  біраз  демалып  алайыншы.  Уэйнге  кешкі  ас 
дайындауға көмектесші, – деді. 
Мен: 
 — Жарайды, анашым, – дедім де, ас үйге бардым, Уэйн үлкен қыш құмырадағы рагуды 
араластыруым  үшін,  мені  дереу  плитаға  таңып  қойды.  Мен  ойланып  кеткен  болсам  керек,  
оның ұзын саусақтары менің арқамда жыбырлап жүргенін сезінбегенше, оның менің қасыма 

37 
 
қалай  келіп  қалғанын  тіпті  байқамай  да  қалыппын.  Сонда  мен  оны  тура  қазір  өлтіріп 
қоятынымды түсіндім. 
— Уэйн, енді менің мектептен кейін немен шұғылданатынымды, сен білесің бе ? — деп 
сұрадым мен одан. 
— Немен? — деді ол сасқалақтап. 
— Мен футбол ойнаймын. 
Ол менің мойныма жақын еңкейіп, мұрнымен ауаны тарта: 
— Бұл нағыз еркектердің ойыны …  – дей бергенде, мен  бірден бұрылдым да, Уэйнді 
қабырғаға  тақадым.  Бір  қолыммен  оның  мойнынан  қысып  ұстадым,  ал  екінші  қолыммен 
жұдырығымды түйіп, оның мұрнының алдына апарып: 
— Тағы да бір рет маған қол тигізіп көрші, қанеки! Қол тигізеді екенсің — өлтіремін! – 
дедім. 
Қатты қорыққаннан Уэйннің көзі шарасынан шығып кете жаздады. Ол менің ашуланған 
кезде, қандай күйде болатынымды бұдан бұрын да көрген болатын. 
Мен оның мойнын одан да қаттырақ қысып: 
— Сен мені түсіндің бе? – дедім.  
Ол ақырын басын изеді. Алайда, менің онымен әлі ісім біткен жоқ еді. Оған ауа жетпей 
көгеріп  кетпейінше,  оны  жібермей  ұстап  тұрдым.  Оның  мойнын  қаттырақ  қыса  түсіп:  «Дәл 
қазір оны өлтіре салсам  да болады ғой?»  — деп ойладым. Фермада оның мәйітін жасырып 
қоюға  болатын,  көзге  шалына  қоймайтын  оңаша  жерлер  жетіп  жатыр.  Сол  кезде  Уэйн 
шалбарына  кіші  дәретін  жіберіп  қойды.  Мен  оны  жиіркенішпен  итеріп  жібердім.  Ол  тұла 
бойы дірілдеп, еденге сырғып түсті. Мен оны бір теуіп жолымнан алып тастадым да, ас үйден 
шығып кеттім. 
Бұдан кейін ол маған жоламайтын болды. Екеуміз де бір-бірімізді байқамаған адамдай, 
өз ісімізбен шұғылданып жүретін болдық. Ал бірнеше жылдан кейін Уэйн жұмысын тастап, 
фермадан біржолата кетті. 
 

жүктеу/скачать 2,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: