60
Зия мен Бәтиманың диалогінде қауесет қыстырма сөз арқылы нақтыланып,
мәтін семантикасын түзуге ықпал етеді:
«Зияның жүзіндегі күлкі лезде тарады
да, бет пішіні ойлы, қамрықты қалыпқа ауысты.
- Мінезіміз үйлеспеді, - деді көзін бір нүктеден алмаған күйі. - Келісе
алмадық.
-
Тағы соныңды айттың. Түсінбедім сені. Естуімше, ол соншама
атақты адам болса да, жібектей есілген биязы, үлкенді аға, кішіні іні деп
тұратын мейірбан жан көрінеді. Білетіндердің бәрі солай дейді. Ал сен
тіпті бала кезіңнің өзінде аса ұстамды едің.Тұрмыстарың да жаман болған
жоқ. Сонда неменеге келісе алмадыңдар?»
Осы қауесетті жоққа шығару арқылы мәтіннің
мазмұндық-нақты ақпары
түзіліп, басты кейіпкердің бірі Арыстан және оған контраста алынған Төлеген
мінезделеді.
Орналасқан позициялары әр түрлі болғанмен, бұл қауесетке автор қайта-
қайта
оралып соғып отырады, себебі мәтін континуумында оқырман ойында
қалыптасып үлгерген бейнені, ақпарды өзгертуге, бұзуға қажет.
А. Сүлейменовтің «Бесатар» повесіндегі қауесет авторлық баяндауда
келтіріліп, басты кейіперлердің бірі екіншісін мінездеу үшін
жұмсалады, яғни
ел арасындағы сөз бен Сәруардың Крейгельге бастапқы кездегі көзқарасының
қарама-қарсылығы нәтижесінде екіұшты пікір қалыптасады. Осы қауесеттің
метафорасы бағалаудың өзгеретінін көрсететін бірден-бір вербалды элемент:
«Бүгілген белі қатты ұйыған осы тұста, Сәруар, дақпырт пен өсектің -
әсіресе қазақ арасында – саңырауқұлақтай тез, қабынып өсерін ойлап қалып
еді. Алып қашпа пікір сөздің қыр асқан сайын ісініп, ісінген сайын өзінің сонау
бастағы кескін-келбетінен қара үзіп кетердей халге жетеріне ой жүгіртті.
Байқап қараса, сонау баста жылан боп шыққан бір өсек келе-келе айдаһардан
бір қайтып, сонау баста құлын боп туған бір лебіз, бауырын әбден жазғанда,
Достарыңызбен бөлісу: 
