Ахметов кенжебай. ӘДебиеттану әліппесі
Сұрақ. “Кезеңнiң” анықтауышын қалай түсiнуге болады? Жауап
жүктеу/скачать 2,31 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сұрақ.
- Пор-Рояль грамматикасы, сондай-ақ, Эрвас-и-Пандуро, Ю.Ц.Скалигер
- Ф.Бопп, Р.Раск
| Сұрақ. “Кезеңнiң” анықтауышын қалай түсiнуге болады?
Жауап. “Кезеңге” анықтауыш болып тұрған “дескриптивтiк” деген сөз – лингвистикалық терминдердiң бiрi. Мағынасы “тiлдiң синхрондық жағдайын дистрибутивтiк әдiспен жазу” дегендi бiлдiредi. Сұрақ. Соншалықты түсiнiктi анықтама емес екен… Жауап. Олай болса, анықтаманы нақтылай түсейiк. Бұл – латынның “descriptio”, яғни “сипаттау, суреттеу” деген сөзiнен шыққан термин. Дескрипция – тура мағынасында, жеке затты жалпы ұғым-қағидалар арқылы сипаттауды бiлдiретiн тiлдiк- логикалық тiркес. Ал тiл ғылымы тарихындағы XVI ғасыр мен XVIII ғасырдың бастапқы тұсын “дескриптивтiк кезең” деп атауға мүмкiндiк берiп отырған жағдай сол тұста жеке тiлдiң өзiндiк ерекшелiктерiн елеп-екшеместен, мiндеттi түрде ежелгi грек және латын тiлдерiнiң заңдылықтары шеңберiнде ғана қарастыруға айрықша ынта қоюшылықтан келiп шығады. Яғни, бұл жерде қандай да бiр жеке тiлдi – жеке зат, ал ежелгi грек және латын тiлдерiн – жалпыға мiндеттi ұғым- қағидалар орнында түсiнуге болады. 15 Сұрақ. Сонда бұл кезеңнiң келбетi ежелгi грек және латын тiлдерiне деген ерекше iлтипатпен ғана айқындала ма? Жауап. Тұтастай бiр кезеңге бiр ғана қырынан баға беру қай кезде де жаңсақтыққа соқтырмақ. Ал тұтастай адамзат өнерiнiң өркендеуiне серпiн берген Қайта өрлеу дәуiрiне бiр жақты қарау өрескел қателiктерге ұрындырары анық. Аталған кезеңде (XVI ғ.–XVIII ғ.б.) басқаша құрылымдағы тiлдердi танып-бiлуге құштарлық арта түстi де, соған сәйкес тiлдiк материалдарды жинау тенденциясы белең алды. Бұл кезеңге көптiлдiк сөздiктер жасау мен белгiлi жүйеге (логикалық негiзде болса да) түскен алғашқы сипаттама грамматикалардың пайда болуы тән. Олардың қатарында әйгiлi Пор-Рояль грамматикасы, сондай-ақ, Эрвас-и-Пандуро, Ю.Ц.Скалигер, ресейлiк Паллас жасаған сөздiктер бар екенiн ескермей өтуге болмайды. XVIII ғасырдың соңы мен XIX ғасырдың бас кезiндегi тiл бiлiмiнде салыстырмалы-тарихи әдiс жетекшi мән иеленiп, лингвистикада бiрiншi рет тарихилық ұстанымы қолданыла бастады. Нәтижесiнде тiлдер туыстығы жайында ой-пiкiрлер қозғалып, туыстас тiлдердiң бұрынғы бейнесiн (ортақ тiл, негiз-тiл немесе ата тiл) қалпына келтiрудiң әдiстемесi жасалды. Салыстырмалы-тарихилық идеясы алғаш Ф.Бопп, Р.Раск, жүктеу/скачать 2,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|