Ахметов кенжебай. ӘДебиеттану әліппесі
жүктеу/скачать 2,31 Mb. Pdf көрінісі
|
7be5d3766e972ff5b9970344856a2dc2
- Бұл бет үшін навигация:
- Дантенiң
- Дж.Боккаччоның
| Леонардо да Винчи өнердiң бастауы табиғатта жатқандығын, яғни
ақиқат өмiрде екендiгiн айтады. Алайда суреткердiң басты парызы айналадан көргендерiн жалаң көшiрiп беру емес, табиғаттағы құбылыстардың мәнiн түсiнiп суреттеу екендiгiн де ерекше ескертедi. Леонардоның пiкiрiнше, суреткер дегенiмiз – “ұстаз”, ал өмiр – “ұстаздың ұстазы”. Қайта өрлеу дәуiрiнiң перзенттерi өнерге өмiр шындығын суреттеумен қатар, гуманизм, демократизм, халықтық қасиеттердi де сiңiру қажеттiгiне айрықша ден қояды. Бұл орайда испан Лопе де Веганың “Комедия жазуға жаңаша басшылық”, француз Никола Буалоның “Поэтикалық өнер”, француз Дени Дидроның “Салондар”, “Драмалық поэзия жайында”, “ Актер туралы парадокс”, немiс Готхольд Лессингтiң “Лаокоон”, “Гамбург драматургиясы”, немiс Иммануил Канттың “Пiкiр айту қабiлетiне сын”, Георг Вильгельм Фридрих Гегельдiң “Эстетика”, т.б. еңбектердi атауға болады. Қайта өрлеу тұсында жергiлiктi және ұлттық белгiлерi айқын европалық тiлдер жаңа әдебиет тiлi болып орнықты. Жаңа әдеби тiлде жазылған, поэтикалық бiтiмi бiрегей туындылардың дүниеге келуiне байланысты тiл мәселесi риторика мен стилистика шеңберiнен шығып, жалпы теориялық мәселелер қатарынан жеке орын алып үлгердi. Бұған дәлел ретiнде 1304 – 1307 жылдары жазылған Дантенiң “Халық тiлi жайында” трактатын, 1549 жылы Дю Белле қаламынан туған “Француз тiлiн қорғау және дәрiптеу” атты еңбектi атауға болады. Әдебиеттанудың өз тұсындағы көркемдiк құбылыстарға талдау жасауға бет бұрысы да осы кезеңнен басталады. Бұл орайда “Құдiреттi комедия” туралы Дж.Боккаччоның лекцияларын атасақ та жеткiлiктi. Аталмыш кезеңде түрлi деңгейдегi пiкiр қайшылықтары да болмай қалған жоқ. Оның сыры жаңа үлгiдегi әдебиеттанудың бұрынғы дәстүрлi арнада, яғни “антикалық әлемдi танып-бiлу” арнасында дүниеге келуiне байланысты болатын. Соның салдарынан антикалық поэтикаға тән бөлшектердi жаңа әдебиетке бейiмдеу әрекеттерi мен бiрегей дүниелердi теңгеру сияқты қайшылықты көзқарастарға жол берiлдi. Мәселен, 1587 жылы жазылған “Поэтикалық өнер жайында пiкiр” деген трактатында Т.Тассо Аристотельдiң драма туралы iлiмiндегi нормаларды эпопеяға да қатысты қарастыруға ұмтылады. Классикалық жанрларды “мәңгiлiк” қағидалар есебiнде қабылдау Қайта өрлеу кезеңiне тән ерекшелiктердiң қатарынан орын алады. Дәл осы кезеңде Аристотельдiң “Поэтикасы” да жаңа қырынан 32 қарастырылып, кейiнгi әдебиеттану дамуында Ю.Ц.Скалигердiң 1561 жылы жарық көрген “Поэтикасымен” бiрдей маңызды роль атқарды. XVI ғасырдың соңынан бастап, әсiресе, классицизм дәуiрiнде өнер заңдылықтарын жүйелеуге ұмтылыс тенденциясы байқалып, соған сәйкес көркемдiк теориясын белгiлi бiр қалыпқа сыйғызу әрекеттерi анық көрiндi. Н.Буало “Поэтикалық өнер” атты әйгiлi еңбегiнде жанрлық, стилистикалық, тiлдiк жүйелердiң жарасымды поэтикалық түзiлiмiн жасауға талпынады да, өнердiң гносеологиялық және эстетикалық маңызын ескермей кетедi. Аталмыш трактаттың да, сол үлгiдегi өзге еңбектердiң де көбiнесе әдебиеттiң заңдар жинағына ұқсап кетуiнiң себебi де сондықтан. жүктеу/скачать 2,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|