Қалалық ғылыми-тәжірибелік конференцияның материалдары

173 
 
қатынасын,  ана  тілін  меңгерудегі,  тӛл  мәдениетін  игерудегі,  ҧлт  мҥддесі  мен 
қҧндылық  бағдарын  жете  ҧғынудағы  және  қабылдаудағы  белсенділігін 
кӛрсетеді. 
Жоғарыда  айтылғандарды  ескере  отырып,  соңғы  жылдары  қоғам 
жастардың  рухани  дамуындағы  адамгершілік,  әлеуметтік,  физикалық  және 
психикалық  аспектілерде  рухани-адамгершілік  дағдарыстың  ҥдей  тҥсуімен 
байланысты ең бір қиын кезеңді ӛткеріп жатқанын айтпауға болмайды. 
Бҥгінгі  Қазақстан  жастарының  белгілі  бір  бӛлігінің  ҧлттық  сана-сезімі 
мен  ділінің,  азаматтығы  мен  патриотизм  деңгейінің  қҧлдырауы  осындай 
тҧжырым  жасауымызға  негіз  болып  отыр.  Әсіресе  бҧл  ӛзінің  туған  тілін  ғана 
емес,  ӛз  халқының  тарихын,  салт-дәстҥрлерін  білмейтін  қазақ  жастарына 
қатысты.  Сол  арқылы:  халықты  жою  ҥшін  оны  толық  физикалық  қҧртудың 
қажеті  жоқ,  тек  оның  ақылын,  ойын  және  сӛзін  тартып  алу  керек,  сонда 
халықтың жаны ӛледі деген қарапайым шындықты елемейді. 
Ӛз  халқының  тӛл  мәдениетін,  оның  ӛткені  мен  бҥгінін  білмеу  ҧрпақтар 
сабақтастығының,  замана  жалғастығының  ҥзілуіне  әкеліп  соғатындығы,  ал 
мҧның  тҧтастай  алғанда  адам  мен  халық  дамуына  айтарлықтай  нҧқсан 
тигізетіні тарихтан белгілі. 
Жастар  арасында  алуан  тҥрлі  мәнге  ие  діни  кӛзқарас-пайымдардың 
кӛбеюі,  кәмелетке  толмағандардың  арасында  қылмыстың  ӛсуі,  маскҥнемдік, 
шылым  шегу,  нашақорлық,  ӛз-ӛзіне  қол  жҧмсау  жағдайларының  жиілеуі, 
жезӛкшелік,  аталған  жастық  ортада  зҧлымдық,  қатігездік,  агрессия,  т.б.  белең 
алуы кӛкейкесті мәселелерге айналып барады. 
Жастардың  кей  бӛлігінің  Отан  қорғауға  дайын  еместігі  әлі  де  тҧрақты 
ҥрдіс болып қалып отыр. Бҧл әскери қызмет пен әскери мамандыққа деген теріс 
кӛзқарастан,  жастардың  дене  дайындығының  жеткіліксіздігінен  айқын 
аңғарылады. 
Жастардың рухани-адамгершілік деңгейінің тӛмендеуі келесі деңгейлерде 
тікелей кӛрініс тапқан:  
1) ҧлт денсаулығы;  
2) ҧлттың зияткерлік әлеуеті;  
3) ҧлттың бәсекеге қабілеттілігі;  
4) еліміздің тҧтастай ҧлттық қауіпсіздігі[2]. 
Жастар  –  біздің  мемлекетіміздің  келешек  тағдырына  жауапты  буын. 
Кҥллі  әлем  қауымдастығы  жастарға  әлеуметтік  қҧбылыстардың  аса  маңызды 
субъекті,  қоғамның  адамгершілік  барометрі,  ғаламат  инновациялық  кҥш-қуат 
және  стратегиялық  ресурс  ретінде  қарайды.  Сондықтан  да  біз  қазіргі 
жастардың,  әсіресе  студенттердің  ҧлттық  сана-сезімінің  қалыптасу  деңгейі 
және 
осыған 
сәйкес 
патриотизм, 
азаматтылық 
пен 
әлеуметтік 
белсенділіктерінің деңгейі қандай болатындығына енжар қарай алмаймыз. 
Бҥгін  бәсекеге  қабілетті  адамзат  капиталы  бар  елге  жол, Жалпыға  ортақ 
Еңбек  Қоғамына  жол,  ӛмірдің  мҥлде  жаңа  сапасына  жол  ҧлттың  рухани- 
адамгершілік  тҥлеуі  арқылы  ғана  ашылады  деген  қағида  аксиомаға  айналуы 
тиіс. 

174 
 
Колледжде  «Мәңгілік  Ел»  ҧлттық  идеясын  оқу  тәрбие  ҥрдісіне  енгізу 
қажеттілігін дәл осы кӛзқарас тҧрғысынан зерделеген жӛн. 
«Мәңгілік  Ел»  ҧлттық  идеясының  қҧндылықтарын  колледжде  енгізудің 
және  оны  жҥзеге  асырудың  мағыздылығы  бҥгінгі  таңда  мемлекетімізде 
жаһандану мен әлемдік білім кеңістігіне кірігу ҥдерістері қарқынды жҥргізіліп 
жатқандығымен  де  негізделеді.  «Жақын  болашақта  мемлекетімізге  кәсіби 
біліктілігі мыңдаған мамандар қажет болады. Қазақстанның әлемдегі мейлінше 
30 бәсекеге қабілетті елдер қатарына қосылуын жоғары кәсіби білікті мамандар 
жҥзеге асырған жағдайда ғана бҧл міндет іс жҥзінде шешімін таппақ...[3] 
Білім  берудің  қазіргі  жағдайы  мен  жалпы  орта  және  кәсіби  білім  беру 
мекемелеріне  мамандар  даярлауға  қоғам  тарапынан  болатын  сҧраныстарды 
қамтитын  отандық  және  шетелдік  әдебиеттерді  талдау  және  «Мәңгілік  ел» 
идеясы тӛмендегідей тенденцияларды ерекшелеуге мҥмкіндік береді: 
-  білім  беру  саласындағы  мамандар  ізгілендіруге,  жалпы  адамзаттық 
қҧндылықтарға  негізделген  білім  беруді  дамытудың  жаңа  жолдарын  іздеу 
ҥстінде,  ақпараттық  технологиялардың  мҥмкіндіктеріне  сҥйене  отырып, 
индивидумның жеке тҧлғалық сапалары мен кәсіби әлеуетін дамытуды жҥзеге 
асыру; 
-  ғылыми  ауқымды  ӛндіріс  ошақтары  ҥшін  мамандар  даярлау  жалпы  және 
кәсіби  білім  берудің  деңгейіне  қойылатын  талаптарды  жоғарылатып  қана 
қоймай, 
сонымен 
бірге 
маманның 
шығармашылық 
қабілеті 
мен 
интеллектуалдық әлеуетінің дамуына жағдай жасау; 
- нарықтық экономика жағдайында адам тауардың басты сапасы ретінде ӛзінің 
негізгі  капиталы  –  қҧзыреттілігі,  кәсібилігі  мен  біліктілігін  ҧсына  отырып, 
еңбек  нарығында  белсенді  рӛл  атқарады,  оның  біліктілік  деңгейі  қаншалықты 
жоғары болса, еңбек нарығында соншалықты таңдауға ие бола отырып, ӛмірде 
таптырмайтын маман болу;  
-  еңбек  нарығындағы  ҥнемі  ӛзгермелі  жағдайларға  байланысты  адам  қысқа 
мерзім  ішінде  жаңа  мамандықты  меңгеруге  мҥмкіндік  беретіндей  білім  алуға 
мҧқтаж; 
-  ӛндіріс  пен  ауыл  шаруашылығында  жҧмыс  істейтін  мамандармен 
салыстырғанда  ақпараттық  саламен  айналысатын  мамандар  санының  ҥнемі 
артып отыруы тән. 
Бҧл  аталған  мәселелердің  тҥйіні  –  «ӛмір  бойы  ҥздіксіз  білім  беруде» 
болып  табылады.  Мҧның  салдары  ретінде,  колледждің  алдындағы  міндет: 
студенттерді  жаңа  қоғамда  ӛмір  сҥру  жағдайына  және  кәсіби  іс-әрекетке 
даярлау,  оларды  осы  ортада  әрекет  жасауға  ҥйрету,  оның  мҥмкіндіктерін 
пайдалану, жағымсыз жағдайлардан қорғана білуге бейімдеу [2]. 
Әдебиеттер тізімі: 
1.  Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ә. Назарбаевтың  «Қазақстан 
жолы - 2050: бір мақсат, бір мҥдде, бір болашақ» Жолдауы. – Астана, 2013. 
2.  Қазақстан  Республикасының  ҥздіксіз  білім  беру  жҥйесінде  ҧлттың 
интеллектуалды  әлеуетін  дамыту  тҧжырымдамасы.  -  Алматы.  Абай  атындағы 
ҚазҦПУ. «Ҧлағат», 2013.-36 б. /Академик С.Ж. Пірәлиевтің басшылығымен/ 

175 
 
3.  «Қазақстан  -  2050»  стратегиясы  –  қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа  саяси 
бағыты. Қазақстан Республикасының Президенті Н.
 
Ә. Назарбаевтың Қазақстан 
халқына жолдауы. //Ақиқат. №1, 2013. 5 - 27 бб. 
 
 
ФОРМИРОВАНИЕ ОБЩЕТРУДОВЫХ НАВЫКОВ У УЧАЩИХСЯ С 
УМЕРЕННОЙ СТЕПЕНЬЮ УМСТВЕННОЙ ОТСТАЛОСТИ НА 
ЗАНЯТИЯХ ПО ЛЕПКЕ ИЗ ГЛИНЫ
 
 
Петрова Т. А., 
Учитель трудового обучения 
 
Несколько лет назад перед нами остро встал вопрос о методах и приемах 
работы  с  детьми,  на  которых  ранее  стояла  печать  «необучаемые»,  а  на 
сегодняшний  день  они  учатся  в  нашей  школе.  Нам  пришлось  в  корне  менять 
содержание программ, вести поиск эффективных путей управления процессом 
обучения детей с умеренной степенью умственной отсталости. 
Поэтому  целью  моей  работы  стала  разработка  раздела  программы 
трудового  обучения  для  детей  с  умеренной  степенью  нарушения  интеллекта. 
Нами  была  создана  творческая  группа  учителей  трудового  обучения,  мной 
были разработаны разделы «Работа с текстильными материалами» и «Работа с 
глиной».  
Для достижения поставленой цели были выдвинуты следующие задачи. 
Но  сегодня  подробней  остановлюсь  на  вопросе  формирования 
общетрудовых навыков через занятия по разделу «Работа с глиной». 
Успешному  формированию  общетрудовых  навыков  способствует 
систематическое  и  четко  выстроенное  обучение  учащихся  на  уроках  ремесла. 
Процесс выработки навыков у этой категории учащихся протекает своеобразно 
и нуждается в систематической коррекционной и компенсаторной помощи. 
К  общетрудовым  навыкам  относятся  навыки,  необходимые  при 
выполнении 
любого 
вида 
труда, 
составляющие 
основу 
общей 
трудоспособности.  К  ним  относятся:  умение  планировать  деятельность, 
организовывать  последовательность  действий,  умение  ориентироваться  в 
задании  и  организовать  рабочее  место,  умение  приложить  волевые  усилия  и 
довести начатое дело до конца, контролировать свои действия и свое состояние 
в работе.  
Сложность  формирования  у  ребят  общетрудовых  умений  и  навыков 
связана  с  особенностями  их  психофизического  развития,  которые  влияют  на 
низкий уровень самостоятельности. 
Дети с умеренной умственной отсталостью без специального обучения не 
могут  определить,  какие  им  потребуются  инструменты  для  изготовления 
поделки, не могут определить последовательность действий, выбрать наиболее 
эффективные способы выполнения задания. Они часто приступают к работе без 
предварительного  анализа  изделия,  не  планируют  ход  его  изготовления.  В 

176 
 
результате их действия оказываются неадекватными цели, стоящей перед ними. 
Они испытывают большие трудности при выполнении задания. 
Поэтому на занятиях лепкой из глины главной целью обучения является 
овладение учащимися общетрудовыми навыками. 
Основным  видом  деятельности  при  обучении  учащихся  с  умеренной 
степенью  умственной  отсталости  является  передметно-практическая  (игровая, 
конструктивная и продуктивная) деятельность. 
С  первых  занятий  лепкой  учащиеся  учатся  самостоятельно 
организовывать свое рабочее пространство. 
Для  занятий  в  керамической  мастерской  большое  значение  имеет 
доступность всех материалов и инструментов для учащихся. Учащиеся должны 
знать место хранения всех необходимых материалов и инструментов, поэтому у 
каждого  инструмента,  приспособления  и  пр.  материала  должно  быть 
постоянное  место  хранения.  С  самого  первого  занятия  педагог  должен  учить 
школьников  самостоятельно  готовить  свое  рабочее  место:  учащиеся 
переодеваются  в  рабочую  одежду,  готовят  подкладную  доску,  ткань, 
необходимые инструменты. А после окончания работы убирать инструменты и 
остатки материала на место. Ребята могут помогать друг другу, и такая помощь 
поддерживается и приветствуется. 
В  процессе  работы  следует  приучать  ребят  следить  за  четким  порядком 
на  рабочем  месте.  При  лепке  подкладная  доска  перед  учащимся,  изделие  по 
центру  доски,  инструменты  и  приспособления  перед  доской  или  с  правой 
стороны, глина накрыта влажной тряпочкой. При росписи –изделие по центру, 
краски  со  стороны  рабочей  руки,  стаканчик  и  тряпочка  перед  доской.  Такие 
требования  не  только  улучшают  производительность,  но  и  приучают  к 
аккуратности. 
Самоконтроль  является  составной  частью  любого  вида  деятельности 
человека  и  направлен  на  предупреждение  возможных  или  обнаружение  уже 
совершенных  ошибок.  Также  умение  сравнить  свою  работу  с  образцом  и 
сделать  выводы  (обнаружить  ошибку  или  убедиться  в  правильности 
выполнения  задания)  -  важный  элемент  самоконтроля,  которому  детей  с 
интеллектуальной  недостаточностью  нужно  учить.  Поэтому  полезно  иметь 
перед  глазами  изображение  будущего  изделия,  а  еще  лучше  этапов 
изготовления изделия. 
Самоконтроль  может  быть  текущим  и  заключительным.  Для  того  чтобы 
избежать  ошибок  в  работе,  в  конечном  результате  ученик  должен  научиться 
периодически  сравнивать  свою  неоконченную  поделку  с  тем,  что  должно 
получиться.  При  отсутствии  необходимого  направляющего  руководства  со 
стороны  взрослых  умственно  отсталые  дети  контролируют  и  корректируют 
свои действия без учета всех требований, предъявляемых поставленной задаче. 
Так,  при  изготовлении  одинаковых  по  размеру  частей  изделия  учитель 
показывает  прием  наложения  и  в  ходе  работы  напоминает  детям,  чтобы 
учащиеся не забывали сравнивать детали, пользуясь показанным приемом. 
Оценка  качества  готовых  изделий  является  этапом  обучения  детей 

177 
 
умению  осуществлять  заключительный  самоконтроль.  Умственно  отсталые 
учащиеся  с  умеренной  степенью  отсталости  весьма  неадекватно  оценивают 
результаты  своего  труда.  Негативная  оценка  учителя  может  отрицательно 
повлиять  на  мотивацию  дальнейшей  работы  ребенка,  на  потерю  интереса  к 
занятиям.  Поэтому  следует  оценивать  не  саму  поделку,  выполненную 
ребенком,  а  процесс  работы  над  ней  (старательность,  аккуратность, 
дисциплинированность и пр.) 
Очень важно прививать такие общетрудовые навыки как ориентировка в 
задании и планирование работы. 
Занятия  лепкой  требуют  постоянного  анализа  натурального  предмета, 
образца или рисунка, сравнения их с выполняемыми изделиями. Ориентировка 
в  задании  включает  в  себя  проведение  анализа  объекта  (образец  изделия)  и 
условий, необходимых для его изготовления. 
Мысленное  построение  того  объекта,  который  предстоит  изготовить, 
является характерной особенностью ориентировочного этапа работы. Создание 
четкого  и  полного  образа  будущего  изделия  способствует  достижению 
положительного результата, поскольку в своей практической деятельности при 
планировании и самоконтроле работающий ориентируется на этот образ. 
Для  этого  необходимо  учить  детей  рассматривать,  обследовать  и 
выделять  основные  свойства  изготавливаемого  изделия.  При  анализе  образца 
следует отмечать: назначение предмета, его крупные и мелкие части, величину, 
форму, материал, места и способ крепления деталей.  
Анализ  образца  учащиеся  данной  категории  выполняют  по  вопросам 
учителя,  который  каждый  раз  придерживается  одной  последовательности: 
назвать изделие -что это?, указать его назначение, выделить крупные и мелкие 
части,  детали  этих  частей,  определить  свойства  выделенных  частей  (форма, 
величина,  цвет,  материал),  их  пространственное  расположение,  виды 
соединения деталей. 
Образец  изделия  учащиеся  должны  разглядеть  вблизи,  иметь 
возможность  взять  его  в  руки,  рассмотреть  со  всех  сторон.  Дети  по 
возможности  рассказывают  о  предмете,  отвечая  на  вопросы  учителя, 
задаваемые  в  указанной  последовательности.  Вопросы  должны  быть  четкими, 
конкретными, понятными школьникам, чтобы привлечь их внимание к нужным 
частям  и  особенностям  объекта,  помочь  правильно  сформулировать  ответ, 
побудить к активной мыслительной деятельности.  
Например:  Из  чего  сделана  игрушка?  Что  есть  у  зайца?  Сколько  рук, 
ног…?  На  что  похоже  тело,  голова,  уши  ….?  Что  будем  лепить  сначала,  что 
потом? и т.д. К беседе следует привлекать и неговорящих детей, которые всегда 
могут показать - где голова, где уши и т.д.? 
При  формировании  общетрудовых  навыков,  учащихся  с  умеренной 
степенью  умственной  отсталости  следует  специально  обучать  планированию 
работы  над  изделием.  Планирование  работы  включает  в  себя  установление 
последовательности  трудовых  операций,  определение  приемов  работы  и 
инструментов, нужных для их выполнения.  

178 
 
Обучение  планированию  детей  с  умеренной  степенью  умственной 
отсталости  реализуется  на  этапе  практической  работы  и  имеет  некоторые 
особенности.  Вначале  учитель  объясняет  выполнение  каждой  операции 
отдельно,  чередуя  показ  трудовых  действий  со  словесной  инструкцией.  «Для 
того, чтоб слепить туловище надо скатать шар».  
Затем дети учатся планировать ближайшую операцию. После выполнения 
детьми  (с  помощью  учителя)  указанной  операции  целесообразно  побуждать 
детей  отвечать  на  вопросы,  связанные  с  дальнейшим  планированием  работы 
над  изделием:  Сравни  свою  поделку  с  образцом.  Чего  не  хватает?  Что  будем 
делать  дальше?  Как  мы  это  будем  делать?  Обучая  их  таким  образом 
действовать в соответствии с запланированным. Хорошую помощь в обучении 
таких  детей  планированию  может  оказывать  применение  предметно-
операционных технологических карт. 
Следует  отметить,  что  на  первых  занятиях  лепкой  инструкция  должна 
быть подробной и многоступенчатой. Учащемуся не будет понятна, на первый 
взгляд  простая  инструкция,  «скатай  шар»  без  специального  обучения.  Ее 
следует разбить на ряд четко сформированных многоступенчатых инструкций: 
возьми  глину,  отщипни  кусочек,  чтоб  помещался  в  ладошку,  положи  на 
ладошку,  накрой  второй  ладошкой,  катай  по  кругу  -  получится  шар.  Только 
после  многократного  повторения  в  течении  нескольких  занятий,  когда  у 
учащегося  сформируется  навык  скатывания  шара,  можно  перейти  к  общей 
формулировке - «скатай шар». Аналогично с каждым приемом работы.  
Планомерное  руководство  со  стороны  учителя  имеет  исключительно 
важное  значение  в  развитии  общетрудовых  навыков  у  детей  с  умеренной 
степенью  умственной  отсталости.  Учащиеся  2-го  отделения  коррекционной 
школы  проявляют  интерес  к  тем  или  другим  действиям  и  обучаются  их 
выполнению  только  в  том  случае,  если  он  видит,  как  они  выполняются 
взрослыми, и получает от них указания. 
Таким образом, выработать у ребенка с умеренной степенью умственной 
отсталости какие бы то ни было трудовые навыки можно, только многократно 
показывая  все  операции.  Объясняя  учащимся  задания  простыми,  привычными 
для него словами и выражениями. 
Именно  поэтому  наша  программа  по  ремеслу  основана  большей  частью 
на  выполнении  практических  работ,  и  содержит  многократное  повторение  не 
только приемов работы, но и самих изделий.  
На сегодняшний день разработанный нашей творческой группой учебно-
методический  комплекс  одобрен  Министерством  образования,  рекомендован 
для  использования  в  коррекционных  школах  РК  и  выпущен  издательством 
САТР. 
Список литературы: 
1.
 
Леонгард Э. И. Интеграция детей с ограниченными возможностями здоровья 
как  нормализующий  фактор  жизнедеятельности  социума//  Воспитание  и 
обучение детей с нарушениями развития. - 2010г. – №2.-С.27-31 
2.
 
Маллер  А. Р.,  Цикото  Г. В.  Воспитание  и  обучение  детей  с  тяжелой 

179 
 
интеллектуальной  недостаточностью//Учеб.  пособие  для  студ.  высш.  пед. 
учеб.заведений. — Москва: Академия, 2003г.- 208С. 
3.
 
Дульнев
 
Г. М.  Усвоение  трудовых  операций  умственно  отсталыми 
школьниками//Специальная школа.- 1967г.-№4.-С.16-28 
4.
 
Ремесленные  мастерские//Опыт  работы  центра  лечебной  пелагогики.-
Москва:Теревинф, 2004г.-133 С. 
5.
 
Пинский 
Б.И. 
Коррекционно-воспитательное 
значение 
труда 
для 
психического развития учащихся вспомогательной школы // Науч. исслед. ин-т 
дефектологии Акад. пед. наук СССР. – М.: Педагогика, 1985г.-С.58-72 
6.
 
Маллер А.Р. Помощь детям с недостатками развития//Книга для родителей-
Москва: АРКТИ,2006г.- С.17-52 
7.
 
Караневская  О.В.  Занятия  керамикой  с  детьми,  имеющими  эмоционально-
волевые нарушения // Воспитание и обучение детей с нарушениями развития. – 
2005г.– № 2. – С. 60–62. 
8.
 
Доронова  Т.Н.,  Якобсон  С.Г.  Обучение  детей  2-4  лет  рисованию,  лепке, 
аппликации в игре. - Москва: Просвещение, 1992г.-143 С. 
9.
 
Боголюбов  Н.С.  Лепка  на  занятиях  в  школьном  кружке//Методическое 
руководство для руководителей кружков. - Москва: Просвещение, 1979г.-143 С. 
10.
 
Жидкина  Т.С.  Методика  преподавания  ручного  труда  в  младших  классах 
коррекционной  школы  VIII  вида//Учеб.  пособие  для  студ.  высш.  учеб. 
Заведений.-Москва: Академия, 2005г. – С.192-256 
 
 
ТӘУЕЛСІЗДІК –
 
ЕЛ МҰРАТЫ
 
 
Рахимбаева Г. С., 
бастауыш сынып мұғалімі 
Астана қаласы, № 43 ОЖББМ 
 
Мен – қазақпын, мың ӛліп мың тірілген, 
Жӛргегімде таныстым мұң тілімен. 
Жылағанда жүрегім күн тұтылып, 
Қуанғанда күлкімнен түн түрілген, 
Деп ақын ағамыз жырлағандай қазақ халқы мың ӛліп , мың тіріле отырып 
қол жеткізген тәуелсіздігіміз мәңгілік жасамақ... Қазақ елі –Мәңгілік ел болмақ. 
Мәңгілік  ел  болмақтың  бастапқы  қадамы  мәңгілік  ҧлт  болмақ.  Мәңгілік  ҧлт 
болу  әр  ҧлыстың  арманы  болған  тарихта.  Бҥгінгі  кҥнде  сол  жалғасты.  Иә, 
мәңгілік  ел  болмақтың  ӛлшемі  мәңгілік  тҧғыр  болмақ  дедік.  Ол  тҧғыр  –  ҧлт. 
Мәңгілік  ҧлт  арманмен,  мҧратпен  ғана  мәңгілік.  Тек,  сылдыр  сӛзбен  мәңгілік 
емес.  Ҧлттық  сипатпен  мәңгілік.  Мәңгілік  сипат  –  ол  тіл,  сана  және  рух.  Ҧлт 
мәңгілік  болу  ҥшін  мәңгілік  санасының  жемісін  беретін,  рухының  ҥнін 
естіртетін мәңгілік тілі болмақ керек. Әйтпесе, тілсіз ҧлт болмақ емес. Егер ҧлт 
мәңгілік  болмаса  мәңгілік  ел  дегенің  әдірем  қалмақ  «Тәуелсіздікке  қол 
жеткізгеннен  гӛрі,  оны  ҧстап  тҧру  әлдеқайда  қиын.  Бҧл  -  әлем  кеңістігіндегі 

180 
 
ғҧмыр  кешкен  талай  халықтың  басынан  ӛткен  тарихи  шындық.  Ӛзара 
алауыздық пен жан-жаққа тартқан берекесіздік талай елдің тағдырын қҧрдымға 
жіберген.  Тіршілік  тезіне  тӛтеп  бере  алмай  жер  бетінен  ҧлт  ретінде  жойылып 
кеткен елдер қаншама. Біз ӛзгенің қателігінен, ӛткеннің тағылымынан сабақ ала 
білуге  тиіспіз.  Ол  сабақтың  тҥйіні  біреу  ғана  –  Мәңгілік  Ел  біздің  ӛз 
қолымызда. Ол ҥшін ӛзімізді ҥнемі қамшылап, ҧдайы алға ҧмтылуымыз керек. 
Байлығымыз  да,  бақытымыз  да  болған  Мәңгілік  Тәуелсіздігімізді  кӛздің 
қарашығындай  сақтай  білуіміз  керек».  Елбасы  Жолдауында  айтылған  осы  бір 
сӛздер  әрбір  саналы  азаматтың  жанын  тербері  сӛзсіз.  Ел  мен  тіл  егіз  ҧғым. 
Мәңгілік  сӛзі  бабалардан  мирас  болып  кел  жатқан  мәңгі  ӛлмейтін  асыл 
қазынамыздың бірі — ана тілімен де тығыз байланысты. Олай болса, мәңгілік 
елдің  онымен  қатар  жасап,  бірге  дамитын  мәңгілік  тілі  болуы  да  шарт.  Ол- 
мемлекеттік  тілі  –  қазақ  тілі.  Мемлекеттік  тілді  дамыту  жӛніндегі  кешенді 
шараларды  жҥзеге  асыру  елімізде  табандылықпен  жалғасып  келеді. 
Мемлекеттік тілді дамытуға жыл сайын миллиондаған қаржы бӛлінеді. Елбасы 
ӛз  Жолдауында  мемлекеттік  тіл  саласында  жеткен  жетістіктерімізге  тоқтала 
келіп,  енді  ешкім  ӛзгерте  алмайтын  бір  ақиқат  бар!  Ана  тіліміз  Мәңгілік 
Елімізбен  бірге  Мәңгілік  тіл  болды.  Оны  даудың  тақырыбы  емес,  ҧлттың 
ҧйытқысы ете білгеніміз жӛн деп ой тҥйді. Олай болса, ана тілімізді- мәңгілік 
тіл ету ӛз қолымызда. 
«Қазақстан-2030» 
жолдауында: 
«…Оқушыларды 
қазақстандық 
патриотизм  мен  шығармашылық  жағынан  дамыған  жеке  тҧлға  ретінде 
тәрбиелеу  аса  қажет,  …бҥгіннен  бастап  ҧлттық  мінез-қҧлық,  биік 
талғампаздық,  тәкәппарлық,  тектілік,  білімділік,  ҧлттық  намыс  қасиеттерін 
сіңіріп қалыптастыру керек»  – деген болатын. Елбасымыздың алға қойған зор 
міндеттерін  іске  асырушылар  –  жастар.  Олай  болса,  сол  жастарға  сапалы 
біліммен  қатар,  салауатты  тәрбие  беру  әрине,  Мағжан  Жҧмабаев  айтқандай 
мектебіміз  бен  ҧстаздарға  байланысты.  Тәрбиенің  екінші  сыңары  –  білім. 
М.Әуезов  «Халықты  халықпен,  адамды  адаммен  теңестіретін  –  білім»  –  деп 
атап  кӛрсеткеніндей,  еліміздің  болашақта  ілгері  басуы  ҥшін  ең  алдымен  білім 
қажет.  Рухани  ҧлттық  қажеттілікке  жараған  білім  –  ең  мықты  білім,  рухани 
ҧлттық  тәрбие  нәрімен  сусындаған  ҧрпақ  қана  –  болашақты  гҥлдендіріп, 
тәуелсіз  елді  нығайтатын  болады.  Ҧстаз  алдындағы  басты  мақсат  –  сапалы 
білім  мен  саналы  тәрбие  беру,  тҧлғаның  заман  талабы  мен  ағымына  сай 
қалыптасуына  ықпал  ету  екендігін  бәріміз  білеміз.  Сол  мақсатқа  жету  ҥшін 
бҥгінгі  оқушы,  болашақтағы  мемлекет  азаматы  болып  саналатын  оқушыларға 
саналы білім мен тәрбие беру. Білімді мен тілден бастағым келеді. Ал ана тілін 
тілі  былдырлай  шыға  бастаған  кішкене  сәбиден  бастап,  еңкейген  кәріге  дейін 
қҧрметтеп, дәріптеу қажет. Осы орайда мен бастауыш сынып мҧғалімі ретінде , 
бірінші сыныпқа келген оқушының санасына ҧлттық мҥддемізді сіңіре отырып, 
ана  тілін,  туған  тілін  қҧрметтеуге  тәрбиелеймін.  Ӛзімнің  тәжірибемнен  мысал 
келтіре отырып, сауат ашу, қазақ тілі, әдебиеттік оқу пәндерімен қатар, сынып 
сағаттары,  сыныптан  тыс  шараларда  тілді  дамыту  мен  қҧрметтеуге  арналған 
жҧмыс тҥрлерінің  кеңінен жҥргізілетінін баса айтқым келеді. Қыркҥйек айы –

181 
 
тіл  айлығы.  Ай  бойына  ана  тілді  дамытуға  арналған  шаралар  мен  сайыстар, 
танымдық  тәрбие  сағаттары  ӛткізіледі.Оған  дәлел  ретінде  оқушылардың 
тӛмендегі мақтау қағаздарын ҧсына аламын  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Оқушыныңның мәнерлеп оқу, танымдық сайыстарға қатысу арқылы тілге 
деген  қҧрметі  ,  махаббаты,  асқақ  сезімі  оянды  деп  ойлаймын.  Қала  кӛлемінде 
Тәуелсіздік  мерекесіне  орай  ӛздырылған  ертегі  қҧрастыру  сайысында  да 
оқушылар жетістіктерге жете білді. Оған дәлел Кельдыбаева Аружан иемденген 
мадақтама қағазы 
Тәуелсіздік  және  Елбасы.  Тәуелсіздік  дегеніміз  туып-ӛскен  жеріңде, 
бейбітшілікте  ӛмір  сҥру  деп  ойлаймын.  Ерте  заманнан  бері  Тәуелсіздік  ҥшін 
аталарымыз  қан  кешіп,  жан  берісіп  шайқасқан.  Қай  заманда  болмасын  жер 
ҥшін,  тәуелсіздік  ҥшін  соғысып,  батырларымыз  ерлік  кӛрсетті.  Ал  соғыс 
зардабын кӛптеген отбасылар тартып жатты. Ал бҥгін талай жыл ата- бабамыз 
аңсаған  тәуелсіз  мемлекетте  біздер  ӛмір  сҥріп  жатырмыз.  Тәуелсіздік 
тҧрақтылығын сақтап отырған –Нҧрсҧлтан Назарбаевқа алғысым шексіз. Басқа 
кӛрші  мемлекеттер  теңдік,  бірлік  болмай  әлі  де  соғысып  жатыр.  Ол 
елбасыларының  саясатына  да  байланысты.  Бірнеше  мыңдаған  адамның 
тағдыры бір ғана адамның, президенттің шығарған шешіміне байланысты. Бҧл 
орайда  президент  ӛзін  ҧмытып  тек  қана  халық  қамын  ойлап,  халық  ҥшін  оң 
шешім  қабылдау  қажет.  Бҧл  ӛте  қиын  деп  ойлаймын.  Біздер-  елбасымыздың 
бастамасын жҥзеге асырушы тҧлғамыз. Тәуелсіздікті сақтай отырып, жоғалуға 
аз қалған салт-дәстҥрімізді жаңғыртуымыз қажет. Ӛзге елдің жақсы қасиеттері 
мен  озық  тәжірибелерін  ала  отырып  пайдаланамыз.  Бірақ,  ӛзіміздің  негізгі 
қазығымызды  қҧлатпауымыз  қажает.  Атап  айтсам,  дін.  Басқа  ағымдармен, 
бағыттардан аулақ болу керек. «Ӛзге тілдің бәрін біл, ӛз тіліңді қҧрметте» деп 
ақын  атамыз  жырлағандай,  ағылшын,орыс  тілін  біліп,  қазақ  тілін 
асқақтатуымыз  шарт.  Әрбір  қазақ  азаматы  қазақтың  бостандығы  мен 
тәуелсіздігін  бағалап,  тілі  мен  дініне  қҧрметпен  қараса  ,  Қазақ  елі  «Мәңгі» 
жасайды  деп  ойлаймын.  Қазақ  елінің  мәңгі  жасауы  елбасымыздың  басты 
арманы. 
Тәуелсіздіктің тамаша табыстары. 
Нҧрсҧлан  Назарбаев  сынды  Ҧлы  кӛшбасшысы  бар  Қазақ  елі  –  аз  уақыт 
ішінде  тарихта  бҧрын-соңды  болмаған  табыстарға  қол  жеткізді.  Тәуелсіздік 
алғаннан бері жиырма бес жыл толғалы отыр. Осы жылдар аралығында еліміз 
кӛптеген табыстар мен жетістіктерге жете білді. Мен білетін ең басты жетістік 

182 
 
бҧл  - Астана. Астанаға әлем қаласы атағы беріліп, оған бҥкіл әлем кӛз тігуде. 
Қазақстанның  дәл  ортасынан  бой  кӛтерген  қаланың  дамуы,  қарыштауы  бар 
қазаққа шабыт береді. Бәйтерек-ӛмір ағашы болса, Ақ Орда- мемлекеттің ақыл 
ордасы.  Әзірет  Сҧлтан  мешіті,  Хан  шатыры,  Тәуелсіздік  монументі, 
Бейбітшілік және келісім сарайы сияқты сәнін арттырып тҧрған ғимараттардың 
кӛркіне қарасаң кӛз тоймайды. Бірнеше жыл бҧрын қамыс пен қоға жайлаған 
жерде  дәл  бҥгінгідей  сҧлу  қала  бой  кӛтереді  дегенге  ешкім  сенбесе 
керекті.Қалаға  келген  меймандар  таңдана  да,  тамсана  қарайды.  Астана- 
болашақтың  қаласы.  Әрбір  болашағы  бар  бала  Астана  тҧрғыны  болуды 
армандайды. Оқушылардың бҧр арман-мақсаттарын «Астанаға ақ бата» атты 
әдебиеттік  оқу  пәнінен  ӛткізілген  сабақта  байқаған  болатынмын.  Қҧсан 
Жібек атты оқушым Астанаға ӛлең тарту еткен болатын 
Тәуелсіздік, Астана, Қазақстан 
Кӛрікті, таңғажайып ғажапстан 
Даласы, тауы,кӛлі, ӛзені де 
Ҥлгі алған самғап ҧшқан қыран қҧстан 
Біздер, ҧстаздар бҥгінгі ҧрпақты тәрбиелей отырып, болашаққа бағдар 
жасай  аламыз.  Бҥгінгі  ҧрпақ  қандай  тәлім  алса,  ертеңімізден  алатын  жеміс, 
нәтиже  дәл  сондай  болмақ.  Сол  себепті  мектеп  табалдырығын  аттаған 
кішкентай  бҥлдіршін  кезеңнен  ҧлтына,  еліне  деген  сҥйіспеншілігін 
арттырып, «Мәңгілік елдің» іргетасын мықты етіп қалауымыз қажет. Бҥгінгі 
ҧрпақ  ертеңіне  сеніммен  қарай  алу  керек.  Мәңгілік  Ел  ҧлттық  идеясының 
негізгі  мәні  -  мәңгілік  мақсат-мҧраттарымыз  бен  мәдени-рухани 
қҧндылықтарымызға негізделген, мемлекет қҧрушы қазақ халқы мен ӛзге де 
ҧлттардың  ҧлттық  идеяларын  бір  арнаға  тоғыстыратын  идеология  арқылы 
қалыптастырылатын  қазақтың  ҧлттық  мемлекеті.  Сондықтан,  ғылыми  білім 
беруде,  «мәңгілік  ел»  ҧлттық  идеясы  негізінде  ойға  ой  қосу  арқылы 
ӛткенімізден  сабақ  ала  отырып,  болашағымызды  баянды  ету  жолындағы 
мұраттарымызға  жетеміз.  Қорытындылай  келе,  жас  ҧрпақты  бәсекеге 
қабілетті етіп, саналы да, сапалы білім нәрімен сусындату ӛте маңызды дегім 
келеді.  Себебі,  бастауышта  білімнің  негізгі  кірпіші  қаланады.  Ал,  ол  ҥшін 
мҧғалім  жаңашыл,  мотиватор,  басты  қозғаушы  кҥш  болуы  шарт.  Әрбір 
мҧғалім  балаға  жҥрек  жылуымен  қатар,  ізгілендірген  білім  беруі  тиіс. 
Елбасы ӛз жолдауында айтқандай «Мәңгілік ел» идеясының астары осында 
жатыр. Сондықтан да, ӛз әріптестерімді ел болашағын сапалы оқытып, озық 
идеялы  азамат  тәрбиелеуге  шақырамын.  Ӛзімнің  осы  жолда  екендігімді 
мақтан тҧтамын! 

жүктеу/скачать 2,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: