Өздік және белгісіздік есімдігі

Вестник КазНУ. Серия филологическая, №1(135).2012 93 
туализацияланған сөз дәрежесінде қимыл 
атауының объектісін білдіреді. Ал белгісіздік 
есімдікті баяндауыш есімдікті бастауышымен 
де шылауы арқылы предикаттық қатынасқа 
т‰сіп, субъект-заттың беймәлім жай-к‰йін 
меңзеп тұр.
Сонымен, Абайдың қара сөздерінде есімді 
сөйлемдердің ішінде есімдікті сөйлемдердің 
әлдеқайда жиірек кездесетіндігіне анық көз 
жеткізе отырып, оның өзіндік ерекшеліктерін 
былайша саралауға болар еді:
- есімді сөйлем құрауда сілтеу және сұрау 
есімдіктері жиі кездеседі; 
- есімдіктер нөлдік, тәуелдік және септік 
тұлғада ойды тиянақтайды; 
- есімдіктер шылау мен көмекші сөздер-
мен тіркесіп, есімді сөйлем құрайды; 
- есімдіктер, негізінен, сөйлемде -тұғын 
формалы есімшеден жасалған бастауыштар-
мен предикаттық қатынасқа т‰сіп, ойдың бір 
құрамын актуализациялайтын типті сөйлем-
дер құрайды; 
- есімдіктер өз бастауыштарымен іргелес 
қолданылып, ой екпінін өздеріне қарай тарт-
қыш келеді; 
- айтылу мақсатына қарай есімдікті есімді 
сөйлемдер хабарлы және сұраулы болып ке-
леді;
- есімдікті есімді сөйлемдер, негізінен, 
жай сөйлем т‰рінде кездеседі, құрмалас сөй-
лемдер де бар, бірақ олар аздау.
_______________ 
1. Сайрамбаев Т., Оңалбаева К. Есімдер синтаксисінің 
кейбір мәселелері. Алматы, 2005.
2. Әмір Р. Жай сөйлем синтаксисі. Алматы, 1983.

жүктеу/скачать 4,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: