Алматы №1 (135) 2012

Вестник КазНУ. Серия филологическая, №1(135).2012 111 
Ш‰ңк еліктеуіші негізінде жасалған етістік-
тердің жағымды, жағымсыз сипаты контексте 
ғана белгілі болады. Төмендегі микро-мәтін-
дегі ш‰ңкілдесу екі адамның, жаңадан қосыл-
ған ерлі-зайыптылардың арасындағы жағымды 
қарым-қатынасты көрсету ‰шін қолданылған.
– Ұзақ, қолыңды жу, – деп дауыстады 
Тана. Онан соң екеуі сандық ‰стіне дастархан 
жайып ш‰йіркелесе
 ш‰ңкілдесіп тамақ ішті. 
Екеуінің қосылғаннан бері сырт көзден 
қорғаншақтамай бетпе-бет оңаша бірінші 
рет отырулары еді бұл (С. Мұратбеков). 
«Лебізді ‰йреншіктіден өзгеше етіп, т‰р-
лендіріп айтуға қазақша сөйлеуші ‰збей ұм-
тылады. Мұны қазақ сөзінің дәст‰рі деуге бо-
лады», - дейді ғалым Р.Әмір.[3, 116] «Т‰рлі-
лікке және ‰немділікке ұмтылу сөйлеуде ылғи 
қатар жарыса ж‰реді. Осыдан туған процестер 
– тілдің дамуының, жетілуінің негізгі бір 
бұлақ көзі» [4]. Көркем шығармада тiлдiк 
құралдарды дұрыс, ұтымды қолдана бiлудiң 
‰лкен мәнi бар. Жазушы ‰шін айтылатын ой-
дың мазмұнына байланысты тiлдiк құрал-
дарды сұрыптап қолдану заңдылықтарының,
сөз арқылы жеткiзiлетiн ой мен оның маз-
мұнының арасында тығыз байланыстылықтың 
мәні зор. Ішкі эмоцияны сөзбен беру - жазушы 
‰шін табиғи қасиет. Экспрессивті қызмет
сөйлеушіге қандай да бір ақпаратты жеткізіп 
қана қоймай, оның сөйлеушінің хабардың 
мазмұнына, әңгімелесушіге, қарым-қатынас 
жағдайына көзқарасын, яғни ішкі жай-к‰йін 
білдіруінің құралы қызметін атқаруға м‰м-
кіндік береді. Лебізді экспрессивті етіп құруда 
еліктеуіштердің рөлі орасан зор. Мысалы, 
Оның ән салғаны бір порым екен. 

жүктеу/скачать 4,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: