Алматы №1 (135) 2012
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
| П. Т. Медетбекова,
әл-Фараби атындағы ҚазҰУ доценті, ф.ғ.к., medet_73@mail.ru МЕН/ БЕН / ПЕН / ЖӘНЕ ЖАЛҒАУЛЫҚ ШЫЛАУЛАРЫНЫҢ КВАНТИТАТИВТІ ТАЛДАУЫ Б‰гінгі таңда тіл білімі ғылымының дәс- т‰рлі квантитативті және квалитативті лин- гвистиканың дамуы жаңа ақпараттық техно- логияны қолдану мен лингвистиканы компью- термен меңгеруге зор ықпалын тигізеді. Бұл тұрғыда квантитативті талдаудың тілдік эле- менттер табиғатын тереңірек пайымдауға м‰мкіндік беретінін атап өткен жөн. Тіліміздегі Мен/бен/пен, және жалғаулық шылауларының қызметін қазақ тіл білімінің жалпы типологиялық ерекшелігі тұрғысынан квантитативті зерттеуі бойынша, сондай-ақ аталмыш жалғаулықтардың т‰рлі стиль мәтін- дерінде қолданылу сипатына орай функцио- налды-семантикалық талдауын да қамтиды. Квантитативті талдау ‰шін осы жалғаулық- тардың таңдалуы олардың әмбебапты ерекше- ліктеріне бағытталған – кез келген тілдегі жиілік категориялардың бірі ретінде жалғау- лықтар тілдердің жалпы типологиялық белгі- лерін танытуға қабілетті, т‰рлі стиль мәтінде- рінде т‰рліше қолданылады, мәтінге автор- лықты анықтауда сенімді белгі бола алады. Квантитативті және квалитативті тал- дау тіл білімінде кеңінен тараған және оның тармақталуына негіз болған. Сондықтан да квантитативті өлшемдер тілдің жаратылысын, табиғатын бейнелеу арқылы оның ішкі меха- низмін терең тануға тигізер көмегі зор. Сөз ж‰йесін зерттеуде квантитативті және квали- тативті тіл білімінің атқарар қызметі ерекше. Тілді зерттеудің квантитативті (сандық) және квалитативті (сапалы) талдаулары тіл бі- лімі тарихында әр т‰рлі мезгілде және бір- біріне тәуелсіз дамып келді. Алайда бұл тәсіл- дер бір-біріне қарама-қайшы бола алмайды. Қазіргі таңда тіл білімінде квалитативті және квантитативті әдістерді синтездеу, тілдік өл- шемдерді және сандық әдісті кеңінен қолдану – жинақталған мәлімет пен жиіліктің маз- мұнын береді. Квантитативті лингвистика тілдің лексика- семантикалық ж‰йесін, морфологиялық және синтаксистік құрылымы мен мәтіндердің сти- листикалық ерекшеліктерін объективті т‰рде анықтайды. |