Вестник КазНУ. Серия филологическая, №1(135).2012 181 насын таралтуға да, оған қосымша мағына
‰стеуге де, сондай-ақ сол сөздің негізінде
жаңа сөз жасауға да болады.
Ұғымның дәл берілмеуі туралы сөз қозға-
ғанда, ұнамды дәл беру дегеннің не екенін
айтпауға болмайды. Сөздің ұғымды дәл беруі
деп біз – ұғым белгілерінің ішіндегі сол
ұғымды өзге ұғымдардан айрықшалайтын
өзіне тән ең басты белгілерін оның атауымен
ұштастыра білуді т‰сінеміз. Терминнің сәтті
немесе сәтсіз жасалуы осыған орай тікелей
байланысты. Алайда, терминологияда ұғым-
ның негізгі белгілері терминнің дефинициясы
арқылы көрсетілетінін де ескеруіміз керек.
Термин жасау барысында шарттылаққа көп
жол берілетіндігіне оның дефинициясының да
әсері бар.
Қазақ тіл білімінде шарттылық мәселесіне
көңіл аударған ғалым-академик Ә. Қайдаров.
Ол өзінің «Қазақ терминологиясына жаңаша
көзқарас» деген еңбегінде қазақ терминология-
сының қағидаттарының бірі ретінде – дәст‰р
мен шарттылық қағидатын ұсынады [5, 176].
Терминделуші ұғымды сөзбен таңбалау ке-
зінде жасандылықтың, шарттылықтың бола-
тындығы сөзсіз. Бірақ, одан жаңа ұғымды кез
келген сөзбен белгілей беруге болады деген
т‰сінік тумауға тиіс. Термин жасау барысында
қаншалықты шарттылық болғанмен де тілде
бұрыннан бар сөздің мағынасына с‰йенуге
жаңа ұғыммен салыстыруға тура келеді.
Термин – ғылым мен техниканың белгілі
бір саласында қолданылатыны себепті тер-
миндерді әр саланың өз мамандары жасайды.
Ал олардың жасаған терминдерін т‰зеп,
дұрыстап отыру – тіл мамандарының міндеті
болмақ.
_____________
1. Авакова Р. Фразеологиялық семантика. – Алматы:
Қазақ университеті, 2002. – 201 б.
2. Сайрамбаев Т.С. А. Байтұрсыновтың қазақ тілі
саласындағы еңбектері туралы // Қазақстан мұғалімі. –
1989, наурыз – 3.
3. Оралбаева Н. Аудармадағы фразеологиялық құбы-
лыс. – Алматы, 1975. – 213 б.
4. Ғабитханұлы Қ. Шетелдегі қазақтардың термин
жасау ‰рдісі және қазіргі проблемалары // Қазақ термино-
логиясының өзекті мәселелері. – Астана, 2002. – Б. 45-49.
5 Құрманбайұлы Ш. Терминқор қалыптастыру көздері
мен терминжасам тәсілдері. – Алматы: Сөздік-Словарь,
2005. – 238 б.
6. Әбдірәсілов Е. Қазақ терминографиясының ж‰йесі.
– Астана, 2005. – 205 б.
7. Азаматова А.Х. Метаязык лингвистики. – Алматы:
Қазақ университеті, 2008. – 308 с.
8. Білалов Ш. Ұлттық ғылым тілі негіздерін қалып-
тастыру (математика саласы бойынша): филол. ғыл. докт.
... автореф. – Алматы, 1997. – 260 б.
А. Шыныбекова В данной статье рассматривает термины, которые состоят из словосочетании, а также способы образования
терминов в казахском языке. Терминообразования в казахском языке, в том числе синтаксические термины, проф.
Т.Сайрамбаев в своих научных трудах описывал состояние и определил виды терминов словосочетания, их роль в
современной терминологии, актуальность его исследовании в области лингвистических терминов в казахском
языке.
A. Shynybekova This article discusses the terms which consist of phrases and also the methods of terms’ formation in Kazakh
language. Formation of terms in Kazakh language, including syntactic terms, Sayranbaev described the situation and
identified the types of the terms of phrase his scientific works, their role in modern terminology, the relevance of his
research in the field of linguistic terms in Kazakh language.