Алматы №1 (135) 2012
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Алдыңг‰ні//алдыңғы к‰ні
- Ана жақта// анаяқта// аннан.
- Болған соң//болғасын.
| Вестник КазНУ. Серия филологическая, №1(135).2012 183
т‰рлері сияқты , кіріккен сөздер де, біріккен сөздер де белгілі грамматикалық сөз тапта- рына телулі болады. Бұл туралы ғалым К.Аханов былай дейді: «Алғашында екі т‰бірдің бірігуінен жасалып, тілдің даму барысында сыңарлары дыбыстық және мағыналық өзгерістерге ұшырап, соның нәтижесінде ол сыңарлардың бір-біріне әбден кірігіп сіңісуінен жасалған сөздер бір екпінге бағынады да, құрамындағы дауысты дыбыс- тар сингармонизм заңы бойынша не біркелкі жуан, не біркелкі жіңішке болып, барлық жа- ғынан жалаң сөздерге тән қасиеттерге ие болады. Мәселенің осы жағын ескере келіп, Н.А.Лукьянова орыс тіліндегі осылар тәріз- дес сөздерді негізі сіңіскен сөздердің қата- рына жатқызады. Этимологиялық анализ жа- самайынша, сіңіскен т‰бірлер морфемалар- ға (алғашқы т‰бірлерге) ажыратылмайды» [2;312]. Қазіргі қазақ тілінде де дыбыстық өз- герістерге ұшырап барып өзара бірігіп кеткен сөз тіркестері көптеп кездеседі. Жай сөз тір- кесінің құрамындағы компоненттер дыбыс- тық жағынан алшақтап, бірімен–бірі ‰ндесіп, ықшамдалып, жаңа мазмұнға ие болып мағы- налары тепе-тең морфологиялық вариант қа- тарларын құрайды. Мәселен: Алдыңг‰ні//алдыңғы к‰ні. Ап- таның алда өтіп кеткен к‰ні . Ол кісіні алдыңг‰ні ғана көргендер бар. («Жетісу»). Алдыңғы к‰ні ауылға келіп қайт- қан.( Ауызекі сөйлеу тілі.) Ана жақта// анаяқта// аннан. Сілтеу ар- қылы мекенді білдіру. Ауыл д‰кені ана жақта. Ол кісі анаяқта отыр (Ауызекі сөйлеу тілі). Сенің ауырғаның- ды аннан естіп келдім («Диалектологиялық сөздік») [3]. Болған соң//болғасын. Істің аяқталғанын білдіру. Жазып болған соң маған айт. («Социалис- тік Қазақстан»). Сөзі орынды болғасын уәж айта алмады. (А.Хангелдин). жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|