Алматы №1 (135) 2012
З. С. К‰зекова, М. А. Асылбаева
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
| З. С. К‰зекова, М. А. Асылбаева,
Н.Ә. Назарбаев университеті САН ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ӨРІСІ ТУРАЛЫ Қазақ тілінде сан ұғымын білдіретін тұтас- тай ж‰йе бар. Сан, санау адам өмірінде ‰лкен орын алатынын білеміз. Математика цифрмен жұмыс істесе, ал тілде бұл ‰шін арнайы сөздер - сан есімдер бар, алайда, грамматикалық сан- дар математикалық санның көшірмесі емес. Математика мен философиядағы сан тіл- дегі сан емес, тілдегі сан - грамматикалық тұл- ғасы бар, грамматикалық амалдары бар таза грамматикалық категория. Сан туралы ұғым көптеген ғалымдарды қызықтырған, оған куә көптеген еңбектерді атауға болады; қаншама философтардың шығармаларында (Аристо- тель, 1975; Декарт, 1950; Гоббс, 1989; Кант, 1998; Гегель, 1970; Маркс,) сан ұғымы туралы ойлар жазылды; сан категориясын тілдік тұр- ғыдан объективтендіруге қаншама еңбек жа- зылды: Есперсен, 1958; Бодуэн де Куртенэ, 1963; Панфилов, 1971, Полянский, 1984; Аку- ленко, 1990; Бондарко, 1996. Сан есімнің логикалық, философиялық, ұлт- тық мәдени, мифологиялық та ерекшеліктері бар. Сан мағыналы сөздердің нақ осы ұғымы сандардың функционалдық сипатын т‰сінді- реді. Заттардың есептік қатынасы, олардың белгілері объективті шындықтың фактілері. Сан категориясы объективті әлемнің сипатта- рын танудың нәтижесі, ал осы есептік ұғым тілде санның тілдік категориясын құрайды. Сонымен, сан дегеніміз – сыртқы әлемнің құбылыстары мен заттарын мөлшері жағынан сипаттайтын категория. Сансыз, есепсіз кез келген білім де, кез келген ғылым да, өмірге деген кез келген қатынас та мәнсіз, мағынасыз болып табылады. Сан тек қана заттың мөлшер, өлшемін білдірмейді, сон- |