Алматы №1 (135) 2012
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
| ақ ж‰рек – қара ж‰рек, аузы ауыр – аузы
жеңіл), бұл компоненттердің фразеологиялық антоним жасауға негіз бола алатындығына ешкім дау келтірмейді. Антонимдік жұп құ- ратын екі фразеологиялық бірліктің семанти- касында бір-біріне ортақ және қарама-қарсы компоненттер ұшырасады. Аталған компо- ненттер фразеологиялық антонимдерді анық- таудың ең маңызды семантикалық критерийі болып табылады. Бұл жөнінде зерттеуші- ғалымдардың да пікірлері баршылық. Осы ретте Е.Н. Миллер фразеологизм- дердегі антонимия құбылысын анықтауға қа- тысты мынадай пікір айтады: «основным спо- собом установления антонимии фразеоло- гизмов следует, по нашему мнению, считать анализ структуры их значений: антонимия устанавливается путем обнаружения у про- тивопоставляемых фразеологизмов общих (тождественных) и противоположных (контр- арных или контрадикторных) семантических значений» [1; 93]. Автордың тұжырымын негізге алсақ, антонимдік фразеологизмдерді мағыналарындағы ортақ және қарама-қарсы белгілеріне сай анықтауға болады. Ғалым Л.А. Новиковтың пікірінше: «Фра- зеологиялық антонимдердің семантикалық категориялары, дамуы лексикалық та, фразео- логиялық та антонимдердің бірлік қарама- қарсылығына негізделген жұп фразеологизм- дердің семантикасында компоненттердің ор- тақ және қарама-қарсы болып келуін шама- лайды» [2; 27]. Біз бұл тұжырымдарды қазақ тіліндегі фразеологиялық бірліктердің ара- сындағы антонимдік қасиетті анықтауда бас- шылыққа аламыз. Көптеген зерттеушілер ан- тоним жұп фразеологизмдердің мағыналары- ның ортақтығы, олардың бірдей категорияға қатысы тұрғысынан көрінетіндігін тілге тиек етеді. Фразеолог А.И. Черная мұны «антоним- дердің бір лексика-грамматикалық топқа енуі (қатысы)» [3; 150], Л.П. Зимина «біркелкі категория-грамматикалық ерекшеліктер» [4; 7], Г.Ц. Пюрбеев пен Г.А. Бертагаев «біркелкі лексика-грамматикалық ерекшеліктер», [5; 159] – деп талдайды. Тілдегі лексикалық анто- ним жұптар бір лексика-грамматикалық кате- горияға жатуы тиіс екені мәлім. Мысалы: ақ- қара, суық - ыстық жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|