БҰҚАРАЛЫҚ АҚПАРАТ ҚҰРАЛДАРЫНДАҒЫ ҚҰҚЫҚ ҚОРҒАУ ТАҚЫРЫБЫ

Вестник КазНУ. Серия филологическая, №1(135).2012 209 
салу[1,14б.]. Құқық қорғау тақырыбында 
қалам тербегенде, осы функцияға с‰йеніп, 
заңды бағытта қызмет атқаруға болады. 
«Адам құқығы әлемнің кез-келген мемле-
кетінде, оның саяси құрылымына қарамастан 
тартыс нысанына айналады. Құқық қорғаушы-
ның билікпен ымыраласа алмайтыны сияқты, 
билік органдары да оны жақсы көре қой- 
майды. Өйткені, құқық қорғаушының міндеті 
– кемшіліктерді тауып, оларды жария етіп 
табу болады», - деп жазады журналистика са-
ласында көпжылдық тәжірибесі бар журна-
лист Вячеслав Абрамов. Оның сөзіне қара-
ғанда, адам құқықтары жөнінде жазатын жур-
налистерді көп жағдайда құқық қорғаушылар 
деуге болады. Өйткені, олар зерттеу ж‰ргізеді, 
құқығы аяққа тапталған жандармен әңгімеле-
сіп, оларға қолдан келгенше көмектесуге ты-
рысады. Бұл орайда мысалға, к‰нделікті 
эфирге шығып жататын республиалық телеар-
налардағы (немесе басылымдардағы) жаңа-
лықтарды көріп отырсаңыз да кездестіріп 
қаласыз. Төртінші билік өкілдеріне де мұң-
мұқтажын шаққан, әділет органдарының та-
балдырығын тоздырып, белгілі дау тудырған 
жайттың ақ-қарасын ажырата алмай ж‰рген 
жандар жиі шағымданатын көрінеді. Немесе 
өз құқығы тапталып, есесі кеткен адамдар 
осындай мәселелердің шешімін тауып, басын 
ашып беруге редакцияларға хат жазып, теле-
фон шалып жатады.
Б‰гінде құқық қорғау тақырыбы журна-
листиканың ажырамас бір бөлігіне айналған 
десек те болады. Өйткені еліміздің Ата заңы-
ның 1-1 тармағына сәйкес былай делінген: 
«Қазақстан Республикасы өзін демократия-
лық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік 
мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең 
қымбат қазынасы – адам және адамның өмір, 
құқықтары мен бостандықтары.[2,31.].» Ал 
мемлекет пен халық билігі ‰шін қызмет 
атқаратын бұқаралық ақпарат құралдарында 
аталмыш тақырыпта ой қозғап, т‰сінікті ақпар 
беретін хабарлар мен мақалалар жиі кездесіп 
жатады. Мысалы, ұлттық арна – «Қазақ ра-
диосының» тікелей эфирінен аптаның д‰йсен-
бі және сәрсенбі к‰ндері «Заңгер кеңесі» 
хабары беріледі. Бағдарламаның тұрақты мей-
маны ретінде заңгер Нұра Тынысқызы қаты-
сады. Журналист Г‰лбану Алпамысқызы ж‰р-
гізетін хабардың арқалайтын міндеті – редак-
ция қоржынына келіп т‰скен (немесе тікелей 
эфирге хабарласқан) т‰рлі сауалдарға заң 
тұрғысынан арнайы маманның кеңесін беру. 
Сол сияқты басылым беттерінде де құқық 
қорғау тақырыбындағы мақалалар көптеп кез-
десіп жатады. Бұл орайда республикалық ба-
сылым «Заң» газетінің көтерер ж‰гі ауыр.
Құқық қорғау тақырыбын бірнеше сала-
мен байланыстырып қарастыруға болады. 
Журналист Вячеслав Абрамов оны былай деп 
бөліп қарастырады: 
 Сөз бостандығы; 
 Діни бостандық; 
 Бас қосу және бірігу бостандығы; 
 Ақпарат алу құқығы; 
 Еркін ж‰ріп-тұру құқығы; 
 Әйелдер құқығы; 
 Балалар құқығы; 
 Тұтқындардың құқығы және т.б. 
Оның айтуына қарағанда, адам құқығы 
туралы мақалаға арқау болар тақырыпты кез-
келген жерден табуға болады. Ол бір топ адам 
өзге адамға немесе топқа тәуелді болған жер-
дің бәрінде кездесетін мәселе. Адам құқығы 
мәселесі жасырын немесе ашық қақтығыс 
туындаған жердің бәрінде бар[2,239б.].
Расында да, к‰нделікті өмірден-ақ осы ай-
тылғандарға мысал келтіруге де болар. Мы-
салы, тұрғындар тарапынан т‰сетін арыздар 
бойынша мәселе көтеретін тақырыпта қалам 
тербейтін болсаңыз, шағымданушылардың құ-
қығын қорғау мақсатында бірнеше кейіпкер-
лерді қатыстыра отырып, көлемді материал 
әзірлеуге болады. Су құбыры істен шығып, 
жергілікті тұрғындарды әуре-сарсаңға салған-
дығы туралы ақпар т‰ссе, бірден оқиға орны-
на барған журналист оның неліктен істен 
шыққандығын, неліктен құтқару жұмыстары 
ж‰ргізілмеді немесе осы аумаққа қатысты 
басшылықтың (әкімшіліктің) не атқарып жат-
қандығы сынды сұрақтарға жауап іздеуінен 
басталады. Мәселенің басын ашар сауалдарға 
жауап іздеу барысында көптеген жайттардың 
мәні өзінен-өзі келесі кейіпкерлермен қалай 
әңгіме өрбіту керектігін көрсетеді. Мұнда тек 
шағымданушы тарыпан ғана ақпарат алумен 
ғана емес, осы жағдайға кінәлі деп отырған 
адамдардың да пікірін білдіру керек. Бір оқи-
ғаға т‰рлі көзқарас алу, біріншіден, берілген 
материалды қызықты ете т‰ссе, бастысы, оны 
нанымды әрі дәлелді ете т‰спек.
Тағы бір мысал келтіре кетсек, жол-көлік 
оқиғаларына байланысты Жол полициясы 
басқармасының қызметкерлері ай сайынғы 
ж‰ргізілетін рейдтік тексеріске аттанды. 

жүктеу/скачать 4,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: