Орталық нерв жүйесі. Жұлынның эмбриогенезі, нерв түтігінің қалыптасуы

Орталық жүйке жүйесі, systema nervosum centrale, (әлде жүйке жүйесінің орталық бөлім) омыртқа бағанасы өзектерінде орналасқан филогенетикалы ескі жұлын мен бассүйектің куысында жатқан жас ми, encephalon, құралған. Бұлар 2еуі генетикалы, морфологиялы мен функциялы өзара байланысқан әрі ешқандай кедергісіз біріне-бірі өтіп отырады.

Жұлын, medulla spinalis (myelos), омыртқа бағанасы өзегінде жатып, бұның жоғары шекаралары - Iші омыртқасының жоғары жиегі, төменнен – II ші бел омыртқасының жоғарыдағы шеті әлде Iші бел омыртқасының төменгі ұшы. Ұрықтың үшінші даму айында бұл Vші бел омыртқасының, сәбиде IIIші бел омыртқасы қасында аякталған. Жұлын өзінің жоғары бөлігінде ешбір кедергісіз сопақша мимен, medulla oblongata, жалғасқан. Ол аралық I ші мойынның жүлын нервісі шығатын жерге тура келеді; скелетопиясына тоқталсақ үлкендеу келген шүйде тесігінің төменіндегі шеті және Iші мойын омыртқасының жоғары ұшына тура болады. Жұлын төмендегі бөлімінде ми конусына, conus medullaris, (әлде соңғы конус, conus terminal- is), өтіп, бұл енінің мөлшері 1 мм мен жұлын төменіндегі редуцирленген бөлімінің қалдықтары болып есептелетін соңындағы жібіне, filum terminate, жалгасқан. Соңғы жібінің жоғары учаскілерінен өзге жерлерінде жүйке ұлпасы жоқ, жұлын қатты кабықтарымен, dura mater spinalis, сонымен қоса сегізкөздің өзектеріне кіргізілетін дэнекерлі қүрылымды сипаты бар. Осы жерлерде бұлар бітеліп әрі өзектің шегіне бекінеді. Соңғы жіп қатты мидың кабығы қуыстарында орналасып, бекітілмейтін бөлігі ішкі соңғы жіп, filum terminate internum, сосын қабықпен бекітілген бөлімі, сыртындағы соңғы жібі, filum terminate externum, атауға ие болады. Соңғы жіп және алдыңғы жұлынның қантамырлары- артерия мен веналар, сондай-ақ қүйымшақтың нервтері 1 әлде 2 түбіршіктері косарланып жүрген. Жұлын омыртканың бағанасын яғни өзек қуыстарын барынша толтырмай, өзектің қабырғалары және жұлын аралығында май тәріздес ұлпамен, қантамырлардың өрімімен, мидың қабығымен әрі жұлынның сүйықтықтарымен толған кеңістіктер қалған. Кеңістік өлшемі әрбір деңгейде түрлі болады. Жұлын ұзындығы жасы үлкенде 40- 45см, ал ені 1-1,5 см, массасы 30 г-дай тұрақсыз болады. Жұлында 4 бет бар: жалпақтау келген алды, аздап шығыңқы артыңғы мен дөңгелектеу 2 бүйір беттері ажыратылады. Жұлынның нервтері таралған жерлеріне байланысты жұлын 4 бөліктерге: мойын бөлімі, pars cervicalis, кеуде бөлімі, pars thoracica, бел бөлімі, pars lumbalis, мен сегізкөз бөлімі, pars sacralis, бөлеміз. Ол бөлімдердің әрқайсысына арнайы сегмент сандары кіргізіледі, демек жұлынның жүйкелерінің 1 жұп басталған жұлын учаскелері. Жұлын диаметрі барша деңгейлерде біркелкі болмайды. Төменгіден жоғарыға қарай бұның қалыңдық мөлшері кішкене ұлғаятындығын білеміз.Жұлын көлденең кесіндіден ақ пен сұр заттың орналасқан арақатынасы көрінген. Жүлын сұр заттары кобелек әлде Н әрпі бейнесінде, орталық бөлімінде орналасады. Ақ заттар сұр заттың маңайында, жұлын перифериялығында орналасқан.