Қаралық ғылыми­практикалық конференция I том

337 

 

Қазақстан  Республикасының  2015  жылға  дейінгі  білім  беруді  дамыту 

тұжырымдамасында:  «Жоғарғы  білімді  дамытудың  негізгі  үрдісі  құзіреттілігі  жоғары 

мамандар 

даярлау 

сапасын 

арттыру, 

қарқынды 

ғылыми­зерттеу 

қызметімен 

ықпалдастырылған  инновациялық  білімді  дамыту,  білім  беру  мен  ақпараттық 

технологияларды жетілдіру болып табылады»,­ деп атап көрсетілген. 

Қазақстан  Республикасының  егеменді  ел  болуына  байланысты  қоғамымызда  болып 

жатқан  түбегейлі  өзгерістер  болашақ  мамандарды  даярлауға,  оның  ішінде,  əсіресе 

болашағымыз – жеткіншек ұрпақты тəрбиелеуге білікті ұстаздарды қалыптастыруға өте 

жоғары  талаптар  қойып  отыр.  Өйткені  қоғамның  рухани  жəне  адамгершілік  тұрғыда 

қайта өрлеуі, ұлттық мəдени құндылықтарды екшеп, уақыт талабына сай кəдеге жарату, 

жеке  тұлғаны  əлемдік  жəне  ұлттық  мəдениет  деңгейіне  көтеру,  жеткіншек  ұрпақты 

қалыптастыруда тиімді жағдайлар жасау көбіне мұғалімдерге тікелей байланысты. 

Педагогикалық­психологиялық мамандық ­  білім беру нəтижесінде алынған жəне 

берілетін  біліктілікке  сəйкес  кəсіптік­педагогикалық  міндеттерді  алға  қоюды  жəне 

шешуді  қамтамасыз  ететін  білім,  іскерлік  жəне  дағдылардың  жиынтығынан  тұратын 

күрделі үрдістің жемісі, яғни осы кəсіптік топ шеңберіндегі қызмет түрі. 

         Біртұтас педагогикалық процесте болашақ педагог­психологтарды  даярлау жүйесі 

ерекше  орын  алады.    Педагог­психологтарды    кəсіби  даярлау  жүйесінде  іс  ­  əрекет, 

тұлға,  таным  ілімдері  əдіснамалық  негіз  болды.  Себебі  іс  ­  əрекет  барысында  жеке 

тұлғаның танымдық жəне тұлғалық қасиеттері дамиды. 

Танымдық  іс  ­  əрекет  –  жеке  тұлғаның  білімге  деген  өте  белсенді  ақыл  –  ой  əрекеті. 

Мектеп оқушылары мен студенттердің танымдық  іс ­ əрекетін жетілдіру проблемасына 

педагогтар,  психологтар  ерекше  мəн  берген.  Танымдық  іс  ­  əрекет  студент  жеке 

тұлғасының  қалыптасуына  тікелей  əсер  етеді.  Ол  күрделі  процесс  болғандықтан, 

оқытушы мен студенттердің бірлесіп жасайтын тиімді, сапалы əрекетін керек етеді. Егер 

педагог  оқыту  жұмысын  ұйымдастыруға,  ғылыми  білімді  жүйелі  түрде  баяндауға, 

тыңдаушылардың  белсенділігін  арттыруға  күш  –  жігерін  жұмсайтын  болса,  студенттер 

білімді  терең  мағынада  қабылдап,  меңгеруге,  өздігінен  ізденіп,  білімін  толықтыруға 

байланысты  белсенді  түрде  іс  ­  əрекет  жасауға  үйренеді.      Болашақ  педагогтардың  оқу 

поцесіндегі іс ­ əрекеті оқу – танымдық сипатта болады. Сондықтан оқытудың тиімділігі 

жалпы алғанда оқытушының оқу процесін студенттің оқу – танымдық іс ­ əрекеттерінің 

негізгі заңдылықтарына сəйкес ұйымдастыру шеберлігімен анықталады. 

Жоғары  оқу  орындарындағы  оқу  –  тəрбие  процесінде  педагог  психологтарды  

кəсіби 

даярлығын 

қалыптастыру 

мəселелеріне 

Н.Д.Хмель, 

К.С.Успанов, 

Д.М.Жүсіпəлиева,  А.А.Калюжный,  С.Т.  Каргин,  А.А.    Молдажанова  жəне  тағы 

басқаларының  еңбектері  арналған.Бұл  ғалымдардың  еңбектерінде  педагогикалық  іс  – 

əрекеттің  құрылымы,  кəсіби  даярлау  жүйесінде  жəне  тəлімгерлік  жұмысының 

барысында  болашақ  мұғалімдердің  кəсіби  жағынан  маңызды  сапаларының  қалыптасу 

жолдары айқындалып, педагогикалық жоғары оқу орындарының тəжірибесі сарапталған, 

кəсіби – педагогикалық бағдарлау жұмысы жүйеленген. 

Соңғы  жылдары  педагогикалық  зерттеу  еңбектерінде  болашақ  педагог­психолог 

мамандарды  мектептегі  тəрбие  жұмысын  ұйымдастыруға  даярлаудың  мəселелері 

қарастырылуда.  Зерттеуші  А.  Мағауова  халық  педагогикасының  озық  дəстүрлерін 

пайдалана білуге болашақ  мұғалімдердің  даярлығы дегеніміз педагогикалық  іс­əрекетті 

халық  педагогикасының  дəстүрлері  негізінде,  жеке  тұлғаны  қалыптастырудың  жалпы 

гумандық  мұраттарына  сай  іске  асыруға  мүмкіндік  беретін  педагогтың  жеке  тұлғалық 

біртұтас қасиеті деп түсіндіреді. 

Педагогтардың  кəсіби  даярлығы  саласында  белгілі  ғалым  В.А.Сластениннің 

еңбектерін ерекше атауға болады. Ол болашақ педагогтарға кəсіби­педагогикалық бағыт 

беруде мынадай факторларды ескерту кажеттігін атап көрсетеді: 

­  педагогикалық бейімділік пен мұғалімдік қызметке кəсіби жарамдылық; 

338 

 

­    кəсіби  сапалар  мен  педагогикалық  шеберлік.Сонымен  қатар  қазіргі  заманда  құзіретті 

педагог­психолог    моделін  жасау  мақсатында  олардың  профессиограммасын  анықтауға 

назар аударылады. Ол мынандай компоненттерді қарастырады: 

­    педагог­психологтың    жеке  тұлғалық  қасиеттері  мен  ерекшеліктері,  кəсіби 

педагогикалық жəне танымдық бағыттылығы; 

­  педагог­психологтің  психологиялық­педагогикалық даярлығы, білімі мен іскерлігі; 

­  арнайы даярлығының деңгейі мен сипаты; 

­  мамандық бойынша əдістемелік даярлығы деп көрсетеді. 

ЖОО­ғы  болашақ  мұғалімнің  кəсіби  даярлығы  оқу  жылдары  кезінде  кəсіби 

шеберлікке  мақсатты  даярлаумен  қоса,  педагогикалық  шығармашылық  қызметке 

дайындаумен  тікелей  астарласуы  тиіс.  Ол  болашақ  мұғалімнің  жалпы  мəдени  (өмірге 

көзқарас), 

методологиялық 

(психологиялық­педагогикалық), 

пəндік 

блоктарды 

меңгеруін қамтамасыз етеді. 

Қорытындалай  келе,  қазіргі  таңдағы  білім  берудің  жаңа  реформалары  ЖОО­да 

тəрбие  мен  оқыту  процесін  күшейтуді  жəне  оны  жүзеге  асыруда  кездесетін 

қиыншылықтарды  шығармашылықпен  шеше  алатын  білікті,  тəжірибеге  оңтайлы, 

бəсекеге  қабілетті  мамандарды  арнайы    даярлауды  жүктейді.  Сондықтан  жоғары  оқу 

орындарын  бітірушілердің  даярлық  деңгейіне  қойылатын  талаптар  түріне  белгіленген 

қоғамымыздың  жаңа  əлеуметтік  тапсырыстары,  оқыту  бағдарламаларын  өзгертуді, 

сондай­ақ  студенттердің  алатын  білім  сапасын  арттырып,  бүгінгі  күнге  сай  кəсіптік 

дағдыларды  игеруге  бағытталған  оқытудың  жаңа  жолдарын  енгізуді  көздейді.  Бұдан 

болашақ педагог­психологтарды  кəсіби əрекетке даярлау маңызды мəселенің бірі болып 

табылатындығына  куə  боламыз.  Жоғары  білім  беру  жүйесінде  педагог  мамандарды 

кəсіби даярлау, қоғам дамуының маңызды буынын құрайды.  

Болашақ педагог ­психологтарды  кəсіби даярлау жүйесінің маңызды көрсеткіші ­ 

оның кəсіби біліктілігі мен құзіреттілігі,шығармашылық сапасы мен даралығы, тек қана 

орындаушы  болып  қалмай,  өз  ойы  бар,  пікірі  бар,  бастама  көтере  білетін,  жаңалыққа 

құштар  іскерлік  субъектісі  бола  алуы.  Жаңа  қоғам  педагог­психологі    тек  кəсіби 

шеберлігі  жоғары  адам  ғана  емес,  рухани  дамыған,  шығармашыл,  мəдениетті,  білім 

құндылығын түсінетін, педагогикалық технологияларды меңгерген, ғылым мен техника 

жетістіктері 

негізінде 

кəсіби 

даярланған 

болуы 

тиіс. 

Болашақ 

мұғалімді 

шығармашыл,бəсекеге  қабілетті    тұлға  етіп  қалыптастыру  –  ұзақ  жəне  күрделі  үрдіс 

екендігі бəрімізге белгілі. 

 

Бүгінгі  жаһандану  заманында  келешек  жас  ұрпақтың  жеке  тұлға  болып 

қалыптасуына  үлкен  ықпал  ететін  тұлға  педагог­психолог  ­  тəрбие  көзі.  Жоғарыда 

аталып  кеткен  қасиеттерге  ие  тұлғаны  қалыптастыру  үшін  педагог­психологтің    кəсіби 

қасиеттері,  икемділіктері  жаңаша  қырынан  сипат  алуы  керек  деген  ой  туады.  Педагог­

психологтің  кəсіби  құзіреттілігі  мəселесіне  баса  назар  аудару  керек.Болашақ  педагог­

психологтарды  тəрбиелеу  ,кəсіби  даярлау  ­оқу  жəне  тəрбиелеу  үдерісінің бірлігі  болып 

табылады. Болашақ маманның тəрбие  мен оқыту ісіне бейім болуы студент тұлғасының 

жан­жақты  дамуы  мен  даярлауындағы  орны  мен  рөлінің  өсуіне  байланысты.  Болашақ 

педагог­психолог –тəрбиеші жұмысының, мазмұндық қырларын нақтылап, қажетті жəне 

сəйкес  мəліметтерді  таңдап  алу  негізіңде  жүргізілу  қажет.  Негізгі  педагогикалық 

ережелерді  ғылыми  пайдалану  дəрежесін  арттыру,  педагогикалық  қызметті  игерудің 

сапасын жетілдіру де осы мақсатка қызмет етуі қажет. 

 

Пайдаланған  әдебиеттер: 

1.    Қазақстан Республикасының  « Білім туралы » Заңы. Алматы 2011 6­б 

2.  Қазақстан  Республикасында  білім  беруді  дамытудың  2011­  2020  жылдарға  арналған 

мемлекеттік бағдарламасы, 2010жыл. 

3.Қазақстан  мектебі. №12 Алматы  2013ж 

339 

 

4.        Н.Ә.  Назарбаев  «Қазақстан  халқына  Жолдауы».  Елбасының      «Қазақстан  жолы»  – 

2050   Астана 2014 ж 

5.    Қ.Ж. Бұзаубақова. « Мұғалімнің инновациялық даярлығын қалыптастыру». Алматы. 

Жазушы 2006,258 – б 

 

 

УДК 373.1.02:372.8 

BurgegulovaCh.K. 

MInstTech, English Instructor, International House School ‘Inter-Press’, Аlmaty, Каzakhstan 

e-mail: shyrailym.burgegulova@gmail.com 

 

THE IMPORTANCE OF FORMULAIC SEQUENCES IN TEACHING ENGLISH 

GRAMMAR 

 

Abstract.  Plenty  of  research  works  on  formulaic  sequences  continue  to  prove  the 

positive  effects  on  teaching  language  during  the  last  two  decades.  The  nature  of  formulaic 

sequences  have  been  studied  in  various  fields  with  diverse  approaches,  from  early  childhood 

acquisition  [1]  on  two  Japanese­English  kids,  up  to  advanced  second  language  and  native 

speakers’ frequency usage and its effect on reading speed and psycholinguistic aspects studied 

by  Ellis,  Simpson­Vlach  and  Maynard  [2].  These  researchers  believe  that  these  formulaic 

sequences play the unique role in human’s cognitive acquisition of language and its integrality 

in  communication.  To  date,  however,  there  are  few  studies  to  investigate  using  formulaic 

sequences in  teaching English  grammar. Except  the work of  Butler, who made  a  research on 

the functions of multiword sequences in functional grammar within Spanish language[3]. This 

article hopes to contribute theoretically and pragmatically for the teachers of English language 

in  teaching  grammar  effectively.Additionally,  teaching  English  grammar  is  essential  for 

Kazakhstani  pupils  and  students.  The  main  reason  is  the  format  and  content  of  the  national 

tests on English language to enter the local university undergraduate and postgraduate degrees. 

Therefore, this research addresses new approaches and solutions to issues in teaching English 

grammar.  

Key words: formulaic sequences, functional grammar, English as a foreign language 

 

Introduction  

While the precise definition of formulaic language (FL) is still debated among linguists, 

it seems that the majority agree thatFLis chunks of language that are memorized and acquired 

as wholes and not produced or analysable by the grammar [e.g. 4; 5;6; 7; 8; 9; 10). 

The  formulaic  language  (FL)  covers  over  40  terms  referring  to  its  idiomatic  tightness  and 

immutable word strings, such as by and large, by the way, in short supply, make up your mind, 

which are both semantically transparent and syntactically disordered [11]. There are three (3) 

types of FL often referred to in the literature:Lexical/referential, Grammatical, and Discursive 

[12].  The  first  type,  lexical/referential  is  often  referred  to  as  idioms,  proverbs  and  other 

conventionalized (popularized, rooted) phrases in language vocabulary like take your time, feel 

free,  go  ahead.  The  second  type  which  is  the  grammatical  language  is  used  mainly  in 

grammatical  constructions  and  also  in  quantifying/determining  phrases  such  as  if  I  were  you, 

plenty  of,  dozens  of,  the  majority  of;  while  the  third  one  is  discursive  which  categorized  as 

connecting and managing speech function. Example of these are as a matter of fact, on other 

hand, and moreover. 

There is  a consensus  between linguists  of the importance of FL in  both  writing and speaking 

activities  [13;  14].  It  is  noted  in  written  and  spoken  corpora  that  learners  use  FL  more 

frequently  than  single  words.  Non­native  as  well  as  native  speakers  rely  on  prefabricated 

phrases like wanna for want to, gimmeforgive me, gonna forgoing to, and uses them frequently 

then  other  new  constructed  phrases  [15;  16].  However,  many  teachers  are  either  unaware  of 

340 

 

this  or  lack  training  on  how  to  utilize  formulaic  language  to  enhance  learners’  acquisition  of 

the  targeted  language  [17].  In  addition  teaching  and  learning  FL  especially  idiomatic 

expressions  and  slangs  or  collocations  are  among  the  most  challenging  aspects  of  learning 

English  among  ESL  learners.  Consequently  teachers  either  focus  on  memorizing  the 

translations of idioms rather than to building understanding of how and when these idioms are 

to  be  used,  or  resort  to  feeding  learners  with  learning  and  practicing  on  English  grammars 

especially on its rules and applications [18].Therefore, this paper will investigate how to merge 

learning formulaic sequences and teaching grammar.  

 

Formulaic sequences in functional grammar 

According  to  the  works  of  Butler,  multiword  sequences  or  in  other  words  formulaic 

sequences play an important role in acquiring functional grammar. Ellis claims a major role for 

memorization of sequences in the learning of native and second languages: 

The  attainment  of  fluent  comprehension  and  production,  both  in  native  (L1)and  second  (L2) 

languages, involves the acquisition of memorized sequencesof language. Learning vocabulary 

involves sequencing the phonological properties of the language: the categorial units, syllable 

structure, and phonotacticsequences. Learning discourse involves sequencing the lexical units 

of the language: phrases and collocations. Learning grammar involves abstracting regularities 

from the stock of known lexical sequences. 

He  presents  an  impressive  array  of  detailed  evidence  in  support  of  this  claim.  Similarly 

Weinertpresents  a  review  of  the  importance  of  formulaic  language  in  second  language 

acquisition,  in  which  she  discusses  evidence  from  a  variety  of  approaches,  as  well  as  the 

theoretical  and  methodological  problems  associated  with  defining  and  identifying  formulaic 

language[19].  Both  Peters,  concerned  largely  with  L1,  and  Nattinger  and  DeCarrico,  with  a 

primary  interest  in  L2,  suggest  a  more  prominent  role  for  preformedlanguage  than  had 

generally been recognized[20, 21]. 

Since a natural language is an instrument used for communicative purposes,there is little point 

in  considering  its  properties  in  abstraction  from  the  functionaluses  to  which  it  is  put.  The 

system  underlying  the  construction  of  linguistic  expressions  is  a  functional  system.  From  the 

very start, it must be studied withinthe framework of the rules, principles, and strategies which 

govern  its  naturalcommunicative  use.  In  other  words,  the  question  of  how  a  language  is 

organizedcannot be profitably studied in  abstraction from  the question  of  why it  is  organized 

the  way  it  is,  given  the  communicative  functions  which  it  fulfils.  This  means  that  linguistic 

expressions  can  be  understood  properly  only  whenthey  are  considered  as  functioning  in 

settings, the properties of which are codetermined by the contextual and situational information 

available  to  speakersand  addressees.  Language  does  not  function  in  isolation:  it  is  an 

integratedpart of a living human (psychological and social) reality[22]. 

 

Pragmatic usage of formulaic sequences in English grammar  

Why most students resist on learning grammar? Because they think grammar is boring 

and has no importance in communication. How to change this view? With the help of new 

approaches and teaching techniques: 

1.  Short formula for each tense or grammatical form 

Making short formula helps visual learners to generalize the form of the particular grammar. 

Moreover, it helps to decrease the complexion of grammar terms such as infinitive > v1, past 

form > v2, past participle > v3.     

For example: 

Present simple to be verb: am/is/are + 

adj/noun 

Present simple verb: he/she/it + v1-s 

Future simple: will + v1 

Future plan: am/is/are + going to + v1-ing  

Continuous: to be + v1-ing 

Present perfect: have/has + v3 

Present perfect continuous: have/has + 

been + v1-ing 

Past perfect: had + v3 

Past perfect continuous: had + been + v1-

ing 

Second conditional: If + Past simple, would 

+ v1 

 

 

341 

 

2.  Examples with formulaic sequences orexamples related to the student’s life 

This part is very essential, because students put the grammar into the context and factually sees 

the application of grammar in the language. Teachers may vary the order of presenting formula 

or  examples  with  formulaic  sequences.  He/she  can  first  present  an  idiom  or  proverb  and 

formulate the formula with students. This will lead to incidental learning, which is new approach 

in language teaching.     

For example:  

Zero Conditional: If + Present simple, Present simple. >If you give a man a fish, you feed him for 

a day; If you teach a man to fish, you feed him for a lifetime. (Proverb) 

3.  Extended practice  

Practice  makes  perfect.  Teacher  can  guide  and  provide  students  practice  of  the  presented 

grammar topic with various grammar exercises and tests, reading passages (ask students to find 

sentence  with  the  same  formula),  chant  formulas  in  order  to  memorize  (Conditionals),  make 

sentences (ask students to make 5 true personal sentences and hide 1 false sentence in it, later ask 

students to work in pairs or small groups to guess the false sentence).   

Conditional chant: 

If present simple, present simple 

If present simple, future simple 

If past simple, would + v1 

If past perfect, would + present perfect 

 

One  more  practice  with  idioms  can  be  done  in  this  way:  teacher  provides  opaque  or 

grammatically  incorrect  idioms  and  ask  students  correct  them  grammatically.  For  instance,  cat 

got my tongue >cat gets my tongue.  

 

 Conclusion  

 

Language  testing  system  in  Kazakhstan  requires  the  explicit  knowledge  of  grammar  in 

order  to  pass  entry  exams  for  university  degrees.  Taking  IELTS  or  TOEFL  as  examples  of 

internationally  applicable  test  systems,  they  don’t  have  particular  tasks  on  checking 

grammar[23]. They focus on the usage of the grammar in context while speaking or writing an 

essay. I hope our testing system is on the way to change but so far we as English teachers have to 

adjust  our  teaching  into  the  local  students’  needs.  On  the  other  hand,  teaching  grammar  with 

formulaic  sequences  can  lead  to  successful  results  in  international  language  tests  as  well. 

Because  students  will  be  able  to  apply  grammatical  rules  into  the  context  and  broaden  their 

vocabulary.  

 

On the one hand, traditional grammarians may argue on teaching or better to say merging 

lexical  approach  with  traditional  grammar  methods[24].  We  must  admit  that  the  language 

doesn’t  consist  of  only  grammar  and  words;  it  does  have  big  quantity  of  collocations,  idioms, 

proverbs,  slangs,  and  clichés  all  in  one  word  formulaic  sequences.  So,  we  as  teachers  should 

provide a platform where students can acquire both, grammar along with formulaic sequences. In 

my early studies on formulaic sequences there was an issue about lack of time devoted to study 

formulaic sequences in the classroom. No doubt, teachers in public schools pay more attention to 

the  grammar  and  list  of  vocabulary,  whereas  formulaic  sequences  are  omitted.  The  pragmatic 

methods and techniques offered in this paper might solve these problems.  

жүктеу/скачать 9,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: