Атты студенттердің IV жоо аралық дәстүрлі ғылыми конференциясының ЕҢбектері

580 

 

      Қазақстан  Республикасының  әлемдік  өркениеттің  дәстүрлі  арнасымен  жедел  даму 

жолына  түсуі,  қазақ    тілінің  мемлекеттік  тіл  мәртебесіне  ие  болуы  халыққа  білім  беру 

жүйесіне, оқу-тәрбие үдерісіне қойылатын талаптарды күрделендіре түсті.  

       Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2016 жылға арналған мемлекеттік 

бағдарламасында  «оқытуды  ұйымдастыру  қағидаларын  және  оқушының  білім,  білік, 

дағдыны «енжар алушы» рөлін танымдық үдерістің белсенді субъектісіне өзгертуді» тілді 

үйретудің басты қазығы ретінде ұстану белгіленген. Қазақстан  Республикасы 1991 жылы 

16  желтоқсанда  өзінің  Тәуелсіз  мемлекет  екендігін  жариялағанда,  ең  алғаш  болып 

мойындаған  бауырлас  ел  –  Түркия  Республикасы.  Сол  күннен  бастап  нығайған  достық 

қарым-қатынас 1992 жылы Түркістанда Қожа Ахмет Яасауи атындағы Халықаралық қазақ-

түрік  университетінің,  1996  жылы  Сүлейман  Демирель  атындағы  университеттің 

ашулуымен  және  қазақ-түрік  лицейлерінің  құрылуымен  жалғасын  тапты.  Қазақстан  мен 

Түркия  Республикаларының  қарым-қатынасының  негізгі  тармағы  білім  беру  мен  ғылым 

саласындағы істерге тікелей байланысты болып келе жатқаны ақиқат. Соңғы жылдары екі 

ел арасындағы білім беру саласы бойынша ынтымақтастық ауқымы кеңей түсіп, екі жақты 

қарым-қатынасының  маңызы  артуда.  Түбі  бір,  тамыры  бір  түркі  тектес  қазақ  және  түрік 

халықтарының  ұлттық-рухани  мәдениетінің  арасында  мызғымас  терең  тамырластық 

байланыстың  бары  дау  туғызбас  ақиқат.  Бүгінгі  күннің  негізгі  талабы  оқу  мен  тәрбие 

жүйесін  толық  тіл  үйренушінің  ішкі  мүмкіншіліктеріне  сай  дамытуға  бағытталып  отыр. 

Осы ретте білім беру саласын әдістеме және оқыту әдіс-тәсілдерімен бірге толық нәтижеге 

тез жеткізуді мақсат ететін оқытудың инновациялық технологиялары да енгізіліп жатыр.  

Тілдік  құбылыстар  сәйкестігінің  тіл  үйретудегі  маңызы  түрік  тілді  студенттерге  қазақ 

тілінің ішкі құрылымы мен сыртқы жүйесін меңгертуде үлкен орын алады. Түрік тілінде 

сөйлейтін тіл үйренушілерге қазақ тілін үйрету мәселесі зерттеу нысаны болмағаны анық. 

Туыс  тілде  сөйлейтін  түрік  тілді  студенттерге  қазақ  тілін  оңай  түрде  үйрету  бағытында 

оқыту  мәселесі  –  ғылыми  тұрғыда  әлі  де  зерттелуде.  Түркия  студенттерінің  Қазақстанда 

білім  алуы  үшін  де  қазақ  тілін  білуі  шарт,  түріктілді  студент  үшін  Қазақстанның 

мемлекеттік тілі халықаралық қатынас үшін де қажет. Білім берудің әлеуметтану негіздерін 

жүйелік тұрғыдан тану – қазақ тілін сапалы оқытудағы ұстанатын негізгі ұстанымдардың 

бірі. 

      Қазақ  тілін  түріктілді  студенттерге  тілдік  құбылыстар  сәйкестігінің  тіл  үйренудегі 

маңызының  әлеуметтік  ерекшеліктері  дегенде,  ең  алдымен,  қазақ  тілінің  танымдық, 

коммуникативтік, кумулятивтік ерекшеліктерін қазақ тілінен берілетін білім маөзмұнына 

молынан енгізе отырып, мемлекеттік тілдің мәртебесіне жету қажеттілігін ұғындыру жолы 

берік  ұсталынады.  Ол  үшін  Қазақстан  Республикасының  мемлекеттік  тілін  өзге  тілді 

дәрісханаларда  оқыту  үдерісінде  отансүйгіштік,  атажұртты  қадірлеу,  сыйластық, 

бауырластық қасиеттерінің қалыптастырылуы бірінші кезекке қойылады. Екіншіден, қазақ 

тілін түріктілді студенттерге оқытуда түркі тілдес халықтар арасындағы әлеуметтік-мәдени 

үдерістердің, оның ішінде білім беру саласындағы үдерістердің жағдайы мен динамикасы 

танылуы  көзделеді.  Үшіншіден,  қазақ  тілін  түріктілді  студенттерге  тілдік  құбылыстар 

сәйкестігінің  тіл  үйренудегі  маңыздылығынан  әлеуметтік-мәдени  таным  әрекеттерін 

меңгертудің  заңдары,  принциптері,  механизмі  мен  технологиясы  қарастырылады. 

Төртіншіден,  қазақ  тілін  басқа  ұлт  өкілдеріне  оқыту  барысында  Қазақстан 

Республикасының  Тәуелсіз  мемлекет  болып  қалыптасу,  өсу  жылдарындағы  (1996-2006 

жж.)  саяси-қоғамдық,  әлеуметтік-экономикалық,  мәдениет  салаларына  байланысты 

қарыштап дамыды.  

      Түрік  студенттерінің  ұлттық  психологиясын  қазақ  тілін  оңай  әрі  ұғымды  оқытуға 

бейімдеу  үдерісін  мынадай  үш  кезеңге  бөліп  қарастыру  керек  деп  ойлаймын.  Бірінші 

кезеңде, түрік студенттер қазақ тілі сабақтары мен қазақ тілін оқыту, тәрбиелеу үдерісінің 

тек қазақша өтуіне іштей болса да қарсылық білдіруі мүмкін. Сондықтан бұл кезеңде қазақ 

тілін  оқыту  барысында  оған  үлкен  педагогикалық  ептілік  пен  икемділік  керек.  Екінші 

кезеңде,  қазақ  тілін  оқытып  тәрибелеу  барысы  бірқалыптылыққа  түсе  бастайды.  Осы 

581 

 

кезеңде түрік студенттеріне тілді үйрену үшін әр қайсысына өз бетінше тапсырманы мол 

орындауды тапсырып, соларды жүйелі қадағалап отыруымыз тиіс. Үшінші кезеңде, түрік 

студенттер қазақ еліне, қазақ тіліне, қазақ мәдениетіне сыйластықпен қарай бастады.  Ол 

сыйластық саналылық арқылы келеді. Түрік студенті өзінің ұлттық психологиясына зиян 

келтірмей, қазаққы мәдениетті танып, тілін меңгеріп, таным өрісі кеңігенін білімі, білігі, 

дағдысы арқылы дәлелдеуі керек.  

      Түріктілді студенттерге қазақ тілін оқытуда оқытушы мен студент, студент пен студент 

арасындағы тілдік-сөйлеу қарым-қатынасы жаңа мәліметтер берудегі, алудағы, басқа ұлт 

өкілін қабылдауда ізгілік пен достық, теңдік, төзімділік сезімнің шынайылығы мен биіктігі 

ауадай  қажет.  Қазақ  тілін  үйренушілердің  өзара  және  оқытушымен  тең  дәрежедегі 

қатынасының қалыптасуы көзделеді. Қазақ және түркі тілдері туыс тілдер болғандықтан, 

барлық  туыс  тілдерге  ортақ  құбылыс  оларда да  бар.  Екі  тілге  де  ортақ  сөздер  болуымен 

бірге, жекелеген тұстары ұқсас, сондай-ақ әр тілдің тек өзіне ғана тән ерекшеліктері бар 

сөздер – екі тілге де тән құбылыс. Оны З.Н.Жұматаеваның мынадай модельде көрсетеді: 

    

   1 -  сызба. Қазақ және түрік тілдеріндегі тілдік құбылыстар сәйкестігінің ЛД көрінісі: 

 

 

 

 

 

 

      Мұндағы: 1 – екі тілде де құрылымымен, мағынасымен (кейбір дыбыстың ерекшеліктері 

бар) толық сәйкес келетін ортақ сөздер; 

               2  –  жартылай сәйкес келетін сөздер; 

               3 –  тек бір тілдің ерекшелігіне тән сөздер. 

      Кез  келген  оқу-әдістемелік  кешенді  тиімділікпен  оқу  үдерісінде    қолдану  үшін 

дидактикалық  негіздердің  жаңа  заман  талаптарына  сай  және  көздеген  мақсатқа  лайық 

таңдалуы  маңызды  болмақ.  Дидактикалық  заңдылықтар  мен  тілді  оңай  жағынан  үйрету 

мақсаттарын  үйлестіре  ұштастыруда  арнайы  жүйеленген  мәтіндер  жүйесі  үлкен  қызмет 

атқарады.  Қазақ  тілін  жоғарғы  оқу  орындарында  оқытудың  тиімді  әдістерін  жүйелеуде 

Ы.Алтынсариннің, 

А.Байтұрсыновтың, 

Т.Шонанұлының, 

Қ.Қадашеваның, 

Ф.Оразбаеваның, 

Н.Құрманованың. 

Қ.Жақсылықованың, 

А.С.Қыдыршаевтың, 

Ж,Сүлейменованың,  З.Күзекованың,  З.Бейсенбаеваның,  Р.Шаханованың,  кейіннен 

Б.А.Нұржанованың, 

Г.Иембердиеваның, 

И.Р.Дүйсенбаеваның, 

Т.Аяпованың, 

Н.Оранбаеваның, З.Н.Жұматаеваның  әдістемелік зерттеулерінде дидактикалық әдістер кең 

түрде  әрі  айқын  талданған.    Қазіргі  таңда  түріктілді  студенттеріне  қазақ  тілін  үйрету 

сабақтарын  жоғарғы  деңгейде  өткізуде    –  Амир  Ордабаевтың  алатын  орны  ерекше.  Ол 

Қазақ тілі 

Түрік тілі

 

1 

3 

2 

582 

 

бірінші  сабағында  тіл  үйренушіге  оңай  болу  үшін  ұқсас  сөздерді  жинақтап,  қазақша, 

түрікше, орысша сілтемелерін жасаған. Бірінші етістік, есімдіктерді, сөздерді қарастырып, 

кейін сөйлем құрауға баулыған. Мәселен: 

Қазақша 

Түрікше 

Орысша 

Алу 

Almak 

брать 

Мен 

Ben 

Я 

Мен бұны жасай аламын 

Bu bunu yapabılıyorum 

Я смогу это сделать 

Сен жасағың келеді 

Sen yapmak ıstıyorsun 

Ты хочешь сделать 

 

       Қазақ тілін оңай түрде оқыту әдіс мәселесіне ерекше назар аударылады. Әдістемемізде 

жүйеленген әдістерді анықтау үшін оларды үш  қырынан танып-талдау қажет болды. Олар: 

біріншіден,  жүйеленген  әдістер  түрік  студенттеріне  қазақ  тілін  өз  бетімен  тереңдете 

үйренуіне тірек болуы керек; екіншіден, оқытушы мен студенттердің өзара үйлескен оқыту 

– оқу әрекетін нәтижелі етуге көмектесуі керек; үшіншіден, қазақ тілін тиімді әрі оңай түрде 

оқыту  үшін  өзіндік  ерекшелігі  бар  әдістер  анықталуы  керек.  Мәселен,  мен 

З.Н.Жұматаеваның  қазақ  және  түрік  тілдеріндегі  тілдік  құбылыстар  сәйкестігінің  ЛД 

көрінісі  арқылы  (1-сызбада  көрсетілген)  екі  яғни,    Б.А.Нұржанованың  «Қазақ  тілі» 

қарапайым деңгейі мен Е.Орымбетовтың «Қазақша-түрікше тілашар» сөздігінде салыстыра 

отырып, екі автордың түрік студентіне қазақ тілін оңай әрі тиімді түрде үйретудегі жолын 

құрастырып,  бір  жүйеге  келтірдім.  Мәселен,  Б.А.Нұржанованың  «Қазақ  тілі»  оқу 

құралында қазақ тілін түрік студенттеріне оңай әрі тиімді жолмен үйрету жолы – 15 сабақ 

(Танысу, Бұл не? Ол кім?, Өзім туралы, Менің отбасым, Менің үйім, Уақыт, Дүкенде, Ауа-

райы, Менің елім, Мен қазақша сөйлеймін, Біздің университет, Менің сүйікті ісім, Менің 

мамандығым,  Ауруханада,  Мен  хат  жаза  аламын)  бар.  Кітапта  әр  сөзге  мысал,  жаттығу 

жұмыстары  да  берілген.  Ал  Е.Орымбетовтың  «Қазақша-түрікше  тілашар»  сөздігінде 

барлығы  –  24  тақырып  (Амандасу  және  қоштасу,  жалпы  сұхбаттасу,  Сұрақтар,  Танысу, 

Мамандық, Қайда, қалай өту? Өтініш, Әуежай, Кеден тексеру, Қонақ үйде, Мейрамхана, 

Сатып  алу,  Аурухана,  Дәріхана,  Тіс  дәрігері,  Автокөлік,  Спорт,  Ойын-сауық,  Пошта, 

телеграф,  телефон, Уақыт, Сандар) қамтылған. Мұнда тілді оңай әрі тиімді  жаттау, оңай 

айтылу  жолдары  жазылған.  Екі  кітапта  да  тіл  үйренушіге  қажетті  мазмұндық  

тақырыптарды, тілді меңгерту барысында жұмыс жасау, қазақша тілдік қатынасты жүзеге 

асыратын  сөйлеу  үлгілерін  қамтиды.  Еңбек  негізгі  мақсаты  –  тіл  үйренушіге  қарапайым 

түрде  берілген  тақырыптарды    меңгерту  арқылы  күнделікті  тұрмыста  қолданылатын 

сөздерді, сөйлеу үлгілерін ұсыну. Еңбекті пайдалану нәтижесінде тіл үйренуші: 



 

Қазақ тілінің әліпбиін жатқа біледі; 



 

Күнделікті өмірде қолданылатын сөздерді біледі; 



 

Өзі туралы қысқаша мәлімет бере алады; 



 

Мәтінді оңай түсініп, айтып бере алады. 

ОСЫ  ЖЕРГЕ  ТІЛДІК  ҚҰБЫЛЫСТАРДЫҢ  ҰҚСАСТЫҒЫ  ТІЛ  ҮЙРЕНУШІГЕ  НЕ 

БЕРЕДІ??  Менің  Түркиядан  келген  құрбыларым  қазақ  тілін  үйренуге  бар  ынта-жігерін 

583 

 

салуда.  Себебі  олар  қазақ  тілін  жетік  меңгергісі  келеді.  Сол  себептен  біз  ұқсас  сөздерді 

алып, оларға сөйлем құрау арқылы күнделікті қолданатын сөздерді жүйеледік. Осы тілдік 

құбылыстардың  ұқсастығы  тіл  үйренушіге  тілді  толық  меңгеруге,  рухани  байлығын 

кеңейтуге зор ықпалын тигізеді. Мен түрік құрбыларымнан қазақ тілін үйрену оларға не 

беретіні  туралы  сұхбат  жасадым. Олардың айтуынша, қазақ тіліне деген қызығушылығы 

тілдің өте бай, оралымды ырғақты, теңеу-бейнелеулеріменен артты деседі. Мәселен, олар 

біздің оқуға ақпан айынан бастап келген болса, екі айдың ішінде қазақ тілін 100% - 60, 70% 

үйренгенін  айтады.  Олар  А.Ж.Баяниязовтың  «Түрікше-қазақша  сөздігін»  (Алматы,  2014, 

648б)  пайдаланады.  Біздің  жасаған  констукциямыз  тілді  үйреушіге  тілді  оңай  әрі  тиімді 

үйренуге  үлкен  ықпалын  тигізеді  деп  ойлаймыз.  Қазақтың  бай  тілін  үйренеміз  деген  әр 

шетелдің адамы біздің жасаған жұмысызбен үйренсе, ол біз үшін бақыт.  

      Біз 

Е.Орымбетовтың  «Қазақша-түрікше  тілашар»  сөздігіндегі  әр  бөлімін 

З.Н.Жұматаеваның  қазақ  және  түрік  тілдеріндегі  тілдік  құбылыстар  сәйкестігінің  ЛД 

көрінісі арқылы қарастырдық (1 -  сызба). Яғни, екі тілде де құрылымымен, мағынасымен 

(кейбір дыбыстың ерекшеліктері бар) толық сәйкес келетін ортақ сөздер; жартылай сәйкес 

келетін сөздер; тек бір тілдің ерекшелігіне тән сөздер. 

Төмендегі 2 – сызбада көрсетілген: 

№       Бөлім 

Жиы- 

ны 

неше 

сөз 

Құрылы-

мымағын

асы 

жағынан 

ортақ 

сөздер 

Жартылай 

сәйкес 

келетін 

сөздер 

Тек бір тілдің      Күніне әр   

ерекшелігіне     сөзді 

тән сөздер         жаттағандағы         

                             пайыз саны 

                                % 

1     Амандасу 

18 

3 

1 

14                       11 

2     Жалпы сұхбаттасу 

39 

3 

5 

29                       11 

3     Сұрақтар 

27 

8 

6 

13                       22 

4     Танысу 

74 

9 

10 

56                       23 

5     Мамандық 

65 

13 

11 

21                       21 

6     Қайда, қалай өту? 

51 

6 

15 

30                       17 

7     Өтініш 

47 

7 

15 

26                       18 

8     Әуежай 

42 

7 

11 

24                       18 

9     Кеден тексеру 

33 

5 

10 

18                       16 

10   Қонақ үйде    

48 

6 

21 

21                       17 

11   Мейрамханада 

66 

14 

25 

27                       20  

12   Сатып алу 

75 

7 

14 

54                       20 

13   Аурухана 

54 

2 

7 

45                       10 

584 

 

14   Дәріхана 

28 

2 

7 

19                       10 

15   Тіс дәрігері 

25 

2 

5 

18                       10 

16   Автокөлік 

41 

3 

6 

32                       11 

17   Спорт 

34 

11 

10 

13                       19 

18   Ойын-сауық 

43 

14 

10 

19                       10 

19   Пошта,телеграф,телефон  40 

1 

10 

29                       5 

20   Уақыт 

55 

9 

15 

31                       20 

21   Сандар 

41 

31 

8 

2                         43 

      Егер де күніне кестедігедей көрсеткіш көрсетсе, онда түркі студенттері қазақ тілін толық 

меңгеріп  шығуға  толық  мүмкіндігі  бар.  Түркі  студенттерінің  қазақ  тіліндегі  тілдік 

құбылыстар сәйкестігінің тіл үйретудегі маңызы арта түспек. 

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1.   Б.А.Нұржанова. Қазақ тілі (қарапайым деңгей). Оқу құралы. – Алматы: «Таңбалы» 

баспасы, 2014. – 132 бет. 

2.    Е.Орымбетов. Тілашар.(түрікше-қазақша) – Алматы, Дайс-Пресс, 2009. – 240 бет. 

3.   Г.Иембердиева. Қазақша-орысша-түрікше сөздік. шолу/Г.Иембердиева. Қ.А.Ясауи 

ат. ХКТУ –түрікше. 2005. – 122 бет. 

4.    Т.Аяпова. Қазақ тілі. Келіңіз, қазақша сөйлесейік. Алматы, Ана тілі, 2006 – 216 б. 

5.  И.Р.Дүйсенбаева. Кел, қазақша сөйлеуге жаттығайық! Қазақ тілін екінші тіл ретінде 

меңгерушілерге арналған жаттығу жинағы. Әл-Фараби ат. ҚазҰУ, Алматы, 2006, 113 б. 

6.    Н.Оранбаева.  Қазақша  сөйлесеміз.  2  –  кітап.  Тіл  дамыту.  ҚР  БҒМ,  Ш.Есенов 

атындағы Ақтау мемл.университет. Ақтау, 2004, 234 б. 

7.  Ж.З.Жұматаева.  Қазақ  тілін  түркітілдерге  лингвоелтаным  бағытында  оқыту 

әдістемесі. Автореферат. Қазақстан Республикасы, Алматы, 2007. 23 б. 

 

3/3- СЕКЦИЯ 

“ТҮРКІ ӘЛЕМІ ЖАСТАР КӨЗІМЕН” 

 

378.016:811.512.1:39 

 

YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE DERSLERİNDE SÖZCÜK ÖĞRETİMİNDE 

ŞARKILARIN YERİ VE ÖNEMİ 

 

Toktasbayeva Togjan 

Süleyman Demirel Üniversitesi 

İki Yabancı Dil Bölümü 3 sınıf öğrencisi 

Danışman: Doç.Dr. Altınşaş Kurmanali Çakıroğlu 

 

 Giriş 

    Yabancı  dil  öğretiminde  en  önemli  meselelerden  biri  iletişimdir.  Yabancı  dilde    iletişim 

kurmada  dil  öğrenenin,  sözcük  hazinesinin  önemi  inkar  edilemez,  çünkü  kişinin  sahip  olduğu 

sözcük hazinesi anlama ve anlatma becerisini etkilemektedir.   

 

    Sözcüklerin iletişim bakımından ne derece önem taşıdığı açıktır. En  basit isteklerimizden 

en karmaşık düşünce ve duygularımıza kadar sözcüklerin aracılığıyıla anlatırız [1, 8].  

585 

 

Sözcük  hazinesi  zenginleşen  kişi,  konuşulanları  anlayacak  ve  bu  anlama  becerisi,  zamanla 

anlatma  becerisine  dönüşecektir.  Dolayısıyla  sözcük  öğretimi  dil  öğretiminin  en  önemli 

bileşenlerinden biridir. Dile ilişkin kuralların nasıl işlediğini iyi bilmenin o dilde iletişim kurmak 

için yeterli olmadığı, oysa gereksinim duyulan sözcüklerin bilinmesi durumunda iletişimin zor da 

olsa gerçekleştirilebileceği bugün pek çok uzmanın hemfikir olduğu bir konudur.  

 

 

Prof.  Dr.  Zeynep  Korkmaz    sözcük  hazinesi  terimini    «Sözcük  hazinesi,  bir  dilin  bütün 

sözcükleri; bir kişinin veya bir topluluğun söz dağarcığında yer alan sözcükler toplamı» şeklinde 

tanımlamaktadır [2,18].  

 

   

Bu alanda yapılan çalışmalara bakıldığında bu kavramın; sözcük dağarcığı, söz dağarcığı, 

sözcük serveti, söz varlığı  vb. terimlerle karşılandığı  görülmektedir.  Çalışmalar incelendiğinde 

dile  getirilen  bu  kavramların,  aynı  anlamı  karşılamak  için  kullanıldığı  söylenebilir.  Türkçe 

Sözlük’te sözcük hazinesi ile söz varlığı aynı anlamda düşünülmektedir [3, 127].  

 Kısaca, bireyin, ana dilinde veya yabancı dilde kazandığı sözcüklerin hepsine sözcük hazinesi 

denir.    Sözcük  hazinesini  oluşturan  sözcükleri  takip  ederek  o  milletin  yaşayış  biçimini,  örf-

adetlerini,  gelenek  ve  göreneklerini,inançlarını,  tarihini,  yaşadığı  coğrafyayı  ve  dahası  söz 

varlığının geçirdiği gelişimi incelemek mümkündür. 

 Yabancı bir dili öğretim sürecinde dil öğrenenin, dinlediğini anlama, okuduğunu anlama, 

konuşma  ve  yazma  gibi  temel  dil  becerilerini  geliştirmenin  en  etkili  yolu  sözcük    öğrenimiyle 

mümkün olmaktadır.   

 

 

“Eğer dil yapıları bir dilin iskeletini oluşturuyorsa, hayati organları ve bedenin geri kalanını 

oluşturan da sözcüklerdir. Sözcükler kullanılmadığı müddetçe dilbilgisi yapılarına hâkim olarak 

mana ifade etmek mümkün değildir” [4, 153].  

Sözcükler, dilbilgisinde matematikte problem çözmede olduğu gibi önemli 

bir yer teşkil eden formüller gibidir. Formülsüz, matematiksel işlemlerin çözülmesi 

mümkün olmadığı gibi, yeteri kadar sözcük bilgisine sahip olmayan bireylerin de bir dili etkili bir 

biçimde kullanması, konuşması pek mümkün değildir [5, 6].  

 

Bu ifadelerden haraket ederek, dil öğrenenin  kendini iyi ifade edebilmesi için hedef dilde  

yeterince  sözcük  bilmesi  ve  bu  sözcükleri  cümle    içinde  doğru  kullanabilmesi  gerekmekte 

olduğunu  

söylemek mümkündür. 

 

Dil öğrenenin sözcük hazinesini zenginleştirme çalışmaları ile öğrencinin  

hem dili iyi kullanması hem de düşünce dünyasını geliştirmesi sağlanabilir.

 

Her derste kaç yeni  

sözcük öğretilmesi gerektiği, hangi seviyede ne kadar sözcük öğretilmesi gerektiği konusu sözcük  

öğretimi açısından oldukça önemlidir. 

 

Ayrıca Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenecek  bireyler  

için  hedef  bir  sözcük  hazinesi  belirlemek  ve  bu  hedef  sözcük  hazinesini  dil  öğrenim  

programlarında  

seviyeye  uygun  bir  şekilde  konulara  yaymak    gerekmektedir.  Bu  gereksinimi  dikkate  alarak 

çalışmamızda  özellikle  yabancı  dil  öğretiminde  yadsınamaz  bir  yeri  bulunan  ve  doğru  ve 

sağlıklı iletişimin temel anahtarı olan sözcük öğretiminde şarkıların öğrenci başarısına etkisini 

incelemiş bulunmaktayız.  

Prof. Dr. Özcan Başkan sözcük öğretimi ile görüşlerini şöyle ifade etmektedir: «Yabancı 

bir dilin sözcüklerini çalışmada karşılaşılan zorluk, bunların bellenmelerinden çok unutulmaları 

olsa  gerek.  Yabancı  dil  öğrenenlerin  hemen  hepsi,  sözcükleri  belledikten  sonra  bunları 

unuttuklarını ve bu duruma, bir türlü engel olamadıklarını söylemektedirler. Gerçekten yabancı bir 

dildeki akılda yer edebilmeleri için her şeyden önce bu sözcüklere uygun bir ‘piyasa’ bulunması 

gerekir.  Eğer  bellenilen  sözcükler,  o  kimsenin  yaşantısına  uymuyorsa  ve  o  öğrenci  tarafından 

özümsenerrek, kültür hazinesine  eklenmemişse, o zaman sözcüğün kendisi de anlamı da ‘iğreti’ 

kalmakta  ve  ilk  fırsatta  unutulmaktadır.  Bu  bakımından  sözcük  bellemenün  ve  saklamanın  her 

şeyden önce ilgi ve merak ile bağlantılı olduğu kabul edilmelidir» [Başkan, 2006:106].   

      

Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde  ‘Öğrencilere kelimeleri nasıl çabuk öğretebiliriz 

ve  nasıl  uzun  süreli  belleğe  yerleşmesini  sağlayabiliriz?  soruları  ile  karşı  karşıya  kalmaktayız. 

Yapılan bilimsel  araştırmalarda, bir dilin  öğrenilmesi  esnasında hafızada kolay  ve   uzun süreli 

586 

 

saklanan şeylerin şarkılar ve şiirler olduğu, özellikle şarkıların bir ömür boyu hafızada saklandığı  

açıklanmaktadır. 

Cengiz’e göre, müzikle yapılan eğitim, sözcük öğrenimini olumlu etkilemektedir. Müzik, 

fon  müziği  olarak  veya  etkinliklerin  içinde  kullanılabilir.  Ancak  fondaki  müziğin  sadece 

öğrencinin  odaklanmasına  yararı  olurken,  etkinliklerde  etkin  bir  unsur  olarak  yer  alan  müzik, 

sözcüklerin uzun süreli belleğe kodlanmasında daha etkili olmuştur. Sözcükleri müzik unsuru ile 

farklı bellek sistemlerine kaydeden öğrencilerin anımsamada daha başarılı olmaları buna örnektir 

[Cengiz, 2004:158 ].  

 

жүктеу/скачать 15,88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: