Атты студенттердің IV жоо аралық дәстүрлі ғылыми конференциясының ЕҢбектері
жүктеу/скачать 15,88 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- II. Aşağıdaki cümlelerde doğru ise (D) yanlış ise (Y) yazınız. (5 puan)
- III. Konuşma ve tartışma konuları (12 puan)
- Sonuç
- YABANCILARA TÜRKÇE ÖĞRETİMİ KAPSAMINDA NASREDDİN HOCA FIKRALARI YERİ VE ÖNEMİ Tuncay Baysarı
- KAZAKÇA VE TÜRKÇE RESMİ YAZIŞMALARIN ÖZELLİKLERİ Аbdezova G. Salımhan А.
- birkaç dilde
GÜLÜMSE Sorular: I. Aşağıdaki soruları cevaplayınız. (10 puan) 1.Küçük kız ne satıyor? 2. Bankta oturan kadın ne yapmaktadır? 3.Küçük kız mendili para karşılığında mı verdi? 4.Kadın neden ağlarken bir anda gülümsedi? 5. Kadın gülümsedikten sonra kime mesaj atmıştır? 6. Restorandaki adam neden üzgündür? 7. Restorandaki adama nasıl bir mesaj gelmiştir? 8. Adam garsona neden fazladan para vermiştir? 9. Garson parasının geri kalan kısmını kiminle paylaşmıştır? 10.Güvercinler için buğday satan kadın garsonun verdiği paraya ne yapmıştır?
592
1.
2.
Kadın bankta ağlamaktadır. (....) 3.
Restorandaki adam mesaj geldikten sonra sinirlenmiştir. (....) 4.
Garson adamın verdiği parayı az görmüştür. (....) 5.
Buğday satan kadın garsonun verdiği paraya çok sevinmiştir. (....) III. Konuşma ve tartışma konuları (12 puan) 1.
Mendil satan kızın yerinde olsaydınız ne yapardınız? 2.
Restorandaki adam olsaydınız fazla para verir miydiniz? 3.
Sizce garson neden buğday satan kadına parasının yarısını verdi? 4.
Filmde en çok hangi sahne sizi etkiledi? 5.
Eğer mutlu bir haber alırsanız yardıma muhtaç birine yardım eder miydiniz? 6.
Filmin ana konusu nedir?
Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin konuşma becerisini geliştirmede yabancı dil öğretiminde günümüzün en isteklendirici metotlarından biri olan filmlerden yararlanmanın etkili olduğu görüşündeyiz, çünkü filmlerle dil öğrenme en doğal öğrenme ortamı sunar ve bireye özgürlük sağlar, bireyin hayal gücünü geliştirir ve insanlar arası etkileşimi artırır. Filmlerle dil öğrenenler konuşma becerisini farkında olmadan ve fazla zaman harcamadan öğrenirler. Filmlerle konuşma öğretimi öğrencilerin derse karşı isteklerini uyandırmakla beraber, kendi fikrini açık, net anlatabilmesi, hem karşısında konuşan insanı anlayabilmesi için büyük önem taşır.
kurmak, bilgi alış verişi yapmak ve kendisini ifade etmek için dili kullanmak zorunda kaldıkları gözlemlenmiştir.Türkçe derslerinde teknoloji, özellikle filmlerin kullanımı öğrencilerin derse olan ilgilerini artırdığı ve öğrencilerin yaparak, yaşayarak öğrenmelerini sağladığı ispatlanmıştır. Dolayısıyla yabancı dil olarak Türkçe derslerinde öğrencilerin konuşma becerilerini geliştirmek için Türk filmlerinden yararlanmanın son derece faydalı olduğunu düşünüyoruz. Sonuç olarak, filmler yabancı dil öğretimi sürecinde insanların birbiriyle iletişimini sağlayan konuşma becerisini geliştirmede kullanılması gereken en yararlı ve en etkili bir yöntem olduğunu söylemek mümkündür. KAYNAKLAR 1.
Taşer S. Konuşma Eğitimi. -İstanbul: Papirus Yayınevi, 2000. 2.
Demirel Ö. Yabancı Dil Ögretimi. -Ankara: Pegem A Yayıncılık, 2004. 3.
Demirel Ö. Öğretme Sanatı. – Ankara: PegemA Yayınları, 2007. 4.
Barın E. Yabancılara Türkçenin Öğretim Metodu. A.Ü. TÖMER Dil Dergisi. – Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1994 5.
Gazi Eğitim Fakültesi Türkiye’de Yabancı Dil Eğitimi Ulusal Kongresi // Kongre Bildiriler Kitabı. –Ankara: 2007. 6.
2005. 7.
Özbay M. Bir Dil Becerisi Olarak Dinleme Eğitimi. – Ankara: Akçağ Yayınları: 2005. 8.
İşcan A. Yabancı dil olarak Türkçe Öğretiminde Filmlerin Yeri ve Önemi// International Periodıcal for the Languages, Literature and History of Turksh or Turkic. Volume 6 /3, 2011.
593
378.016:811.512.1:39 YABANCILARA TÜRKÇE ÖĞRETİMİ KAPSAMINDA NASREDDİN HOCA FIKRALARI YERİ VE ÖNEMİ Tuncay Baysarı Süleyman Demirel Üniversitesi Iki Yabancı Dil Bölümü Yüksek lisans öğrencisi Tez Danışmanı: Doç.Dr. Altınşaş Kurmanali
Küreselleşen dünyada uluslararası, ticari ve kültürel ilişkiler, çeşitli bilimsel ve teknolojik buluşlar, ülkeler arasındaki sınırları kaldırmış ve iletişim iletişim aracılığıyla büyük mesafeler katedilmiştir. Bütün bu ilişkilerin yürütülmesinde dil en önemli etkendir, çünkü dil her türlü iletişimin temelidir. Bu nedenle günümüzde insanlar iletişim kurmak için yabancı dil öğrenmek durumundadır. Buna parelel olarak, bir dünya dili olan Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin sayısı hızla artmakta ve Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi her geçen gün önem arz etmektedir. Dil öğretimi, kültür öğretimiyle özdeşleşmiş bir kavramdır; çünkü dil kültür aktarıcısıdır. Kültür, dil öğretiminde öğrencilerin yeterlik düzeyi arttıkça kültürel ayrıntıları, tarihi birikimleri, hedef dilin anlatım inceliklerini önemseyen şiir, bilmece, fıkra gibi yazınsal türler aracaılığıyla aktarılmaktadır [1].
Folklor ürünleri olan halk hikayeleri, masallar, efsaneler ve fıkralar dil öğretiminde kullanılan önemli unsurlardır. Dilin en iyi kullanıldığı ve kültür birikiminin en iyi yansıdığı sözlü anlatılardan biri de fıkralardır.
Fıkra, insanların, hayatlarında bir tebessümle binlerce yıllık derslere vakıf olabilmelerini sağlama sanatıdır. “Umumiyetle gerçek hayat hadiselerinden hareketle mühim bir “hisse” kapmayı hedefleyen ve temelinde az çok nükte mizah, tenkid ve hiciv unsuru bulunan sözlü kısa mensur hikayelere “fıkra” adı verilir [2, 35].
Fıkra, hikaye çekirdeğinin hayattan alınmış bir vaka tam bir fikrin teşkil ettiği kısa ve yoğun anlatımlı beşeri kusurlarla içtimai ve gündelik hayatta ortaya çıkan kötü ve gülünç hadiseleri, çarpıklıkları, zıddiyetleri, eski ve yeni arasındaki çatışmaları sağduyuya dayalı ince bir mizah, hikmetli bir söz, kesin bir istihza yoluyla yansıtan; umumiyetle bir fıkra tipi ne bağlı olarak nesir diliyle oluşturulmuş, sözlü edebiyatın müstakil şekillerinden ibaret, yaygın epik dram türündeki hikayelerden her birine verilen isimdir [3, 85].
Nasreddin Hoca, değerli bir halk sanatçısı, sanatının felsefesini fıkraları ile açıklayan bir filozoftur ve kültürümüzün dünyaca tanınmış tek kişisidir. Efsanevî Hoca, tarihi şahsiyeti yanında halk bilimi sahasına girmiş, halk edebiyatına mal olmuş bilinçli bir düşünce ve zekâ örneğidir [4].
Türk halk fıkra geleneğinde Nasreddin Hoca fıkraları önemli bir yere sahiptir. Nasreddin Hoca fıkraları Türk milletinin Adriyatik’ten Çin’e seddine kadar bütün bu coğrafyanın toprağına, insanına, kültürüne sahip olduğu gibi gülümsemesine de sahip olduğunu dosta düşmana haykıran gür bir sestir. “Türk milletinin birçok meseleyi Nasreddin Hoca’nın dilinden, ağzından ifade etmekten hoşlanması, onun aklı ve zekası ile meseleleri yargılaması, hükme bağlaması, tenkit etmesi, üzerinde ciddiyetle durulması gereken ayrı bir mevzudur. Çünkü bu ortak güç, halkın ortak gücüdür; Nasreddin Hoca şeklinde aksedişidir” [5, 26].
Yabancı dil öğretiminde karşılaşılan en önemli sorunlardan biri öğrenilen dilin kültürüne karşı bir ön yargı içinde olunmasıdır. Bu meselenin bir çok sebebi olabilir. Bunun dışında, öğrenilen dilin öğretilmesi aşamasında kullanılan dil materyallerinin, dili öğrenen öğrencinin düzeyine, kültürüne uygun olup olmadığı da bir diğer önemli meseledir. Dil öğretiminde sınıf ortamında öğrencileri motive ederek dersi zevkli ve eğlenceli geçirmek çok önemlidir. Motivasyonu sağlamak ve en üst noktada tutabilmek için değişik teknikler kullanılır. Bu teknikler içinde dramanın ve mizahın yeri çok büyüktür. Bu tekniklerle öğrencinin dikkati derse çekilir, zaman zaman öğrencinin rahat bir nefes alarak dinlendirilmesi sağlanmış olur.
Nasreddin Hoca fıkralarının özellikleri, fıkraların kısa ve öz oluşu, fıkraların konuşma, dinleme, yazma ve anlama becerilerine katlı sağlaması, yeni kelimelerin öğrenilerek okuma 594
hızının arttırılması, bilinmeyen kelimelerin fıkra içinde daha rahat anlaşılabilmesi, dil bilgisi kurallarının basite indirgenmiş bir metin içinde öğrenilmesi, ahlaki normların ve değerlerin öğretilerek istenilen davranışların pekiştirilip, istenilmeyen davranışların mizah yoluyla eleştirilmesi Nasreddin Hoca fıkralarını bir dil öğretim malzemesi olarak kullanmada cazip hale gelebilir.
Nasreddin Hoca, Türk kültürünün en komik figürlerindendir [6]. Nasreddin Hoca sempatik ve pozitif bir fıkra tipidir. Türkçe öğrenen bir öğrenci Nasreddin Hoca fıkralarını her zaman sempati ve ilgiyle dinleyecektir.
Dil öğretiminde esas olan unsurlardan biri de dil öğrenen kişinin dili işlek bir şekilde kullanabilmesidir. Nasreddin Hoca’nın hazırcevaplığı, dil öğretiminde dili öğrenen kişiye dili kullanma becerisi noktasında katkı sağlamaktadır. Bununla beraber, fıkraların “kısalığı nedeniyle hafızalarda kalma ve yayılma”özelliği, dil öğrenenlerin sözcükleri, cümleleri ya da yapıları kalıcı bir şekilde öğreneceği anlamına gelebilir. Bu durum aşağıdaki fıkrada görülebilir: “Akşehir’in zenginlerinden birinin köşküne ziyarete gelen Hoca’yı kapıda karşılayan uşak efendisinin evde olmadığını söyler. Nasreddin Hoca: Efendine söyle, bir daha evden çıkarken ikinci kattaki pencerenin kenarında kafasını unutmasın! ” Nasreddin Hoca fıkralarının diğer önemli bir özelliği de dil ve üsluptur. Fıkraların dili konuşma dilidir. Halkın konuşma dilinin bütün özelliklerini O’nun fıkralarında bulmak mümkündür. Fıkralar kısadır. Uzun tasvirlere ve süslü cümlelere yer yoktur. Kolay anlaşılır, akılda kalıcı, az sözle özlü bir anlatımı vardır. Fıkralarında çeşitli mesajlar verir. Fıkranın son sözünü mutlaka Nasreddin Hoca söyler ve fıkra orada noktalanır.
Fıkralar yani Nasreddin Hoca fıkraları dört temel becerilerinden biri olan konuşma becerisini geliştirir. Yabancı dil öğretiminin esas amaçlarından biri öğrencileri hedef dilde konuşturmaktır yani konuşma becerisini geliştirmektir. Bunun için ders kitaplarındaki okuma ve dinleme metinlerinde diyologların çok olması konuşma becerisinin geliştirilmesinde oldukça önemlidir. Nasreddin Hoca fıkraları da diyolog üzerinde kurulmuştur. Yabancı dil öğretiminde diyologlara yer verilmesi öncelikle konuşma becerisinin gelişmesini sağlayarak okuma, dinleme ve yazma becerilerinin de gelişmesine yardımcı olur[7,100]. Nasreddin Hocanın fıkralarının diyologlar üzerinde kurulmuş olması başta konuşma becerisi olmak üzere diğer becerilerin gelişmesinde de önemli rol üstlenmektedir. Fıkra: Kadı Olan Eşek. Bir gün Hoca, eşeğini kaybeder. Ararken birine sorar: -
Eşeğimi gördün mü? Adam Hoca ile dalga geçmek için: -
Hoca hiç isitifini bozmaz. -
Doğrudur, ben talebelere ders verirken kulaklarını dikip dinliyordu, der [8,95]. Yabancı dil öğrenenleri sıkmadan, onların ihtiyaç duydukları söz kalıplarını öncelikle öğretebilmek, öğrenciyi güdülemek ve dolayısıyla dersi zevkli hâle getirmek açısından önemlidir. Dersi zevkli kılan öğeler ise sınıf ortamında yapılan etkinlikler ve öğrenciyi günlük hayatında karşılaşacağı durumları oyunlaştırarak canlandırma tekniğidir [9]. Nasreddin Hoca fıkralarının birçoğu atasözü ve deyimler gibi bir toplumun hayat tecrübelerini, hayata bakış açılarını kısa, özlü, ahenkli kalıplaşmış bir anlatımla yansıtmaktadır.Bu durumu, deyimlerin öğretiminde kullanılabilen Nasrettin Hoca fıkralarından bir örnekle gösterelim: Hoca bir gün davetliymiş. Hoca, o gün davete eski püskü elbiseleriyle gitmiş. Hoca’yı kimse “buyur” etmemiş. Hoca bir fırsatını bulup gidip yeni elbiselerini giymiş. Geri dönmüş. Bu defa Hoca’yı oturtacak yer bulamamışlar. Herkes sofrada “buyur” diyormuş. Hoca bunun üzerine: -
[8,132]. 595
Nasreddin Hoca münasebetsiz komşusunun hemen her gün olur olmaz bir şeyler istemesinden bıkmış.
Komşu bir gün çamaşır ipi isteyince: -
Veremem, demiş, ipe un serdim. -
Aman Hoca, ipe un serilir mi? -
Adamın vermeye niyeti olmayınca ipe de un serer ... [8]. Yukarıdaki fıkralarda “yüzü kızarmak”, “ipe un sermek” deyimlerini görmekteyiz. Dolayısıyla, deyimleri yabancılara kavratmada fıkra aracılığıyla öğretebilmek hem kolay hem zevkli olabilmektedir.
Nasreddin Hoca fıkraları da Türk kültürünü yansıtan güzel örneklerdir. Öğrenciler bu fıkralarla ne kadar çok karşılaşırlarsa kültürümüzü o kadar çok tanıyacak ve seveceklerdir. Çünkü “Nasreddin Hoca, her şeyden önce düşüncesiyle, yaşantısıyla Türk’tür, Türk insanını temsil etmektedir” [10, 68]. Nasreddin Hoca fıkralarında kültür unsurlarının hepsini bulabiliriz. Öğrenciler bu fıkraları okuyarak ve dinleyerek, Türk milletinin aile yapısını, akrabalık ve komşuluk ilişkilerini(Hanımından Korkmayan Ayağa Kalksın, Hanımla Muhabbet, Ya Bizim Kedi Nerede, Doğuran Kazan, Hasta Ziyareti, Hoca Kaynanasını Nasıl Arar?) öğrenebilirler. Buna bir örnek:
Nasreddin Hoca bir vaazında annelerin evlatları ve kadınların kocaları üzerindeki haklarından bahsediyordu... -
“Ey cemaat, içinizde karısından korkmayanlar ayağa kalksın”demiş. Herkes ayağa kalkmış. Hoca şaşkın şaşkın bakınırken, cemaatten biri: “Hoca efendi, yalnız sen ayağa kalkmadın. Demek, karısından korkan bir tek sensin!” -
“Çok haklısın”, demiş Hoca. “Allah, saliha kadınların kocalarına öyle mesuliyetler yüklemiş ki, o sorumluluklarım aklıma gelince yerimden kımıldayamadım!” [11]. Nasreddin Hoca’da hoşgörü, serbest düşünme, düşünceye sınır koyan her türlü sınırlamayı kırma anlamında açık ve belirgin bir şekilde kendini gösterir. Fıkraları hoşgörü açısından incelendiğinde hoşgörüsüzlükle de karşılaşırız. Ancak Hoca’daki hoşgörüsüzlük, tembelliğe, sosyal ilişkilerdeki tersliklere, eskimiş geleneklere, insan karakterinin eksikliğine karşıdır. Buna örnek: “Eşeğin İstediği Yere” ve “Eşeğe Ters Binmek”fıkralarıdır.
-
Nereye gidiyorsun, hocam? diye sormuş. -
Eşeğin istediği yere, demiş [8]. Bu fıkranın vermek istediği mesaj, fıkrada bazı konularda inatlaşmanın doğru olmadığını gösterirken, inatlaşmanın bir değer olduğuna dikkat çekişmiştir. Onun bu hareketi, insan tabiatını iyi tahlil ettiğini ve ona göre davrandığını gösterir. Nasreddin Hoca bir gün yabancı bir köyde misafir olur. Cuma günü O’nu kürsüye çıkartırlar. Güzel bir vaaz verir. Herkes pek memnun kalır. Camiden çıkınca Hoca’nın eşeğini getirirler. Köylülerin hepsi ona hizmet etmek için adeta yarışırlar. Hoca eşeğine binerken biraz düşünür. Sonra eşeğin üstüne ters oturur. Herkes hayret eder. Köylülerden biri dayanamayıp sorar: -
Hoca tebessüm ederek cevap verir: -
geçseydiniz, bu defa ben arkada kalmış olacaktım. Böyle ters binince size arkamı dönmemiş oluyorum. Sebebi bu... [11]. Hazır cevap olmak zekânın bir göstergesidir. İnsanlar akıl ve bilgi gücünü kullanarak birbirlerine ölçülü davranmalıdır. Özellikle insanların bir birlerinin hatalarını söyledikleri bu tutum ve davranış içinde bulunmaları sosyal barışın sağlanmasında önemlidir. Bu da hoşgörülü olmayı zorunlu kılmaktadır. Nasreddin Hoca fıkraları özellikleriyle hayatı ve insani ilişkileri yansıtan mesajlarla toplumun her kesimine uygulanabilecek bir eğitim aracıdır. Bu araç, sosyal değerlerin 596
verilmesinde etkin bir şekilde kullanılabilir. Özellikle sevgi, saygı, hoşgörü, hak ve hukuk, aile bağları, komşuluk ilişkileri, doğruluk gibi. Sonuç olarak, Nasreddin Hoca fıkraları sayesinde öğrenciler dersten sıkılmazlar, derse ilgileri artar, kısa diyologları sınıf içinde canlandırabilirler. Bir taraftan fıkraları derste kullanırken dersin havası olumlu yönde gelişir ve öğrencilerin dersten zevk alması sağlanır, bu durum öğrencilerin başarısını olumlu yönde etkiler. Fıkralar, deyim, atasözü ve söz sanatlarıyla Türkçenin güzelliklerini yansıtır. Dolayısıyla fıkralar, Türkçe derslerinde metin olarak kullanılmalı, fıkralardan hareketle okuma-dinleme, sözlü-yazılı anlatım, dil bilgisi çalışmaları yapılmalıdır. Bununla birlikte, Nasreddin Hoca fıkraları Türkçe öğretiminde temel dil becerilerinin geliştirlmesine hizmet edecek değerli bir hazinedir. Bu fıkralarla her temel becerinin hedeflediği kazanımlara ulaşmayı sağlayan etkinlikleri gerçekleştirmek mümkündür. Çünkü Nasreddin Hoca düşüncesiyle, yaşayışıyla Türk insanını temsil eder. Dil öğretiminde fıkralar vasıtasıyla temel dil becerileri kazandırılırken hem kültürel değerlerin kavratılması da söz konusudur. Bu açıdan, Nasreddin Hoca fıkraları Türkçenin öğretiminde belirlenen hedeflere ulaşılmasına hizmet edecektir.
1.
Ahmet A. Yabancılara Türkçe Öğretimi Kapsamında Fıkralar: Nasreddin Hoca Fıkraları. Milli Folklor, Yıl 25, Sayı 100. –Ankara, 2013. 2.
3.
Boratav P. N. 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. –İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1992. 4.
Güleç H. Nasreddin Hocanın Dünya Görüşü, Kişisel Özellikleri ve Fıkraları Hakkında Bilgiler. Uluslararası Akşehir Nasreddin Hoca Sempozyumu. – Akşehir, 2011. 5.
Yıldırım D. Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları. – Ankara: Akçağ Yayınları, 1999. 6.
Erdoğan N. Devleti 'İdare etmek': Maduniyet ve Düzenbazlık. Toplum ve Bilim, (83), 8- 31, 2000. 7.
W. Burckhardt Barker Örneği”. Uluslararası IX. Dil-Yazın Deyişbilim Sempozyumu (Yaratıcılık ve Yenilik Yılında YeniYaklaşımlar) 15-17 Ekim 2009 Sempozyum Bildirileri. –Sakarya: Sakarya Üniversitesi Basımevi, 2009. 8.
Özçelik M. Nasreddin Hoca. –Eskişehir: Odunpazarı Belediyesi Yayınları, 2005. 9.
Barın E. “Türkçenin Yabancılara Öğretiminde Motivasyon”, 1.Uluslararası Türk Dili Ve Edebiyatı Sempozyumu(23-26 Ekim 2007) Bildirileri. –Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, 2008. 10.
Sakaoğlu S. Türk Fıkraları ve Nasreddin Hoca. –Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları,1992. 11.
www.fikralarim.com
KAZAKÇA VE TÜRKÇE RESMİ YAZIŞMALARIN ÖZELLİKLERİ Аbdezova G. Salımhan А. Al Farabi Üniveristesi Tez danışmanı: Doç.Dr. Zubayda Şadkam Toplumsal yapı içerisinde, iletişime ihtiyacı olmayan hiçbir iş yoktur. Çünkü iletişim insanların birbirleriyle anlaşmaları için gerekli bir bağ ve köprüdür. İletişim; bilgi, fikir ve duyguların bir kimseden diğerine geçme sürecidir. Ancak bu sürecin oluşabilmesi için mutlaka bireyler arası bir ilişkinin kurulmasına ihtiyaç vardır. O hâlde iletişim, insanları birbirlerine bağlayan ve onların sosyal bir grup hâlinde ve ahenkli bir şekilde 597
çalışmalarını temin eden bir bağdır. Bu bağ, iki insanı birbirine bazen yakınlaştırıcı, bazen de uzaklaştırıcı rol oynar [1]. Toplumsal yaşamda ve iş hayatında iletişimin kendine özgü bir yeri ve önemi vardır. İşletmelerde çalışan birey, başkalarına karşı olumlu ya da olumsuz yönde davranışta bulunurken iletişim araçlarından geniş ölçüde yararlanır. Söz gelişi, yazılı ya da sözlü mesaj aracılığıyla tepkilerini belirtir, bilgiler alır ya da verir, duygusal ve düşünsel etkileme ve etkilenme durumunda davranışlarını açıklar. Bu nedenle, bir bakıma iletişim, davranışların açıklanmasını ve anlaşılmasını sağlayan bir araçtır [2]. İletişim bilgi, fikir ve duyguların bir kimseden diğerine veya bir gruptan diğerine geçme süreci olduğuna göre, bilgi, fikir ve duyguların doğru olarak aktarılması için düzgün bir iletişim sürecinin kurulması gereklidir. Organizasyonların faaliyetlerinin işleyişine ve önemine göre dört şekilde iletişim gerçekleştirilir. Bunlar: Sözlü iletişim, sözsüz iletişim (beden dili), elektronik iletişim ve yazılı iletişimdir. Sözlü iletişim, iletişim şekillerinden en etkili ve hızlı olanı sözlü ve yüz yüze olan iletişimdir. Sözlü iletişimde, gönderici (konuşan) ile alıcı (dinleyen) bire bir ilişki içinde oldukları için duygu, düşünce ve bilgi aktarımı daha sağlıklı ve akıcı olur. Çünkü alıcı yalnızca duymakla kalmayıp göndericinin mesajını yorumlamada el ve yüz haraketlerinden faydalanır. Sözlü (yüz yüze) iletişimde, geri besleme hemen gerçekleşir. Bunun neticesinde mesajın doğru anlaşılıp anlaşılmadığı kontrol edilir. Bürolarda, sağlıklı bir iletişimin sürdürülebilmesi için sözlü iletişimin sağladığı hız ve kesinlikten faydalanmalıdır. Sözlü iletişimin bu gibi yararlarının bulunması yanında sakıncaları da yok değildir. Her şeyden önce, herkes aynı anda orada bulunmadıkça iletişim uyumu sağlanamayabilir. Bir kimsenin çeşitli kişiler aynı bilgiyi aktarması zordur. Örneğin, aynı fıkrayı anlatan iki kişinin yapacağı etki farklıdır. Buna ek olarak kişi yüz yüze iletişimde gerçekte iletmek istediklerinde değişiklik yapma zorunda kalabilir [3]. Sözsüz iletişim, sözcükler kullanılmadan beden dili (el, kol ve mimikler) kullanılarak yapılan iletişimdir. Bu tür iletişim şekli hep kullanılagelmiştir. Ancak insanlar bu tür iletişimin önemini kavramaya son zamanlarda başlamışlardır. Örgütlerde sözsüz iletişime verilebilecek pek çok örnek vardır. El sıkışma, el sallama, omuz silkme, kaşlarını çatma, sözsüz iletişim örnekleridir. Örgütlerde iletişim sözlü ya da yazılı olsun, hareketler, mimikler ve jestlerle desteklenmediği sürece etkisi fazla olmaz. Bu nedenle özellikle yöneticiler, verdikleri direktifleri etkili olabilmesi için, jest ve mimikleri ile desteklemek zorundadırlar [4]. Saydığımız iletişimlerin biz araştıracak şekili – yazılı iletişimdir, onun içinde – resmi yazışma özellikleri. Yazılı iletişim, örgütlerde mesajın kalıcı olması gerekiyorsa, yazılı iletişim araçlarından yararlanılır. Ayrıca birkaç örgütsel basamaktan geçerek iletilen bir mesaj söz konusu ise gönderilmek istenen bilginin gerçek nitelik ve içeriğini yitirmeksizin iletilmesinde yazılı araçlar kullanılabilir. Bunun dışında işgörenin sorumluluk yüklenmesi bakımından da yazılı araçların kullanılması bir zorunluluktur. Yazılı iletişimin üstünlüğü yazılı kanıt niteliğinde olmasıdır. Kişiler sözlü iletişimi belirli bir süre sonra unutabilirler. Bu nedenle yazılı kayıtların önemi büyüktür. Üstelik yazı ile tüm ilgililerin aynı mesaj almaları sağlanmış olur. Kamu kurum ve kuruluşlarında, tüzel kişiliğe sahip kurumların birbirlerine ve kişilerin bu kuruluşlara yazdıkları yazıların tümüne resmi yazılar denir. Bu yazıların en büyük özelliği tek tip olmasıdır. Tüm resmi dairelerin yazışmalarında, yazıların standartizasiyonu ve kurallara uygyn biçimde hazırlanmasını sağlamak amacıyla Türkiye Başbakanlığı “Resmi Yazışma Kurallarını Belirleyen Esaslar” yayınlamıştır. Resmi yazışmalar ile ilgili olarak “Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik”in yürürlüğe konulması 10/10/1984 tarihli ve 3056 sayılı Kanunun 2’nci ve 33’ncü maddelerine göre, Bakanlar Kurulu’nca 18/10/2004 tarihinde kararlaştırılmıştır.
598
Biraz Türk dili yazışma gelişimin tarihine haber verirsek, Osmanlı Devleti’nde resmî yazışmalarda Türkçe’den başka, Arapça, Farsça, Rumca, Ermenice, Bulgarca gibi diller kullanılmıştır. Arap ülkelerindeki mahkeme kayıtları Arapçadır. Salnâmeler (devlet yıllıkları) ve Takvim-i Vekâyi (resmî gazete) birkaç dilde basılmakta; kanunlar birkaç dilde çıkarılmaktadır. DiplomatikyazışmalarınhepsiFransızcadır.Devlet, kendielçilerine bile
budildeyazıgönderir.Resmîmakamlar, her dildekidilekçelerikabuleder [4, s.30] .
Kazak dilinde resmi yazışmalar XVIII asırdan itibaren başlıyor. O zamanlardaki resmi yazışmalara Kazak hanlarının, hükümdarlarının, kahramanlarının padişaha ve Rus yönetim kurumlarına yazılmış mektupları kapsıyor. Bu resmi yazışmalar o zamandaki Kazak bozkırının siyasi, sosyal, ekonomik durumunu temsil ediyor [4, s.40]. XIX asırın birinci yarısı Rus çarının Kazak topraklarını sömürü politikasının dönüm noktasıydı. Kazak bozkırının birçok bölgesi Rusya İmparatorluğunun yönetimi altına girdi. Ülke yönetimini Rus çarı ele geçirip yürütmeye başladı. O dönemlerde Kazak bozkırında hukuki mahkemenin üç çeşidi vardı: 1.
2.
Büyük ve siyasi suçları inceleyen Rusya imparatorluğunun mahkeme sistemi. 3.
Şeriyat mahkemesinin yürüttüğü hüküm/hukuk. Bu hukuki mahkemelerin çeşitli hükümleri bize Kazak topraklarında resmi yazışma sisteminin içeriği, ne zaman, nasıl, yürütüldüğünü hakkında bilgi vermektedir[6, s.30]. XIX asırın ikinci yarısında Kazak toprakları Rusya İmparatorluğunun yönetimine tamamen girmiş oldu. Bu nedenle yerli insanlarla ilişkiyi arttırmak için ve sömürge siyasetni güçlendirmek için Çarlık Rusya hükümeti yönetim kurumlarının herbirinde iki dilde (Rusça- Kazakça) gazete çıkarmaya başladı. Bu zamanda Rusya yönetim kurumlarının Kazak bozkırına ait resmi belgeleri Kazakçaya çevirilirdi. Bu durumun başka bir özelliği de yazılan resmi yazışmaların içeriği yalnız sultanlara ve hanlara yönelik değil bütün halkı ve topluma yönelik yazılıyordu. XX asırın ilk yıllarında akademik eğitim işleri, kültür ve sanat-bilim alanları canlandı. Semey, Kızılorda, Kostanay, Torgay gibi birçok şehirlerde Rus-Kazak okulları ortaya çıktı. Bu okullardan mezun olan öğrencilerin bakış açıları kendi halkına, onun geleceğine olan ilgileri önceki geleneksel ve islami eğitime sahip olanlardan farklı ve olumluydu. Onlar Kazak halkının siyasi ve kültürel yönden gelişmesine çalıştılar emek verdiler. Üstelik o zamanlarda yayın işleri de canlanmaya başladı ve yayınlanan yazışma çeşitleri Tatar yayın evlerinden çıkıyordu. Bu dönemde resmi yazışmalar dilinde bazı fonetik değişiklikler oldu. örneğin, günümüzdeki kazakçada галым,
dilinde ғ sesi korunarak, yani arabça şeklindeki gibi kullanıldı:
1920 – 30 yıllarında önemli tarihi olay – Kazakistan’da Sovyet hükümetinin yerleşmesi, yani 1920 yılında Kazak Sosyalist Sovyet Cumhuriyeti kuruldu. Bu durumda bütün Kazak Cumhuriyeti çapında sosyalistleştirme çalışmaları hızla başlatıldı ve yürütülmeye başladı. Ziraat ve köy işlerinde kollektiflendirme çalşmaları yapıldı. Teknik ve bilim alanları yavaş yavaş gelişmeye başladı. Kazakistanda artık çeşitli ilmi araştırma kurumları, orta ve yüksek özel okullar çoğaldı. Bu dönemde ilmi araştırmalar ve çeviri şeklinde yanyınlanan edebiyatlar sayısı da arttı. Bu çalışmaların gerçekleşmesi neticesinde kısa bir sürede devlet kurumlarında Kazak personelleri temin edilerek resmi yazışmalar kazakça yürütülmeye başlandı. Çeşitli hükümler, kararnameler, tutanaklar, karakteristikler, raporlar, protokollar gibi resmi yazışmaların kendilerine ait yapısı, terminolojisi v.b uslüp özellikleri şekillendi. Bu resmi yazışmaların uslübü zamanla sistematik olarak oluştu ve günümüzdeki kullanılmakta olduğumuz resmi yazışmalar şekline geldi. Kazakistan’da yazışma kuralları ile ilgili olarak düzenleme makamları ve yasaları bunlardır: 1993, 1995 tarihlerindeki Ana Yasa, 1997 tarihli “Dil Kanunu”, 1998 tarihlı “Dil gelişimi Devlet Programı”. Devlet Programı ila resmi yazışmayı aşama aşama devlet diline geçirilmesi de günümüzde gerçekleşiyor [6, s.86-88]. 599
Resmi yazışma; birimler, kurumlar, işletmeler arasında yapılabildiği gibi kuruluşlar ve kurumlarla kişiler arasında da yapılabilir. Resmi yazışmaların diğer yazışmalara göre en önemli ve belirgin özelliği yukarıdan aşağıya belirli bir düzen ve kurallar düzeni içinde uygulanma zorunluluğu olmasıdır. Bu tür yazışmalarda iletilmek istenen mesajın mutlaka sistemli bir kalıp içerisine konularak yazılması gerekmektedir. Bu tür kalıpların kullanılmasındaki amaç anlatımdaki bütünlüğün ve tek tipliliğin yani standartlaşmanın sağlanmasıdır. Yazışmalarda şekli kuralların yanı sıra, en az şekli kurallar kadar dikkat gerektiren edebî kurallara diğer bir deyişle içerik yönüne de dikkat etmek gerekir. Bu kurallar:
Dil bilgisi kurallarına uymak Yazışmalar için yazılarda kullanılan dil bilgisi kurallarına uymak çok önemlidir. Noktalama işaretlerinin yanı sıra, dilde bulunan farklı “diyalekt-lehçe”lerin ortaya koyacağı farklılıklara dikkat etmek gereklidir.
Yazışmalarda verilen bilgiler doğru olmalı ve anlatılmak istenen konuyu uygun kelimeler ve ilgili bilgilerle aktarmalıdır. Gereksiz ve ilgisiz bilgiler vermekten kaçınılmalıdır. Yazıyı okuyan kişinin sorabileceği bütün soruların cevabı aktarılmalıdır. Yazışmalarda işlenen konu, iletilen mesaj, kurumun veya kuruluşun amaçları ve politikası ile çatışmamalıdır. Aksi görüşlere kesinlikle yer vermemelidir.
Özlülük (Kısalık) Kısalık konunun, olabildiğince az kelime kullanılarak sade bir şekilde anlatılmaya çalışılmasıdır. Başka bir deyişle, özlülük yazıda gereksiz paragrafların, parağrafta gereksiz cümlelerin, cümlede gereksiz kelimelerin bulunmamasıdır. Örnegin: “Eğer toplantıya katılmanız hâlinde, büro hizmetleri bölümündeki fazla çalışma masraf ve giderlerini azaltma konusunda somut önerlerde bulunmak üzere şimdiden planınızı yapın” demek yerine, “Toplantıya katılacaksanız büro hizmetleri bölümündeki fazla giderleri azaltma konusundaki önerilerinizi planlayınız” demek daha doğru olacaktır.
Açıklılık Yazıların açık, seçik ve anlaiılır olması, yine okuyucunun dikkate alınmasını gerektiren bir özelliktir. Açıklılık, okuyanın konuyu tam ve doğru olarak anlayabilmesi ile sağlanacaktır.
Saygılı bir dil kullanma İş ilişkilerinde önemli olan ve özen gösterilen saygılı ve nazik konuşma niteliği, yazışmalarda da aranır. Yazışmalarda nezaket kurallarına uyulmalı; mümkün olduğunca yapıcı, olumlu, saygılı ifadeler kullanılmalı, olumsuz kelimelerden kaçınılmalıdır [4, s.59-60]. Türk dili resmi yazışma dili kendi dilbilgisel, kelime özelliklerine sahiptir. Gramer olarak özgün özellikler: -
-
3 kişi fiilli cümlelerinin hakim olması. -
Her zaman-dir ekli koşaçın kullanması .
- Fiilin belirli zamansal biçimlerinin kullanımı; genellikle şimdiki zamanı ifade etmek için - (I)yor zaman ekinin yerine –makta eki kullanır. Örenegin: Şirketimiz
- mış/-miş eklerinin ku kullanımı hakimdır. Gelecek zamanın –acak eklerine –dır koşaçını ekleyerek kullanım hakimdir. -
Fiilin isimfiil ve yardımcı fiil ile yapılan biçimlerinin yardımıyla: çoğunlukla geçmiş zamanın –mIş ve –Dık ve –(y)An ekleri ile biten isim fiilleri olmak yardımcı fiilini beraber kullanarak yapılıyor. Örnegin: Göndermiş olduğunuz mektup[7]. Kelime yapısı için ayırt edici bir özelliği terminolojik kelimeler ve terminolojik ifadelerin hakim olması. Bunlarla beraber resmi yazılarda şekli kurallar uyulması gereken ana bölümleri şu şekilde sıralaması vardır (bazen iş yazışmasıyla farklılıkları olabilir): 600
a) kağıt boyutları, b) başlık, c) sayı, d) tarih, e) konu, f) gönderilen makam, g) ilgi, h) metin, i) paragraf, j) imza, k) onay, l) ekler, m) dağıtım, n) parafe, o) koordinasiyon, p) gizlilik ve ivedilik dereceleri, r) sayfa numarası, s) devam işareti, t) aslına uygunluk olayı [4, s.60]. Kazak dilindeki resmi yazışma üslubunun özelliklerini betimlersek: -
İfade kelimelerin kullanılmadan, cümleler bildirimli biçimde kullanılmalıdır; -
Sonuçlandırmanındoğru, netolması; -
Sözcüklerveterimlerin net vedoğrumaanadakullanılması; -
Terimlerinkullanmasıklığıyüksek, devletterminolojikomisiyonun Kabul etmişversiyonlarınkullanılması; -
Kazakça resmi yazışmalarında uyulması gereken ana bölümler ise biraz farklı sıralanabilir: a) kağıt boyutları, b) başlık, c) sayı, d) tarih, e) gönderilen makam, f) ilgi, g) metin, h) paragraf, i) imza, j) onay, k) ekler, l) parafe, m) hamiş, n) koordinasiyon, o) sayfa numarası [6, s.15]. Sonuc olarak, Türk ve Kazak dillerindeki resmi yazışma özellikleri çoğunlukla işlem şeklinde ortaya çıktığını göre biliriz. Gerek uslüp gerek teknik olarak işlem biçiminde Türkçede de, Kazakçada da ortak taleplere uygun olduğunu görebiliriz.Dilin tarihsel gelişmesi özelliklerine bakılırsa her iki dilin de başlangıçta bazı dilsel etkenlerin etkisinde kalıp, resmi yazışmalar uslübünün hala şekillenmekte, kalıplaşmakta olduğunu görmekteyiz. Atalarımızın ifade ettiği gibi, ”Söz uçar, yazı kalır”. Bu nedenle yazılı iletişimde tarafların söylediklerini, yaptıkları anlaşmaları, detay bilgileri unutması, inkar etmesi mümkün değildir. Herhangi bir resmi, iş iletişimlerinde muhtemel anlaşmazlıkların olmamasını veya yanlış anlamları ortadan kaldırmayı gerçekleştirmek için, iletişimi doğru düzenlemek için yazışma kurallarının, tekniklerinin rölu büyüktür. Çeviri ile ilgili uzmanların bu yazışma kurallarına, tekniklerine, kılavuzlarına sahip olması, çeviri sürecinin kolaylaşmasına, ürününün kaliteli olmasına yol açar. жүктеу/скачать 15,88 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|