Пысықтауыш (Обстоятельство)
Ереже
|
Сұрақтары
|
Мысалдары
|
Сөйлемде
іс-қимылдың түрлі белгісін, мекенін, мезгілін, амалын, себебін, мақсатын білдіретін мүше.
|
қайдан? қайда? қалай қарай? қашан? қашаннан бері? қалай? қалайша? қайтіп? неліктен? не үшін? неге? не мақсатпен? қаншалықты? қанша?
|
Ол қалада тұрады.
Ертең апам келеді.
Олар бірталай жүрді.
|
Пысықтауыштың түрлері. Пысықтауыштар білдіретін мағыналарына қарай бес түрге бөлінеді: 1. Мезгіл пысықтауыш. 2. Мекен пысықтауыш. 3. Сын-қимыл пысықтауыш. 4. Себеп пысықтауыш. 5. Мақсат пысықтауыш.
Мезгіл пысықтауыштың сұраулары: Қашан? қай кезде? қай уақытта? қашаннан бері? қашанға дейін? т.б.
Мекен пысықтауыштың сұраулары: Қайда? қай жерде? қайдан? қалай қарай? қай жерге дейін? т.б.
Қимыл-сын пысқтауыштың сұраулары: Қалай? қайтып? қалайша? кім арқылы? не арқылы? қанша? қанша рет? неше? неше рет? т.б.
Себеп пысықтауыштың сұраулары: Неліктен? неге? не себепті?
Мақсат пысықтауыштың сұраулары: Кім үшін? не үшін? неге? қандай (нендей?) мақсатпен?
185-тапсырма. Әр бағанадағы сөздерді орын тәртібі бойынша тиісті орындарына қойып, мағыналарының дұрыс сақталуына назар аударып, сөйлемдер құрастырыңыздар.
1.
|
тұрды
|
қолында
|
біраз уақыт
|
Бабырдың
|
Мұхаммед Хайдар
|
2.
|
сарайдағы
|
басқарады
|
қызметін
|
содан кейін
|
рұқсатымен Бабырдың
|
3.
|
баласы
|
тәрбиешісі болады
|
ханның мұрагер
|
Әбу ар-Рашид
|
сұлтанның
|
4.
|
қашады
|
сезген
|
Мұхаммед Хайдар
|
қауіпті
|
Үндістанға
|
5.
|
тұрады
|
уақыт
|
билеп
|
біраз
|
Кашмирді
|
186-тапсырма. Сөз және сөз тіркестерімен сөйлемдер құрастырыңыздар. Сөйлемдерден пысықтауыштарды табыңыздар.
Мырза Хайдар, хан сайлау, ханзадалар әулеті, Монғолстан мемлекеті, ғылым мен көркемөнер, аса қабілетті, жетік білетін, сарай қызметін, жан-жақты білімді, орта ғасыр, дулат тайпасы.
187-тапсырма. Көп нүктелердің орнына тиісті пысықтауыштарды қосып жазыңыздар. Оларға сұрақтар қойыңыздар.
Ү л г і: Биыл ( қашан?) Абайдың жасы он үшке толған еді (мезгіл пысықтауыш).
........... ......... осылай жүруге бел байлаған. Оқтын-оқтын ............ соққан жел лебімен әлсіз шам ............. ұйытқиды. Сонымен ............. томсарып отырып барып, ............. қыбырласқанда, Құнанбай ойдағы сөзін бастады. Абай, бері кел, ............ кел. ............. ............. екі күндік жолда үлкендер ............. жүрмей, баланың шыдамын .............. тауысқандай. Осы ............ бурыл ат есік пен төрдей ................. түсе берген. Дәл Есембай биігінің ............... . Аяғында, ауылдан ................. ұзап шықты. Көксерек өзгелерді жіберіп, өзі бір күшік қасқырмен бөліне, .............. қарай тартты. Түйе енді ............... жүре бастады.
Достарыңызбен бөлісу: |
