93-тапсырма. Жақшаның ішіндегі етістіктерді тиісті формаға қойып жазыңыздар. Мәтінді мазмұндаңыздар.
Қаралы 1723 жылға дейін қазақ хандығы Ұлы жүз жерінде орналасып (келу). 1722 жылы жоңғарлықтар жоралғы топ құрып үлкен шабуылға дайындала (бастау). 1727 жылы жоңғарлықтар қазақпен қайта (соғысу). Бұл соғыстың салдарынан наймандар батысқа (көшу). Найманның Садыр деген руы қатты қырғынға (ұшырау). Төле жаудың алдын бөгеп, шегіне (соғысу). Бұл соғысқа басқа батырлармен бірге Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай батырлар (қатысу), олар жауға қатты соққы (беру). «Қаруға өзгеріс енгізу керек, жаудың жақсы қаруын да пайдалануымыз қажет, - деп Төле әскерді шынықтыру, жаудың әдіс-айласын білу жөнінде бірқатар шаралар белгіледі.
94-тапсырма. Сөйлемдерден рай категориясында тұрған сөздерді тауып, астын сызып, олардың түрлерін ажыратыңыздар.
Отбасының берекесі, ердің ырысы жақсы болса, ол әйелге байланысты деп, Төле би олардың бақытты болуларына жағдай жасап отырған. Шындықты танытып, әділдікке қол жеткізсе, ол Төле бидің әртүрлі амал-тәсілдерін қолдана білгені. Төле би шабындыққа таласқан екі жігітті ертіп сыртқа шықса, бидің сөзін жерге тастамай, екеуі қол алысып, татуласып кетіпті. Халқының ынтымақ-бірлігін ойласа, қолынан келгеннің бәрін жасар еді.
95-тапсырма. Төле би атынан айтылған толғаудағы шартты райда тұрған сөздерді теріп жазып, олармен сөйлемдер құрастырып, өлеңді мазмұндаңыздар.
Жаңбыр жаумаса, жер жетім, Балаң жақсы болса,
Басшысы болмаса, ел жетім. Жан мен тәннің шырағы.
Ұқпасқа айтқан сөз жетім ... Әйелің жақсы болса,
Атың жақсы болса, Бірінші – иманың,
Ер жігіттің пырағы. Екінші – жиғаның,
Үшінші – ырысыңның тұрағы ...
96-тапсырма. Төле бидің тәрбиелік мәні жоғары шешендік сөздерінен түсінгендеріңізді өз сөздеріңізбен айтып беріңіздер. Шартты райда тұрған сөздерді табыңыздар.
Уа, көсіле шабар жерің бар, Құлдық ұрсаң дұшпанға,
Ту көтерген ерің бар, Арылмайтын сорың бар...
Қол боларлық елің бар, Құлдық ұрсаң дұшпанға,
Атадан қалған сара жолың бар, Еркек болып туды деп,
Мына сені кім айтар?
Достарыңызбен бөлісу: |
