Қазақ тілінің шығу тарихы туралы түркі тілдері тіл туыстығына



бет34/80
Дата27.11.2023
өлшемі0,62 Mb.
#128961
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   80
Байланысты:
Қазақ тілінің шығу тарихы туралы түркі тілдері тіл туыстығына-emirsaba.org

Қойылатын орны


Мысалы

1

Сөйлемде бір сөзге қосымша түсінік беру үшін алынған қыстырма сөз жақшаға алынады.

Ол кезде Жарқын (әкемнің кіші інісі) ауыл әкімі еді.


2

Цитатаның авторы жақшаға алынады.

Болмасаң да ұқсап бақ


Бір ғалымды көрсеңіз.
(Абай).

3

Драмалық шығармада автор түсіндірмелері жақшаға алынады.



Нұрхан (көзінің жасын сілкіп). Қой, шырағым, сескеніп қаларсың.


ТЫРНАҚША




Қойылатын орны


Мысалы

1

Дәйексөз тырнақшаға алынады.

"Абай – қазақтың бас ақыны" деген Ахметтер де өмірден өтті.


2

Төл сөз тырнақшаға алынады.

Шешесі қызынан сұрады: "Ақшаны қайда қойдың?"


3

Мақал-мәтел, афоризм сөйлемде қолданылғанда тырнақшаға алынады.

“Ақыл - жастан” демекші, Арманның бұл айтқаны табылған ақыл екен.


4

Дәйексөз ретінде келтірілген сөздер тырнақшаға алынады.

Қазақта "құлақтан кіріп бойды алар" қаншама әдемі әндер бар.


5

Біреудің айтқанынан алынған жеке-жеке сөздер тырнақшаға алынады.

Әжемнің маған айтқан "алтыным", "қошақаным" деген сөздері әлі күнге дейін есімнен кетпейді.


6

“Де” дәнекерінсіз айтылып, заттанып тұрған төл сөздер тырнақшаға алынады.

“Сабаққа бармаймын”-ды қой.


7

Қалжыңмен айтылған астарлы мәндегі сөздер тырнақшаға алынады.

“Жаны тәттілердің” жағдайын жасап жүре береміз бе?


8

Объект етіп алынған сөйлем (сөз тіркесі, сөз, буын, әріп) тырнақшаға алынады.

«А» - жуан дауысты дыбыс.


9

ұйым, ұжым, газет, журнал, кітап т.б. атаулары тырнақшаға алынып жазылады.

“Шың-кітап” баспасы. “Ана тілі” газеті. “Абай жолы” романы.




ТЫНЫС БЕЛГІЛЕРІНІҢ ҚАБАТТАСА ҚОЛДАНЫЛУЫ




Қойылатын орны


Мысалы

1

Егер сұраулы сөйлем лептік интонациямен айтылса, сұрау мен леп белгілері қабат қойылады.

Айналайын Ақ Жайық,


Ат салмай өтер күн қайда?!
Еңсесі биік боз орда
Еңкейе кірер күн қайда?!


2

Жалғаулықсыз қарсылықты салалас құрмалас құрамындағы жай сөйлемдері арасына үтір, сызықша қойылады.

Ол өтініп сұрады, – бермедім.


3

Төл сөз бен автор сөзі арасына сызықша үтірмен, леп белгісімен; тырнақша мен үтір, нүкте, сұрау, леп белгілері, көп нүкте қабаттаса қойыла береді.

– Онда... – не дерін біле алмады.


– Солай, солай, шырағым, – деді.
– Неге? – деді Сағит тұрған үйінен кемдік көрді ме деген оймен.

4

Сұраулы және лепті сөйлемнен кейін ой аяқталмаса, сұрау мен леп белгілерінен кейін көп нүкте қойылады.

Алған сыйлығың құтты болсын!.. Болсын!.. Біз қашан алады екенбіз, ә?..




СТИЛЬ


  • Стильдердің қолданылу аясы:


    • Ғылыми стиль ғылыми еңбектерде, ғылыми баяндамаларда, лекцияларда қолданылады.


    • Ресми іс-қағаздар стилі іс-қағаздарда, нұсқау хаттар мен кеңсе құжаттарында қолданылады.


    • Публицистикалық стиль газет-журналда, жиналыстар мен митингілердегі сөздерде қолданылады.


    • Көркем әдебиет стилі көркем әдеби шығармаларда қолданылады.


    • Ауызекі сөйлеу стилі адамдармен еркін әңгіме кезінде қолданылады.




  • Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   80




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет