Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы

130 
 
тренинг  сабақтар  өткізу,  сонымен  қатар  санасезімімен  қажеттілік  «өңдеу» 
негізгі  және  қосымша  (ықтималды)  варианттарды  таңдау  пішін  жұмысқа  тұру 
немесе  білім  беру  саласының  траекториясы,  әмбебап  қаблеттерінің  дамуы, 
керекті кәсіптік мобилділік үшін және бәсекеші қаблеттілік.  
ҚР  «Мәдени  мұра»  мемлекеттік  бағдарламасын  іске  асыру  «Технология» 
пәнінің  барлық  бөлімдері  арқылы  іске  асырылады,  бірақ  негізгі  тірек  «Сәндік 
қолданбалы 
өнерінің 
элементерімен 
көркем 
материалдарды 
өңдеу 
технологиясы»  бөліміне  жасалынады.  Көркем  мәдениеттік  бастапқы 
қағидаларға,  «Технология»  пәнінің  мазмұны  мүмкіндіктері  алдынала 
қарастырылған  жалпы  адамдық  және  ұлттық  мәдени  құндылықтарын 
қалыптастыру  үшін,  өз  құндылығы  ретінде  еңбек  арасында  қарастырылады, 
өмір саласының негізі ретінде.  
Соған  байланысты  10-11-сынып  материалдарында  қыз  балаларға  келесі 
бөлімдер бойынша тақырыптар беріледі (9-кесте).  
 
9-кесте - 10-11-сыныптарда қыз балаларға арналған бөлімдердің тақырыптары  
 
Ауыл мектептерінде  
Қала мектептерінде  
1. Тағам әзірлеу технологиясы.  
2.  Құрастыру,  моделдеу  және  иық  киім 
өнімдерін  өндіру.  Қазақтың  халық  киімін 
тігіп өндіру.  
3. Жобаны қорғау.  
1. Тағам әзірлеу технологиясы.  
2.  Құрастыру,  моделдеу  және  иық  киім 
өнімдерін  өндіру.  Қазақтың  халық  киімін 
тігіп өндіру.  
3. Жобаны қорғау.  
 
Қаладағы,  ауылдағы  және  шағынжинақты  мектептерінде  сыныптардың 
толықтандыруына қарамастан ұл мен қыз топтарына бөлінуі іске асырылады.  
«Технология» пәні бойынша 10-11-сыныптарында екі бағытта жүргізіледі, 
оқу жүктемесінің көлемі аптасына 1 сағаттан, оқу жылы ішінде әрбір сыныпта 
34 сағатты құрайды.  
 
 
4.6 «Дене шынықтыру» білім саласы  
 
Дене шынықтыру  
Оқу пәні ретінде дене шынықтыру жалпы білім беретін мектепте маңызды 
роль  атқарады,  жалпыадамзат  мәдениеті  саласында  белсенді  шығармашылық 
түрде өзін-өзі жүзеге асыруға дайын тұлға қалыптастыруға мүмкіндік береді.  
Оқыту мақсаты:  

 
қимыл-қозғалыс негіздерін игеру арқылы оқушылардың дене мәдениетін 
қалыптастыру;  

 
физикалық және психикалық қасиеттерінің толық дамуын;  

 
салауатты  өмір  салтын  ұйымдастыруда  дене  тәрбиесі  құралдарын 
шығармашылық жолмен қолдану.  
Оқыту міндеттері:  

 
денсаулықты нығайту, ағзаның қызметтік мүмкіндіктерін арттыру және 

131 
 
негізгі физикалық (дене) қасиеттерін дамыту;  

 
базалық  спорт  түрлерінің  техникалық-тактикалық  іс-қимыл  әдістерін 
жетілдіру;  

 
өз  денсаулықтарына  ықтиярлықпен  қарау,  денсаулықты  сақтау  мен 
нығайту қажеттілігін қалыптастырып тәрбиелеу;  

 
дене  шынықтыру  және  спорт  туралы,  олардың  тарихы,  қазіргі  дамуы 
және салауатты өмір салтын қалыптастырудағы рөлі туралы білімдерді игеру;  

 
тұлғаны  оң  қасиеттерге  тәрбиелеу,  оқу  және  жарыс  әрекеттерінде 
ұжымдық әрекеттестік пен ынтымақтастықтың межелерін сақтау.  
Оқу бағдарламасы екі бөлімнен тұрады: «Дене шынықтыру туралы білім» 
(ақпараттық  компонент),  «Денені  жетілдіру  және  шеберлік»  (әрекеттік 
компонент).  
Вариативті компонент дене шынықтыру мұғалімі оқу процесінің сан-алуан 
түрлерін  қолдануға  және  оқытудың  заманауи  әдістері  мен  педагогикалық 
технологияларын  енгізуге  бағдарлайды.  Вариативті  компонент  мектептің 
тұрған  орны,  материалдық  базасы  мен  аймақтың  орналасу  ерекшеліктерін, 
мұғалімнің  мүмкіндіктері  мен  оқушының  қызығушылықтарын  ескеру 
қажеттілігіне  негізделгендіктен,  оқу  материалдарын  жергілікті  білім  беру 
мекемелері ұсынады және оны дене шынықтыру мұғалімі әзірлейді.  
Бағдарламалық  талаптарды  ескеріп,  әрбір  оқушының  жеке  мүмкіндіктері 
мен жыныстық даму ерекшеліктерін бағамдай отырып, мұғалім өздігінен жеке 
талаптар  қойып  (қорытынды  тапсырмалар),  талаптардың  өзіндік  шкаласын 
құруына  және  сол  бойынша  оқушылардың  жылдық  үлгерімдерін  бағалауына 
болады.  Осындай  өзіндік  жол  дене  шынықтыру  мұғаліміне  оқыту-үйретудің 
барлық  кезеңдерінде  оқушылардың  даму  деңгейлерінің  жеке  жас 
ерекшеліктерін  ескере  отырып,  сабақ  үлгерімдерін  шынайы  бағалауға 
мүмкіндік береді.  
Бағдарламаның ұйымдастыру-әдістемелік талаптары:  
–  мұғалім  өз  тәжірибесіне  сүйеніп,  балалармен  нақты  жағдайдағы  жұмыс 
дағдысына  байланысты  ұсынылып  отырылған  бағдарламаның  қай  бөлімін 
болмасын  өзінің  материалдарымен  толықтыруға  (немесе  түзетулер  енгізуге) 
құқылы.  Оқушыларға  қойылатын  негізгі  талап  қалай  болса  да  тәжірибеде 
жүзеге асуы тиіс;  
–  қай  сыныпта  болмасын  балалардың  даярлығы  мен  сабақтың  нақты 
жағдайына қарай мұғалім өз жұмысын ұйымдастырады;  
–  оқушылардың  тактикалық  ойлануын  дамытуға,  дене  қасиеттерін 
тәрбиелеуге  қозғалыс  ойындарының  әсерін  есептей  отырып,  ең  оңтайлы 
қозғалыс ойындарының мазмұны болуы қажет;  
– оқушылардың қозғалыс ойындарын игеруін тексеру мақсатында бақылау 
– сынақ алу сабақтары өткізілуі тиіс;  
–  дене  тәрбиесі  сабақтарының  тиімділігі  екі  параметр  бойынша 
бағаланады:  а)  жекелеген  бақылау  нормативтерінің  нәтижелері;  ә)  мұғалімнің 
таңдауы 
бойынша 
(Президент 
сынамалары 
нормативтерін 
орындау 
нәтижелері).  
«Шаңғы дайындығы» және «Жүзу» тараулары бойынша сабақтарды толық 

132 
 
мәнінде  жүргізуге  мүмкіндігі  жоқ  республиканың  аймақтарында  оларды 
алмастыру  ұсынылады.  Мектеп  ұжымының  педагогикалық  кеңесінің  шешімі 
бойынша бұл сабақтар тиісінше дала жарысымен (кросс дайындығымен) және 
гимнастикамен  (ырғақты,  атлетикалық,  кәсіби-қолданбалы)  алмастырылуы 
мүмкін.  
«Дене  шынықтыру»  пәнін  оқыту  барысында  оқушыларды  топқа  бөлу 
медициналық  тексерістің  нәтижесі  көрсетілген  анықтаманың  негізінде  іске 
асырылады. 
«Дене шынықтыру» пәні сабақтарын ұйымдастыру және өткізу мәселелері 
бойынша мұғалімдерге әдістемелік көмек көрсету мақсатында Ұлттық ғылыми-
практикалық дене тәрбиесі орталығы әдістемелік құралдар әзірлеп, орталықтың 
сайтына орналастырылған (
www.nnpcfk.kz
).  
Қазақстан  Республикасы  мемлекеттік  жалпыға  міндетті  бастауыш,  негізгі 
орта  және  жалпы  орта  білім  беру  стандарттарының  типтік  жоспарына  (ҚР 
бастауыш,  негізгі  орта,  жалпы  орта  білім  берудің  үлгілік  оқу  жоспарларын 
бекіту туралы» ҚР БҒМ 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 бұйрығына өзгерістер 
енгізу  туралы»  ҚР  БҒМ  2013  жылғы  25  шілдедегі  №  296  бұйрығына)  сәйкес 
дене шынықтыру пәнінің оқу жүктемесі:  
10-сынып – аптасына 3 сағат, жылына барлығы – 102 сағатты;  
11-сынып – аптасына 3 сағат, жылына барлығы – 102 сағатты құрайды.  
 
Алғашқы әскери дайындық  
Алғашқы 
әскери 
дайындық 
меншік 
түрі 
мен 
ведомствалық 
бағыныштылығына  қарамастан,  барлық  типтегі  жалпы  білім  беретін 
мектептерде,  орта  арнаулы  оқу  орындарында  (колледждерде),  кәсіптік-
техникалық  мектептерде  әскерге  шақырылуға  дейінгі  және  әскерге  шақырылу 
жасындағы  білім  алушы  жастардың  міндетті  оқытылатын  пәні  болып 
табылады.  
2014-2015  оқу  жылында  жалпы  білім  беретін  мектептің  10-11- 
сыныптарында  «Алғашқы  әскери  дайындық»  пәні  бойынша  оқыту  ҚР 
Үкіметінің  2012  жылдың  23  тамыз  айындағы  №1080  қаулысымен  бекітілген 
орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) Мемлекеттік 
жалпыға  міндетті  стандарты  мен  ҚР  Білім  және  ғылым  министрінің  2013 
жылғы  3  сәуірдегі  №115  бұйрығымен  бекітілген  оқу  бағдарламалары  арқылы 
жүзеге асырылады.  
Қазақстан Республикасының білім беру мекемелерінде жастарды алғашқы 
әскери даярлауға негіз болып табылған құжаттар мыналар:  
1)  «Әскери  қызмет  және  әскери  қызметшілердің  мәртебесі  туралы»  атты 
Қазақстан Республикасының 2012 жылдың 12 ақпандағы Заңы.  
2)  «Азаматтарды  әскери  қызметке  даярлау,  ұйымдастыру  және  өткізу, 
сондай-ақ  алғашқы  әскери  дайындық  бойынша  оқу-материал  базасын  құру 
ережесін  бекіту  туралы»  Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің  2013  жылғы  11 
ақпандағы №118 қаулысы.  
Алғашқы  әкери  даярлау  теориялық  және  практикалық  сабақтарда  іске 
асырылады.  Теориялық  сабақтар  оқытудың  дидактикалық  материалдарын, 

133 
 
техникалық  құралдар  мен  инновациялық  әдістерді  қолдана  отырып  әңгімелеу 
және  сұхбаттасу  түрінде  өткізіледі.  Практикалық  сабақтар  қарулану  және 
әскери-техникалық  мүлікті,  құралдарды  және  өзге  де  жабдықтарды  қолдана 
отырып оқу материалын игеруге бағытталған.  
Оқу  пәнінің  мақсаттары  –  Қазақстан  Республикасы  Қарулы  Күштерінде 
қызмет  ету  туралы  түсінігін  және  әскери  іс  негіздері  бойынша  оқушылардың 
білімдерін қалыптастыру; оқушылардың өмірлік қабілеттері мен дағдыларының 
дамуын қалыптастыруға ықпал ету.  
«Алғашқы әскери дайындық» оқу пәнінің міндеттері:  

 
оқушыларды  Қазақстан  Республикасы  Қарулы  Күштерінде  қызмет  ету 
үшін  алғашқы  әскери  дайындықтың  теориялық  тиянақты  білімдері  негізінде, 
практикалық дағдыларды меңгере алатындай жағдайда даярлау;  

 
оқушыларды  Қазақстан  Республикасы  Қарулы  Күштерінің  қызметі 
туралы біртұтас түсінігінің өзара үйлесімді жүйесін қалыптастыру.  
Оқу  пәнінің  мазмұны  мен  құрылымы  кіріспе  сабақ,  әскери  істің  негіздері 
бойынша  тараулар,  азаматтық  қорғаныс  және  медициналық  білім  негіздерінен 
тұрады. Оқу орындарын қару және өзге де әскери-техникалық құралдармен, оқу 
құралдарымен қамтамасыз ету оқу орнының есебінен іске асырылады.  
Оқушылардың  практикалық  дағдылары  мен  біліктіліктерін  шыңдау  және 
жетілдіру,  сонымен  қатар  әскери  істі  оқу-үйренуге  деген  қызығушылықтарын 
арттыру  мақсатында  оқу  жылының  соңында  спорттық-қорғаныс  сауықтыру 
лагерлерінде,  әскери  бөлім  (ӘБ)  базаларында  (ӘБ  басшылығымен  келісе 
отырып)  10-сынып  ұлдарымен  30  сағат  көлеміндегі  бескүндік  далалық  оқу 
жиыны өткізіледі.  
Далалық  оқу  жиындары  алғашқы  әскери  дайындық  курсын  өту 
бағдарламасының  міндетті  кезеңі  болып  табылады.  Ол  жергілікті  атқару 
органдарымен 
ұйымдастырылады 
және 
білім 
беру 
мекемелерінде 
қарастырылған вариативті (өзгермелі) сағат есебінен қамтамасыз етіледі.  
11-сынып  оқушыларының  АӘД  пәні  бойынша  нормативтер  мен 
практикалық жаттығуларды орындауларын бағалау мақсатында, оқу жылының 
соңында  4  сағат  көлеміндегі  қорытынды  тексеру  сабақтары  (сынақ) 
қарастырылған.  
10-сыныпта өткізілетін әскери топография сабақтарында оқушыларға басқа 
(бөтен)  жерлерде  картасыз  бағдарлау,  сол  ауданда  өзінің  орналасқан  орнын 
анықтау  және  азимут  бойынша  жүру  бағытын  компастың  көмегімен  және 
компассыз  табуды  үйренеді.  Ал,  11-сыныпта  оқушылар  азаматтық  қорғаныс 
және  медициналық  білім  негіздері  сабақтарында  бейбіт  уақытта  және  соғыс 
кездерінде,  табиғи  апаттар,  ірі  көлемдегі  зілзалалар  және  жаудың  қазіргі 
заманғы  қырып-жою  қаруларын  қолданған  кезде  Қазақстан  Республикасының 
халқын  қорғау  бойынша  іске  асырылатын  іс-шаралар  үйретіледі.  Сонымен 
қатар  төтенше  жағдайлар  пайда  болған  аудандарда  және  зақымдану 
ошақтарында  қалпына  келтіру  жұмыстарын  жүргізу,  сондай-ақ  жарақаттанған 
адамдарға алғашқы дәрігерлік көмек көрсету ережелерімен танысады.  
Әрбір  оқу  орнында  меншіктік  түрі  мен  формасына  қарамастан  АӘД 
бойынша  келесі  оқу-материал  базасы  құрылады  және  жетілдіріліп  отырады: 

134 
 
қамтамасыз ету табеліне сәйкес көрнекі құралдар, АӘД оқытудың техникалық 
құралдарымен жабдықталған оқу бөлмесі, алғашқы әскери дайындық, тіршілік 
қауіпсіздігінің  негіздері  және  азаматтық  қорғаныс  бойынша  арнайы 
жабдықтарды сақтауға арналған бөлме, саптық дайындық бойынша сабақ өткізу 
алаңы,  рота  бойынша  күндізгі  кезекшінің  міндеттерін  іс  жүзінде  үйрететін 
орын,  сақшының  міндеттерін  үйретуге  арналған  орын,  тактикалық  алаң, 
кедергілерден  өту  жолының  кешені,  ату  тирі,  әскери  және  еңбек  даңқының 
бұрышы.  
Оқу  орындарын  қару  және  өзге  де  әскери-техникалық  құралдармен,  оқу 
құралдарымен қамтамасыз ету оқу орнының есебінен іске асырылады.  
Үлгілік оқу жоспарына сәйкес АӘД пәнін оқытуға келесідей оқу жүктемесі 
бөлінген:  
10-сыныпта  –  аптасына  1  сағат,  жылына  барлығы  34  сағат,  қосымша 
далалық  оқу  жиынына  30  және  сынаққа  4  сағат  вариативті  бөлімнен 
қарастырылған;  
11-сыныпта – аптасына 1 сағат, жылына барлығы 34 сағат.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

135 
 
5 Шағын жинақты мектептерде оқыту ерекшеліктері  
 
2014-2015 оқу жылында шағын жинақты мектептерде білім беру қызметін 
ұйымдастыруда  жалпы білім  беретін мектептер  туралы нормативтік-құқықтық 
құжаттар, сонымен қатар «Жалпы білім беру ұйымдарының (бастауыш, негізгі 
орта  және  жалпы  орта  білім  беру)  түрлері  бойынша  қызметінің  үлгілік 
қағидаларын  бекіту  туралы»  Қазақстан  Республикасы  Білім  және  ғылым 
министрінің  2013  жылғы  17  қыркүйектегі  №  375  бұйрығы  және  «Шағын 
жинақты мектеп пен тірек мектебі (ресурстық орталық) қызметін ұйымдастыру 
ережесі» басшылыққа алынады.  
Шағын  жинақты  мектепте  оқу  үдерісін  ұйымдастыруда  және  оқушылар 
мен  педагогтардың  санына  байланысты  қызметінің  ерекшеліктері  бар. 
Сондықтан  оқу-тәрбие  үдерісін,  оқыту  түрлері  мен  әдістерін  қажеттілікке 
сәйкес  икемді  таңдауға  құқылы.  Шағын  жинақты  мектепте  параллель 
сыныптардың  болмауы,  оқушылардың  санының  аздығы  және  бір  сыныптағы 
балалардың  жас  шамалары  әртүрлі  болуына  байланысты.  Шағын  жинақты 
мектеп өзінің білім беру әрекетінде келесі ұстанымдарға:  
– оқыту нәтижесінің қорытынды жетістіктеріне;  
– бір-бірінен алған білімдерін үздіксіз және жүйелі беруіне;  
–  бірпәндік  және  бір  тақырыптық  ұстанымдарға  негізделген  кіріктіре 
оқыту сабақтарын ұйымдастыруға;  
–  біріктірілген  сыныптар  үшін  дидактикалық  сабақ  кезеңдерін  ескеру 
мақсатында сабақ кестесін икемді етіп құрастыруға;  
–  оқу  үдерісі  негізінде  әрбір  оқушы  тұлғасына  психологиялық-
диагностикалық  сараптау  және  оның  даму  динамикасының  мониторингін 
ұйымдастыруға;  
–  әрбір  білім  алушы  үшін  оқытудың  жеке  алгоритмін  анықтау,  даралап 
және саралап оқытуға мүмкіндік жасауға;  
–  білім  беру  процесінің  технологиясы  мен  мазмұнының  икемділігін, 
вариативтілігін жүзеге асыруға;  
–  әрбір  оқушының  өзін-өзі  көрсете  білу  мүмкіндігін,  өздігінен  білім  алу 
қабілетін дамытуға;  
–
 
жоғарғы  және  төменгі  сыныптар  оқушыларына  өзіндігінше  жұмыс 
жасауға, сабақ жоспарларын ұйымдастыруға;  
–
 
білім  берудің  дамытушылық,  шығармашылық  және  интерактивтік 
сипатына;  
–  шағын  жинақты  мектепте  тәрбие  жұмыстарын  ұйымдастыруда  мәдени 
орталықтардан шалғай орналасқандығын ескеруге;  
–  оқушылардың  оқу  барысындағы  бір–біріне  өзара  көмектесуіне  және 
ынтымақтастығына;  
–  педагогикалық  процеске  қатысушылардың  түрлі  деңгейін  (түрлі  жас 
аралығын)  ескере  отырып,  әр  түрлі  тақырыптар  мен  тапсырмаларды  (еңбекті 
бөлу арқылы) ұсынуына;  
– әр оқушының қажеттілігін және қабілеттілігін ескере отырып оқытуға;  
–
 
 шағын  жинақты  мектеп  жағдайында  оқытудың  ерекшеліктеріне  сәйкес 

136 
 
тиімді  педагогикалық  және  ақпараттық-коммуникациялық  технологияларды 
қолдануға бағытталады.  
Сыныптарды бiрiктiру тәжiрибесi екi нұсқада қарастырылады: аралас және 
әр  жастағыларды  бiрiктiру.  Әртүрлі  жастағы  оқушылары  бар  сыныптарды 
ұйымдастыру педагогикалық тұрғыдан неғұрлым тиімді, өйткенi ол балалардың 
ауыспалы  жұптарда  жұмыс  iстеуіне,  жоғарғы  сынып  оқушыларының  өзiндiк 
жұмыстарын ұйымдастыруға, сөйтiп көбiрек көңiл бөлудi керек ететiн төменгі 
сынып оқушыларына сабақ түсiндiру үшiн уақыт бөлiп алуға мүмкiндiк бередi.  
Мектептiң бастауыш білім деңгейінде оқушыларды сыныптық-құрамдарға 
бiрiктiрудiң  мынадай  нұсқалары  болуы  мүмкiн:  сыныптарды  біріктірудің 
аралас  түрі:  2+3,  3+4;  әртүрлі  жастағы  оқушыларды  біріктіру:  2+4,  2+3. 
Сыныптарды  біріктіру  кезінде  әр  жастағыларды  біріктіру  оңтайлы  болып 
табылады,  себебі  бұл  сыныптарда  оқушылардың  жас  ерекшеліктері  мен  оқу 
бағдарламаларының  айырмашылықтары  елеулі,  сондықтан  оларды  бір  сынып 
ішінде, бір-біріне кедергісіз бөліп оқыту мүмкіндігі жоғары.  
1-сынып оқушылары жеке оқытылады. Себебі мектепке енді қадам басқан 
оқушылардың  оқу  әрекетiне  бейiмделуі,  талаптануы,  зейінің  тұрақтануы  мен 
ынтасының артуы үшiн оларды сынып-кешеніне қоспай, жеке оқыту керек.  
Екі немесе үш сыныпты бiрiктiру қажет болған жағдайда (мысалы, 2+3+4), 
сабақтың  белгiлi  бiр  бөлiгiн  әрбiр  сыныппен  жеке  өткiзу  үшiн  жағдай  жасау 
мақсатында сабақтың жылжымалы кестесiн қолданған дұрыс.  
Мектептiң  негiзгi  орта  және  жалпы  орта  білім  деңгейінде  сыныптарды 
бiрiктiру әр сыныптағы оқушылар санына байланысты.  
Оқушылар  санының  аз  болуы  жағдайында сыныптарды мынадай  тәртiпте 
біріктірген  дұрыс:  5+6;  6+7;  7+8.  Мұндай  бiрiктiруде  бірпәндік  ұстанымға 
негізделген  пән  ішіндегі  мазмұны  ұқсас  тақырыптарды  кіріктіре  оқытуға 
болады.  Мысалы:  қазақ  тілі,  әдебиет,  биология,  тарих,  география  пәндері 
бойынша пәнішілік кiрiктiре оқыту ұсынылады.  
Біріктірілген  сыныптарда  пәнішілік  кіріктіре  оқыту  мұғалімдер  мен 
оқушылар үшін төмендегідей тиімділіктерді көрсетеді:  
-
 
оқушылар  әртүрлі  сыныпта  оқығанымен,  олардың  назарын  бір  пәннің 
мазмұнындағы ұқсас тақырыптарға аударуға мүмкіндік жасалады;  
-
 
әр оқушы білім деңгейіне қарай өзіндік жұмыс түрлерін орындайды;  
-
 
өзіндік  жұмыстарды  оқушылардың  жас  ерекшелігіне  қарай  деңгейлеп 
беруге жағдай жасалады;  
-
 
оқушылардың  бір-біріне  көмектесіп,  ұжымдық  қарым-қатынасқа  түсуіне 
мүмкіндік беріледі;  
-
 
оқушылардың бірін-бірі тексеру, өзін-өзі тексеру және бағалау механизмі 
жүзеге асырылады;  
-
 
үлкен  сынып  оқушысы  төменгі  сыныптың  жұмысын  тексеріп  бағалау 
арқылы өз білімін іс жүзінде қолдануына мүмкіндік туады.  
Пәнішілік  кіріктіре оқыту  мүмкін болмаған жағдайда  пәнаралық  кіріктіре 
оқыту  мүмкiндiгі  бар  (мысалы:  әдебиет  пен  тарих,  тарих  пен  география, 
биология мен химия, математика мен информатика).  
 

137 
 
9,  11-сыныптар  бiтiрушi  сыныптар  болғандықтан,  олардағы  бала  саны  аз 
болған жағдайда да өзге сыныптармен қосып оқытылмайды.  
Бастауыш шағын жинақты мектеп жағдайында балалардың бағдарламалық 
материалдармен ұйымдастырылатын өзiндiк жұмысына кететiн уақыт мөлшерi 
сақталуы керек:  

 
 жазу сабағы бойынша 2-сыныпта 20 минуттан, 3-сыныпта 25 минуттан;  

 
 математика  сабағы  бойынша  2-сыныпта  15  минуттан,  3-сыныпта  
20 минуттан аспауы тиiс.  
Шағын  жинақты  мектепте  оқу  үдерісін  ұйымдастыруда  тиімді 
педагогикалық  технологиялар  (деңгейлеп,  саралап  оқыту,  ұжымдық  оқыту, 
дидактикалық  бірлікті  ірілендіру,  ақпараттық-коммуникациялық  технология, 
дамыта оқыту, модульдік оқыту, сыни тұрғысынан ойлау арқылы оқу мен жазу 
және т.б.) қолданылады.  
Деңгейлеп  оқыту  оқушылардың  жас  және  білім  деңгейі  ерекшеліктерін 
ескере  отырып,  деңгейлік  тапсырмалар  беру  арқылы  олардың  танымдық 
белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді.  
Ұжымдық  оқыту  әдісі  динамикалық  жұптар  құра  отырып,  оқушылар 
арасында  танымдық  қарым-қатынасын,  оқушылардың  бірін-бірі  оқытуын 
ұйымдастыру  болып  табылады.  Ұжымдық  оқыту  әдісі  балалардың  қарым-
қатынасының тапшылығын азайтуға, ауылдық жерлерде оқушылардың аздығы 
жағдайында  монологтік  және  диалогтік  сөйлеу  қабілеттерін  дамытуға  жағдай 
жасап,  мұғалімнің  жалпы  сыныппен  жұмысын  азайтып,  жекелей  оқыту 
уақытын көбейтуге мүмкіндік береді.  
Дидактикалық бірлікті ірілендіру (ДБІ) - ақпараттардың біртұтас игерілуін 
қамтамасыз  ететін,  мағыналық  қисынды  байланыстар  негізінде  білімдік 
ұғымдарды біріктіру жүйесі. Бұл технология оқу пәндері және салалас пәндер 
блоктарының ішіндегі материалдардың дидактикалық құрылымын құру арқылы 
аралас сынып сабақтарын ұтымды өткізуге мүмкіндік жасайды.  
Шағын  жинақты  мектеп  жағдайында  ақпараттық-коммуникациялық 
технологияны  қолдану  арқылы  білім  беру,  ғылым  мен  мәдениет  және  т.б. 
салаларда  ақпараттардың  халықаралық  дереккөздерін,  электрондық  оқу 
материалдарын  пайдаланады,  тірек  мектебімен  (ресурстық  орталықпен) 
байланыс  орната  отырып,  сессияаралық  кезеңде  олардың  білім  қорларын 
пайдаланады, қашықтан оқытуды жүзеге асырады.  
Ауыл  мектептерінде  оқу  процесін  ұйымдастыруда  жаңа  педагогикалық 
ұжымдық  оқыту  әдісінің  технологиясы  тиімді  болып  табылады  және  әр 
оқушынының қабілеті бойынша объективті оқу мүмкіндігіне қол жеткізеді.  
Шағын  жинақты  мектептерде  оқушылардың  білім  сапасын  көтеруге, 
бейінді  және  бейіналды  оқытуды  ұйымдастыруда  білім  беру  құралдары  мен 
ақпараттық-коммуникациялық 
технологияны 
енгізу 
және 
олардың 
мүмкіндіктерін  қолдануға  зор  мән  беріледі.  Білім  алушыларға  пән  мазмұнына 
бағытталаған  өзара  әректтесуде  және  нақты  педагогикалық  мәселелерді 
шешуде  ақпараттық-коммуникациялық  технологияларға  бағдарламалық-
техникалық құралдар енгізіледі.  
 

138 
 
Әр  оқушының  жан-жақты  дамуына  жағдай  жасау  арқылы  белсенді  тұлға 
тәрбиелеуде дамыта оқыту технологиясының әдіс-тәсілдері кең қолданылады.  
Оқу  процесінде  әртүрлі  білім  құралдарын  және  педагогикалық 
технологияларды пайдалану келесі міндеттерді шешуге:  

 
оқушылардың білім сапасын арттыруына;  

 
шағын  жинақты  мектептер  жағдайында  оқушылардың  базалық 
дайындығын қамтамасыз етуіне;  

 
әртүрлі деңгейде терең және толық пән облыстарын меңгеруіне;  

 
таңдаған  пән  облыстарында  типтік  практикалық  есептерді  шешу 
біліктілігін және дағдырын игеруіне;  

 
стандарты  емес  жағдайда  біліктілікті  талдау  және  шешім  қабылдауды 
үйренуіне;  

 
белгілі іс-әрекеттер түрлеріне оқушылардың қабілеттерін дамытуға;  

 
оқу  процесінде  интерактивтік,  электрондық,  ізденушілік,  ақпараттық 
қорларды тиімді пайдалануға;  

 
оқыту деңгейі мен қарқынын, мазмұнын, түрін кең тандауға;  

 
белгіленген  білім  саласын  тереңдетіп  оқытуда  оқушылардың  білім 
қажеттілігін қанағаттандыруға;  

 
оқушылардың шығармашылық потенциалын көтеруге;  

 
мектептің қашықта оқыту мүмкіндігін қолдануға мүмкіндік береді.  
Оқыту  үдерісінде  мұғалім  сабақта  жаңа  тақырыптарды  түсіндіргенде 
үлестірмелі  материалдарды  саралап  дайындау  арқылы  электрондық  және 
ақпараттық  қорларды  қолдануына  болады.  Мұғалім  сабақты  түсіндіргенде 
визуалдық  (көзбен  шолу),  аудио-ақпараттық  қорларын  енгізуге  және 
оқушылардың  өзіндік  жүмыстарын  ұйымдастырғанда  пайдалануға  болады. 
Компьютерлік  тесттер  мен  тест  тапсырмаларын  әртүрлі  бақылау  және  білімін 
бағалауды  жүзеге  асыруда  қолданылады.  Сонымен  қатар  мұғалім  авторлық 
элективтік  курстардың  оқу-әдістемелік  кешендерін  жобалауда  әртүрлі 
электрондық және ақпараттық қорларды пайдалануына болады.  
Қазіргі шағын жинақты мектептін негізгі міндеттерінің бірі дамытушылық 
педагогикалық  ортаны  құру,  оның  негізінде  оқушылардың  әр  түрлі  жас 
арасында өзара қатынастарын жүзеге асыруына мүмкіндік жасау.  
Балалар 
мен 
жасөспірімдердің 
психологиялық-педагогикалық, 
физиологиялық  -  жасаралық  және  басқада  ерекшелік  ұстанымдарын  ескере 
отырып,  оқыту  технологияларының  бағыттарын  дайындау  қажет.  Шағын 
жинақты мектептер жағдайында инновациялық білім технологияларын жасау– 
уақыт  талабының  қажеттілігі.  Білім  беру  мақсатына  жету,  оның  ішінде  білім 
процесін  технологиялық  тұрғыда  ұйымдастыру  және  онда  ғылыми  танымдық 
әдістерді игеру болып табылады.  
Тірек 
мектептер 
(ресурстық 
орталықтар) 
ғылыми-әдістемелік 
орталықтардың міндеттін орындауда, олар мұғалімдерге оқу-тәрбие процесінде 
тек  әдістемелік  сүйемелдеуде  және  жақын  орналасқан  шағын  жинақты 
мектептерге сапалы білімге қол жеткізуіне көмек көрсетеді.  
 

139 
 
Тірек  мектептер  (ресурстық  орталықтар)  базасында  шағын  жинақты 
мектеп оқушылары 3 рет (оқу жылының басында, ортасында және соңында) 10 
күннен  (сессия)  білім  алады,  әрі  онда  аралық  және  қорытынды  аттестаттау 
тапсырады.  
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрінің 2013 жылығы 
17 қыркүйектегі № 375 бұйрығы бойынша «Жалпы орта білім беру (бастауыш, 
негізгі орта және жалпы орта білім беру) барлық білім ұйымдарының қызметі 
бойынша типтік ережелеріне» сәйкес бекітілген сессиялар кезеңдері өтілуі тиіс.  
Сессияаралық  кезеңде  шағын  жинақты  мектептерде  оқыту  тірек  мектеп 
мұғалімдерінің  қатысуымен  және  қашықта  оқыту  технологияларының 
көмегімен жүргізіледі.  
Тірек мектептердің қорларын қолдану негізінде білім сапасы, мектептердің 
педагогикалық өзара қарым-қатынасы, тәжірибе алмасу жүйесі дамытылады.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

140 
 

жүктеу/скачать 1,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: