Базанова Найля Оразғұлқызы Базанова Нәйлә Оразғұлқызы қазіргі қырғыз елінде Бішкек қаласында 11.11.1911 жылы дүниеге келген. Кеңестік физиолог, қоғам қайраткері, биология ғылымдарының докторы (1945ж.), профессор (1946ж.). 1951 жылдан Қазақ КСР-і Ғылым академиясының академигі. 1960 жылы Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген ғылым қайраткері атағын алған.
Нәйлә Оразғұлқызы 1932 жылы зоотехникалық-малдәрігерлік институтын бітіріп, сол институтта мал физиологиясы кафедрасының аспиранты болып қалады да көптеген қызметтер атқарған. Мұнымен қатар, 1948-51 жылдары Қазақ КСР-і Ғылым академиясының эксперименттік биология институтының директоры. 1957-66 жылдары Қазақ КСР-і Ғылым академиясының биология және медицина ғылымдары бөлімінің академик-хатшысы болған. 1966-86 жылдары Қазақ КСР Ғылым академиясының Физиология институтының директоры болып қызмет атқарды.
Нәйлә Оразғұлқызының негізгі ғылыми еңбектері мал физиологиясына арналған. Күйіс қайыратын малдың ас қорыту және зат алмасу процестерін реттеуде вегетативтік нерв жүйесі мен мидың рөлін анықтады. Ас қорыту органдары қызметінің реттелу механизмін ашты. Ішек-қарынға кенересінде ас қорыту күйіс малына тән екенін байқады.
И.П.Павловтың әдісіне өзгерістер енгізіп, оны республикадағы ғылыми мекемелердің игілігіне айналдырды. Мал азығын сүрлеуге арналған жаңа ашытқылар ұсынды.
СОКП ХХ съезінің депутаты. Ленин орденімен, Октябрь Революциясы, Еңбек Қызыл Ту ордендерімен 2 рет, «Құрмет белгісі» ордендерімен және медальдармен наградталған.
Ұсынылатын әдебиеттер:
Ұлы даланың ұлы қыздары. Анықтамалық 1 том. Алматы, «Ұмай» баспасы. 2003. -264 б.
Абылайхан /Құрас. С. Дәуіт. – 1993 -416 б. Тарихи жырлар /Қазақстан Республикасы Ғылым академиясы М.О. Әуезов атындағы Әбдебиет және өнер институты. – Алматы: Жазушы.
Шешендік шиырлар. Шешендік сөздер, ақындар мен толғаулар жинағы. Құраст. Есхожин. Алматы. Қайнар. 1993. –240 б.
Ілиясова Р. Арулар – аналар, даналар-Алматы: «Зерде», 2003. 43 б.
Шаухаманов С. Бақыт кілті – ананың табанының астында //«Егемен Қазақстан» газеті. 13 қазан. 2001 жыл.
Есенберлин І. Көшпенділер: Тарихи трилогия. – А: “І. Есенберлин атындағы қоры”, 1998. – 584 б., ил 52 б.
Ақтаев С. Қазақ ханымдары. – Алматы: Ана тілі, 2001. -104 бет
Мұқанов С. Аққан жұлдыз.
Әуезов М. Абай жолы.
Әуезов М.Хан Кене.
Мүсірепов Ғ. Ұлпан.
Жұмаділов Қ. Дарабоз.
Ақын Сара: Айтыс, өлеңдер, дастан. Құраст. С. Қайнарбаев. – Алматы: Жазушы, 1985. -144 бет.
Майра және өнер. Құраст. Доцент А. Исағұлова, Т. Қоңыратбай. Майра Уәлиқызы атындағы І халықаралық ән-жыр конкурсына арналған әдеби-көркем, тарихи-танымдық және ғылыми-әдістемелік материалдар жинағы. Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институты: Алматы, 7-9 қараша, 2001. –187 б.
Сейдімбек А. Қазақтың күй өнері. Монография. Астана. 2002. 615-622 бб.
Ахметова Л. Қарлығаш қаламдастар. Көмекші оқу құралы. – А, «Қазақ университеті» 1993. 57б., -62-64 бб, 79-82 бб.
Алғашқы қарлығаштар. – Құрастыр. Д. Дәуренбекова. Алматы: Қазақстан, 1993. 3-29 бб.
Казахстан в женских лицах: история и реальность. Алма Оразбаева – основательница женского движения Казахстана
Ғабитова Ф. Өртеңде өнген гүл. Өлеңдер, проза, естеліктер, күнделіктер, хаттар, пікірлер, ойлар... - Алматы: Атамұра. 1998. -272 бет.
Ғабитова Ф. Алыптар кітабы.
«Қазақ әдебиеті» газеті. 5 шілде, 2003 жыл. Н. Қапалбекұлы. «Бабалардан бата алған»
Доспанова Х. Халқым үшін (Әскери ұшқыш естелігі). Қазақ мемлекеттік көркем әдебиет баспасы. Алматы – 1963. 95б.
Қазақ әдебиеті, 1993 жыл, 7 мамыр. Қаһарман қазақ әдебиеті.
Қазақстан – Заман. 2005ж. 7 мамыр.
Әбутұрапова Н. Ғұмыр-дария. Бірінші кітап. «Өркениет» баспасы., -Алматы,.
Әбутұрапова Н. Ғұмыр-дария. Екінші кітап. «Өркениет» баспасы., -Алматы, 2003. 224б+64 б. жапсырма.
Сейітжанұлы З. Халық әдебиеті: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2002. -155 б.
Беркімбаева Ш. Қазақ қыздарының парасат мектебі: Фотоальбом. – Алматы: Өнер, 2004. -160 бет.
Пірәлиев С.Ж., Тәңірбергенова Г.Т. Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институтының 2001-2005 жылдарға арналған даму тұжырымдамасы. Алматы, 2001. -122 б.
Сырымбетова Л.С. Особенности казахской женской гимназии как национальной воспитательной системы. Диссертация на соискание ученой степени кандидата педагогических наук. Алматы, 2001. – 168 с.
Жалғасова Ш. Педагогические проблемы казахских общеобразовательных школ в обучении и воспитании девушек-казашек. Диссертация на соискание ученой степени кандидата пед. наук. Алма-Ата, 1989. -75 б.
Құнантаева К. Развитие женского образования в Казахстане (1920-1975) Автореферат дисс. доктора пед. наук. Ташкент. 1981. 41 стр.
Беркімбаева Ш. Ізгілікті іздеп келем... Алматы. 2001. -222 б.
«Қазақ қызы: Өткені, бүгіні, ертеңі» Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. 21-22 қараша 2003. І,ІІ том. Алматы: Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институты, 2003, 344 б.
Дайрабаева А. Қазақ халық педагогикасы арқылы қыздарға адамгершілік тәрбиесін берудің тарихи тағылымдары. Алматы облыстық мамандар кәсібін дамыту педагогикалық институты. Алматы. -1993. – 88б.
Дайрабаева А. Қазақтың халықтық педагогикасындағы қыздардың адамгершілік тәрбиесі. А, 1997. -132 б.
Танирбергенова Г.Т., Кушалиева Г.Г., Соловьева Г.Г. Основы гендерного образования. Учебное пособие. Алматы. «Умай». 2003. -286с.
Нуртазина Н. Женщина в традиционном казахском обществе. Алматы, 1999.
Шаханова Н. Семантико-семиотический анализ традиционной культуры казахов. Алматы. 1999.
Оразбекова К. Ұлттық психология мен халық тәрбиесі болашақтың бастауы хақында. - Алматы: Дәуір, 2000. - 544 бет