Қазақстан Республикасы Біпім жэне ғылым министрлігі Ғылым комитетінің

Н АЗАР А У Д А Р Ы Ң Ы З :  Ж АҢА  ТЕХНОЛОГИЯ!

"БИС"  ТЕХНОЛОГИЯСЫМЕН  ОҚЫТУ

Айжан ТАБЫЛДИЕВА,

М.Мэметова атындагы №  35 ир іа мектеімін 

тарих 

пәні 

мүғалімі

«Жаца адамды жлңашыл мугаяім гана търСшіпе.ііді»

Н.Назарбаев.

«Бис»  технологиясы  дегеніми  —  биохабар  жэне 

синергетика  уйлесімі  иегЫиде  бімм  беру  удерісін&егі 

техноюгияның  т\зі.іісі,  я т и   биоииформатика  жэне 

синергетики.  Авторы  -   Вассерман  Федор  Яковлевич.

Ол  Казакстанда  2002  жылдан  бастап  колданылыи 

келеді.

Биохабар  үдерісі  білімде  хабар  беру, 

оку 

матери ал ын  сапалы  бі.іу,  окушыдардын.  ойлау 

қабілегін  дамыту  технологиясын  багалау  болып 

табылады. Окушыларды н ш ы ғармаш ылыкдаму бел- 

сснділігі  мүмкіншілітін  асырып,  шаршау  үдсрісін 

төмендетеді.

С инергетикалык  үдеріс  бі.іімде  биохабарлык 

ауысуды 

o ji H -ө з і 

үйымдастырушы  жүйеге,  алдына 

койган  мақсатты  жеке  өзі  шешетін  жоне  күнделікті 

үдерістін  сапасы  тсріс  болуы.  Нетһгі  жолдары: 

жеке  адамның  іс-әрсксті, 

і і і с ш і м

 

кабылдау  нәти- 

жесі. 

бағалау  диологтарынын 

аіпык  жағдайла 

бодуы,  байданыстын  тіке  және  тегіс  бағалануы. 

білімнің  сапасын  сарантаудын  күрделі  әдістері, 

талап  етуді  күрі  күшейту,  арты к  ойлау,  баскарудың 

Г>а й ланыстары ны ңесебі. Окуиіылар тобыііабе.чсеііді 

жоне өзін-өзі коргайтын органы  күру.

«Бис»  технологиясы  білім  берудегі  сапалы,  са­

налы  тсхнолотиянын  нәтижесі  бола  алады.  Орбір 

мұғалім 

технологияның 

басты 

срскшеліктерін 

окушыларға тусіндіре оты рьщ .өзініңокы туіс-әрске- 

тінде тиімді пайдалану кажет. О кушыға таланты осы- 

чар негізінде  коя білуі керек.

Нгер  берііетін  білім  толы к  моліметгермен 

камгылса,  толы к білім деп  есепіеледі.  Бі-іім  оку  ма- 

териалын  жүйелі окыгі  уйрену барысында толы к жу- 

зсге  асырылады.  Егер  оқушы  білім  элементтерінін 

арасындағы  байланыстарды  айкындай  білсе,  онын 

тсрен  білім  алғаны.  Түрлі ұғымдарды  байланыстыра 

біліп,  олардын  арасыіідағы  тізбектілікті  анықтай 

алады,  кисыпды  ой  қорытындысыи  жасай  алады, 

гүсінік береді.  Адган бьіімдерін дүрыс ж инакгай біл- 

ген  окушы  оны  өзініпе  толыктырып.  долел  келтіріи 

баяндай біледі.

«Бис»  технологиясы  бойынш а  әр  оқушынын

оз  сайты  болады.  Яғни  оқушыны  бағалауда  МПМ 

бойынш а бағалаймыз.

М П М  дегенімһ  —  «матрица  посадочных мест», 

ягни ол окушыныц отырған орнының матрииасы.

38

Орііггермен  гігінен окушыныц орны белгіленеді. 

М ысалы.  сыныпта  3  катар  нарта  онда  2  окушыдан 

отырады.

Біз  орігггермен  I-  катары  А.Ь.  2-катарды  В.Г.

3-катарды  Д .Г ,  деп  белгілейміз.  .Л^і  1.2.3.4  деген 

нарталарындағы  окушылардын  рет  саны.  Мысалы, 

окушы  1-катардын  бірішні  партасында  отырса,  ол 

«А-1»  болады.  1-катардын  екіпшісі  <>А-2»  дсп  бел 

гіленеді.  2-катар  В-1,  В-2,  3-катар  Г-1,  Г-2  осылаи 

жалкасып  кеге береді.

А 

Ь 

В  Г 

Л И

Ш

■

>

з

4

МПМ  жумысының  мақсаты 

оку  үдерісінің 

са-иасын  арттыру,  хабарды  үжымдык түрде  жылдам 

ондіру.  Вүл  уакытты  үнемдейді.  МММ  эр  сабакта 

такта.! а  сызылуы  ту рады,  жок  окушылар  / / /   бел- 

гісімсн  бслгілснеді.  Мысалы:  Л -4  / / /  жоқ  деген  соз. 

О куш ыныц м ү н д атггі.аты ашыдмастан,  кімнінсай 

ты  корсетілсе,  сол  орнынан  турып,  жылдам  жауап 

беруіе тиіс.

Кезекнен  сүрауга  болмайды.  Ойлапуға  3  секунд 

уакыт  беріледі  Жауап  дурыс  болса 

(косу),  бүрыс 

болса -  (аду)  койылады

М ПМ  ашықжүрнал. М ұндабалаөзінін канша су- 

ракка дурыс жауап  бергенін  коріп  отырады.  Балалар 

ордайым  бакылауда  болады.  Себебі  окушыныц  на 

'.ары  такгадагы  матрицада боду  керек,  кімнік сайты 

көрсетілсе, Сол  жауап  беруге  гиіс

Жалпы  сөздік  кормен  жумыс.  Жал нм  енш ж   кор 

дсгсніміз (Ж СҚ)  — такырып  бойынша есінде  калган 

тірск  сөздср.  Тарау  бітксн  сон  окуш ынын  сөздік 

корын  текссру  ушіп  есіпде  қапғап  тірек  создерді 

белгіленгеп уакыт бойыпш а жаздырту.

Мүнда  сан  сапаіа айналады  Іігер тарау  бойыи 

ша  100  соз  жазылу  керек  болса,  5  минуч  уакыі  бе- 

рілсді.  Мысалы,  сыныпта  20  окуіпы  болса.  оны 

жазылатын  сөзгс  көбсйтеміз 

Ягни  20*100=2000 

соз  болу  ксрск.  Сы ны пта  эр  окушыныц  ссте  сактау 

кабілеті  әр  түрлі.  сондыктан  әркім  әркалай  жазуы 

мүмкіп.  Біреуі  100,  екіпшісі 

50,  үшіншісі 

30. 

т.б  Барлык жазылғап  создер санып  МИМ  га жазып

------------------------------------------------------ Қазақ  тарихы

№ 3 (.102).  мамыр-маусым,  20 ! 0

есептейміз. F гер барлмгм  1 ООО сез б олса. сыныпгагы 

балалар  такырыптьг  S09F-  га.  1500  соз  болса  75%- 

ға  менгсреді  лсгсн  сөз.  Ж С Қ -(барлм к  жазылган 

создер  50+60-100.  т.б.|/Ьа_іа  саны на  -   %;  Мысалы: 

/000/20=50%

■«Бис»  технологиясынын техно логиялы к картала- 

ры. 

I. 

Ж ылдам жаттыгу 

-  окушылардын күшін үнем- 

леу.  яғни  еткен  такырыптар  бойынш а  сүрак-жауап 

аркылы  жылдам  әрі  дүрыс  жауап  бере  білуі  к^рек 

Жыл лам  жаттығ>’  оқ>гшылардыц  ларыиды  қабілетін 

ашуда оқу үдерісіп тсрсцдстсді.

2.  Ш ұгыл  есте  сақтау 

—  эр  сабактан  сон, 

кай тал ау сабактарыпла белгілі тарау бойы нш а көніл 

болу,  же келе ген  тапсырмалар  беру  аркылы  шұғыл 

еске  түсіру  аркылы  есте  сактау  (жылдар.  сандар, 

гұлғалар  есімдері).  Жана  сабакты  игеру  жоне  өткен 

сабакка белгілі гакырыптар  бойынш а көніл бөлу, бір 

жерге  күш-куатты жинау. Тактаға  тірек создеріп жа­

зып,  кез келгепін өшіреміз,  каита  калпыпа  келтіріп. 

дэптерге  жазамыз.  ?  созге  есте  сактауга  30  сскунл 

уакыт беріледі.

3.

 Л огикалы қ ойлау 

-  есте  калғандарын  тексеру.

а)  Толык  емес  тапсырма,  екі  немесе  одан  коп  бел- 

гісіздермен  беріледі  (сы нак  хат,  тарихи  диктант);

э)  Толык  гапсырма  орындайды,  бірак  күрделі  (сөз- 

жүмбак, анаграмма).

4 . С ы ндарлы  о й л а у  

— өтксн тақырып тарды үлгер- 

гендігін  тексеру.  а)  Такырып  бойынш а  сөйлсмдер 

кате  кұрастырылады.  Мысалы  Казакстан  картасып- 

да  ерекше  режимді  Акмола  енбекпен  түзеу  лагері 

пайда болды. ә)  Бәсеке сұраулар ( пікір талас)

5.  Ііиоинтернет  картасы 

—  окулык  мәтінімен 

жүммс  жасай  о іы ры н.  ор  бала  сүрак  карастырады. 

Сүрак тест  күйінде  немесс  сүрак күйінде дс  болады. 

Оқулыктын  әр  бетінс  3  минут  уакыт  Оеріледі.  Әр 

окушы лайын  нз сүрағын  келссі  окушынын  сайтына 

салады.

6.  'Іогика  картасы.  /  

Үштік 

т із іл ш .

  1) 

Сыншы; 

2) Іскеасыруш ы: 3) Рухтандырушы. Жұмыс кіш ітоп- 

га,  яп-пі  үш  адамнан  түрады  жоне  ор  гоп  мүшесінің

оз алдыпа міидеті жэне тапсырмалары бар.

Сыншы 

бағаланған  кезле  тон  мүшелері әртүрлі 

жагдайларда оз пікірін білдіреді.

к к е   асырушы 

топтын  үйымшылдыгына, 

карым-катынасыпа, міпез-құлкы на баға береді.

Рухтандырушы — барлы ктоп  мүшелерінін пікір- 

лерінін бір болуына осер етеді.  Ьалалар тапсырманы 

кезеңдерге бөліп орындайды  Мысалы  )917-1933 жж. 

арасындағы окиғаларды тізбектеу

Тапсырма. 

жай.  орташа,  күрдслі.  Мысалы  I.  II 

Дүнием. үзілік согыс қашан баста іды: 2  Согыстыи себептері 

■и#и сышауы,  3.  Соғыстың дуние  мсузі елдерінс жсрі

Үш гапсырманыдүрысорыидағанүштікжүмысы 

токтатылады.  Үштік  гактага  шығады.  Ец  наиіары 

жауагі береді.  Сыншы  каге-кемшіліктерін айтады.

I /  Л идер  карт асы

 

бойынша  жүмыс  үдкеп  топта

10-12  адамнан  күрылып,  оны  бір  адам  баскарады. 

Альфа — барлық 3 тапсырманы орындагашіар;  Бета -

2 тапсырманы орындағандар;  Гамма  —  / тапсырманы 

орындағандар;  Үиітіктер  3  катар  Сюлып  отырады. 

1.2,3  эр  ка rap  деңгейіне  карай  тапсырма  алады. 

Орындай алмаса томсндейді.

7. 

Альгзша  сабак —  МПМ  жүрггземіз.  Мәтінге  1 

паракка  3  минут.  Тірск  создер  14-тен  кем  болмауы 

ксрск.  Тақтада  балалар  айтуы  бойынша  тірск 

создерді  жазады.  Өпгірсміз,  калып  кеткен  созді 

орнына  келтіреміз.  Мұғалім тірск создсрмсп  немесе 

жылдармен  байланысын  сұрап  шыгады.  Балалар 

тсст күрайды.  1  сүракка  3  жауап:  I  катар  тесг түзеді.

II  катар дайындалады.  2  минут дайындаган  гесттеріп 

келссі окуш ынын сайтына салады.

Корытындылау.  Ж ақсы  окушыларды марана ггау. 

Кыскасы  окуш ынын  білім  сапасынын  жогары 

бодуы.  ен  адДымен,  мұкалімнін  дүниетаны.мы  мсн 

козкарасына,  шебердіііне  байланысты.  Келешектс 

Казакстан н ы н  карыштап дамуы на оз үлесін  косатып 

бүгінгі  окушы  —  ертеңгі  азамаі  болгандыктан  оку- 

тәрбис  үдерісін  жанартьтп, білім сапасын  арттыру  -  

кұзырындағы жауапты іс.

Ш ы м к е п т  

каласы.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Д ін т а н у негіздері

I M l l t n

  Д /И И  

Н Й Н Ы М Д Й Р

( А ш ь і қ  с а б а қ )

Ғалымжан  С М А Й Ы Л О В ,

Б.ІІәрімбетов атындағы .N»157 казак оргга  иектебініңтарих пәні мүгалімі

С абакты ң  м ақсаты :  Оқушыларға  дін  туралы 

Әдісі:  Сұрақ-жауап,  пікір алмасу,  сүхбат.

түсінік.  Ежелгі  діни  нанымдар  жайлы  мәлімет  беру. 

Көрнекілігі:  Испамга арналған басылымдар, бүкте

Оқушыларды  елін  сүюге,  адаміершілікке.  имандылыққа,  ме  кітапшалар.  көрме.

ұлтжандылыққа  тәрбиелеу.  Оқушылардың  ой-ерюін. 

П әнаралы к б ай л ан ы с:  Тарих,  география.  т.Ь.

өмірге деген  кезқарастарын  қалыптастыру. 

С абақ  б а р ы с ы :  I  Ү йымдастыру.  Оқушыларды  ту-

Түрі:  Деңгелек үстел. 

гендеу.  зейінді сабаққа аудару.

Қазақ  тарихы

 

3 9

№  3 (102)г  маммгр-маусым,  2010

II  Үй тап с ы р м асы н  тексеру.

1)  Дін àегенімгз не?

2)  Иманды.чық дегөніміз не?

3)  Қазіргі гпәңба дінге се ген хөзқ&растарың қандаі

7?

III Ж аңа сабақ.  И слам,  Христиан,  Будда.

Муғалім: 

Адамзат 

баласы 

жарық 

дүниеге

кепгеннен  бастап  табигатта  жаратушы  күш  бар 

деп  ойлоган.  Д іч   одам  баласына  жаратушыга  айнала 

коршаған ортаға  Оеген біни начым сенімаер.

1 

-оқушы: Дін туралы түсінік. Адам баласы. ақылмен 

ой-сезіммен  жаратушысының  кім  екенін  білгенімен. 

Алпа Тагапа  пайғамбарларын жіберу арқылы өмір және 

тиымдарын  білдірген.  Дініміз  -   Ислам.  Бул  атты  Алла 

қойган.  Сондықтан  Ислам  діні,  тек  бір  қауымға  немесе 

бір  ұлтқа  ғана  емес,  бүкіл  адам зат  баласына  тән  дін. 

Сондай-ақ.  ең  соңгы  дін,  ақыл,  білім діні,  тәртіп  діні.  Ce­

il ім  негізінде  омір  сүру діні.

2-оқушы:  Ежелгі діни  нанымдар. Алғашқы адам дар 

саналы  бодды  м а?  Адамзат  баласы  табиғатта  тылсым 

күш  бар деп ойлады. Алғашқы  адамдарды ң діни  наным- 

сенімдері,  олардың  кәсібіне тікелей  байланысты  болды. 

Алғашқы  адам дар  түсінігінде  қудайды  кейде  адам.  кей­

де  жаны  бар бейне  ретінде  елестетті.  О лар агаштан  не­

месе  тастан  қүдайдың  бейнесін  ойып,  қашап  жасады. 

Адамдар  түсінігіндегі мундай  қудай-мүсіндер,  идол  (пут) 

деп  аталады.  Осылайша  қарапайым  табиғат  күштеріне 

сыйынудан туған дін  мыңдаған жылдар бойында дамып. 

өркендеп  біздің дәуірімізге  жетті. Дін әлемдік беделге  ие 

бопды.  Олар  будда, христиан,  ислам  діндері.

Муғалім. Біздіндәуірімізге дейін дүниежүзіндебасқа 

да  мемлекеттерде ежелгі діни нанымдар  қалыптасты

3-оқушы:  Ежелгі  Мысыр  мемлекетіндегі дін.  Ежелгі 

Мысырда  діни  түсініктер  алғашқы  қауымдық  күрылыс 

кезінде-акпайдабош ан. Олар габ татп е н  адам дар өмірін 

қудайлар  басқарады  деп  ойлаған.  Күн  қудайы  Ра  мен 

тас  кұдайы  Бек-бенге  сенуден  бастады.  Мысырлықтар 

қудайларды  жануар  басты  адам  бейнесінде  елестеткен. 

Олар күнді басты  қудайымыз деп есептеді. Оны Амон  Ра 

деп атады. Акыл қудайы -  Тот. Ол адамға оқу, жазуды үй- 

реткен.  Храмдарда дін  иелері -   абы здар қызмет етті.

4-оқушы:  Ежелгі  Грекиядағы  дін.  Гректердің  діни 

нанымдары  б з.д.  ХІ-ІХ  ғғ.  пэйда  болған.  Олар  жаңбыр 

мен  қуаңшылықты.  теңіздегі  дауылдарды.  адамдардың 

әр  түрлі  қиын  жағдайпарга  үшырауын  қүдайлардьщ 

әрекетінен  болады  деп  есептеді.  Гректер  қүдайларды 

ақкөңіл, ақжарқын.кешірімді, қатыгез болады депойпады. 

Ежелгі  гректер  қырыққа  жуық  кудайларға  жалбарынған. 

Оларды  аң.  қүс  ретінде  бейнепеген.  Гректер  басты 

құдайлар өздерінің отбасымен бірге Олимп тауында сал- 

танатты сарайда түрады деп сенген. Ағайынды үш қүдай: 

Зевс-көкте,  Посейдон-теңізде. А йд-әлілер патшалығын 

билейді.  Қудайлардың  әкесі  Зевсті  басты  күдай  деп  са- 

наған.  Оның  құрметіне  олимпиалық  ойындар  өткізіп 

түрған.  Оның  айелі  Гера-аспан  құдайы,  Деметра-өнім, 

есімдік  құдайы. А ф ина-даналы қ пен жеңіс қүдайы.

5-окушы:  Ежелгі  Рим  мемлекетіндегі  дін.  Римде 

қүдай  туралы  аңыз  I ғ.  пайда болып,  жер-жерге тарайды. 

Осы  дінді  таратушы  Иса  Пайғамбар  халыққа  әділдік 

орнатады деп  сенді.  Римдіктер оны  креске  керіп өлтірді. 

үшінші  күні  Иссус  Христос  қайта  тіріліп  аспанга  үшып 

кетеді.  Ең  алғашқы  христиандар  қүлдар  мен  кедейлер. 

Христиан  діні  қазіргі  таңда  екіге  бөлінеді:  католик  және 

проваславие.

Католик  дінін  үстайтын  мемлекеттер  Батыс  Еуро- 

падағы  Италия,  Франция,  Англия,  Германия  жөне  т.б 

мемлекеттер  Православие  дінін  устанатындар  Ресей. 

Шыгыс Еуропа мемлекеттері.

6-оқушы:  Ислам  діні  туралы  түсінік.  Ислам:  Алла- 

нын  жэне  Пайғамбарының  әмірлеріне  сенген  жэне  оны 

мойындаған.  Аллаға  берілген,  өзін  арнаған  іші-сырты 

таза,  сөзімен 

ici 

бір-біріне  сәикес  деген  магынаны  біл- 

діреді  Алланың  және  Пайғамбарының  бүйрыід-арына 

бой үсынып.  кәңіл  бөлгендерді-мұсылман деп  атайды.

Исламның  бес  ірге  тасы;  Сүйікті  Пайғамбарымыз 

мынаны  бүйырған:

1.  Алладан  басқа  қүлдық  етілетін  ешбір  тоңірдің 

жоқтығына,  Мухаммед  Ғаләйһіссәламның,  оның  күлы 

өрі  епшісі  болғандығына  сенім

2. 

Намаз оқу.

3  Зекет беру.

4.  Ораза айында  (Рамазаяда)  ороза устау

5  Қажыга  бару.

7-оқушы:  Мухаммед  Пайгамбардың  өмірбаяны. 

Сүйікті  Пайғамбарымыз 571  ж. Мекке қаласында дүниеге 

келген.  Пайғамбарымыз,  әке-шешесі  жагынан,  озі  өмір 

сүрген  қоғамдағы ең аб зал . мөртебелі жануядан шыққан. 

Дүниеге  келуден  екі  ай  бұрын  әкесінен,  алты  жасында 

анасынан  айрылған.  Оның  балалық  шаты  жетімдікпен 

отті.  Жиырма  бес  жасында  Меккедегі  ең  ауқатты  жесір 

әйел.  қырық  жастағы  Хадишаға  үйленеді.  Алты  бала 

сүйеді.  қырық  жасқа  келгенде  оіан  Алла  жагынан 

Пайғамбарлық  берілді.  Ол  Ислам  дінін  насихаттайды. 

63  жасында  Алланың  мейір  шапағатына,  жаннатқа 

аттанды.

8-оқу шы: Фатиха сүресін айту. 

Бісмілләһір-РахманіР- 

Рахим.  Әп-Хамду  біллани  Раббін-ғәлэмін  ор-РвхминіР 

рахии  Мәлію  й әумәсдін  иәкө  нагбууду  y a  иякә  настатн 

Іһдіснас-сыратал-мүстақим 

Сыфатәлләзина  әнгамтә 

ғаләйһім,  Ғайріл-магбыбі галәйым уәлаодалин  Әмин'

Э-окушы:  Қазақша  магынасын  айтады.

Ия. 

Раббымі Дүгамды қабып қып  Барпық мақтау бүкіл 

әпемнің Раббімі Аплага тән.  Аса қамқор ерекше меиірімді. 

Қиамет  күннің  иесі 

(Ия 

Алла)  саған  ғана  қүлшылық 

қыламыз әрі сснсч ғаиә жәрдсм тілейміз.  Бізді тура жопга 

сала гөрf Қаьарга ушыраеансар мен аоасқанбар өмөс,  өзің 

жарылқағандардың жолына /пүсір.

10-оқушы:  Ықылас  сүресі 

Бісміллаыр-Рахмэнір- 

Рахим.  Қул  нүу  аллану ахад  Аллаһус-самэд.  Ләм-йәлід  уә 

ләм юләд  Уа ләм үвкүн Ләьу күфүуән әхад

11-оқушы:  Қазақша  мағынасын  айту. 

Он  Алла  mo 

гыса бір  or,  Аллә  Ta f  ала  мөң&лік  On  ешкімді тудырмады 

жоне  өзі de ешкімнен  тумады  Оған теңесетін  ешб/р  та- 

ңірі жоқ!

Муғалім: 

Тәуелсіздін  алғанан  кейін  Қөзақстан 

Республикасында  Ислам  дініне  оң  көзбен  қарады. 

Мешіттер  көптеп  сапына  бастады  Қазіргі  таңда 

жастар  арасында  мешітке  барып,  намазга  жыгылып, 

ораза  ұстап  жүргендер  коп.  Осы  жагдайларғй  куә 

болып жастарга  ақыл айтып.  иманоылық жолына  бау- 

лып,  ақыл-ксңосін  айтып  жүрген  ауыпымызоагы  Қажы 

атамыз  Мүхамеджан  қажыға  сөз  береміз.  Ауыл Имамы 

Еркін  ағамыздың  Ислам  діні  мен  басқа  діндер  жайпы 

өңгімесін тыңдау.

IV.  Бекіту.

1. 

Қүоан Кәрім қанша сүрьдьн түрады

?

2

.

 

Қагбань

11

 ю үши

 / 

ойі іаломыз 7

3. 

Қыз балалар нише жасында намаз оқиды?

4 

Пайғамоарымыздың xaot.r.mep! жайпы су pay

Оқушылар  Қажымен.  ауыл  Имамына  сүрақ  қойды. 

Қажы бата берді.

V.  Үиге тапсы рм а:  Ежелп діни  нанымдар.

VI.  Багалау.

Қыіилорда оо.іысы, 

Ш и е .іі ау,іаны, Алгаоас ауылы.

40

жүктеу/скачать 3,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: