Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау министрлігі c. Ж
жүктеу/скачать 2,3 Mb.
|
ÐлекÑÑÐ¾Ð½Ð´Ñ Ð¾ÒÑлÑк ÐедиÑиналÑÒ ÑкологиÑ
- Бұл бет үшін навигация:
- Доза - жауап" тәуелділігінің сипаттамалары
- Экспозицияны (әсер) бағалау
- Қауіп-қатер сипаттамасы
| «Экспозиция – жауап» тәуелділігінің кезеңі – әсер ету деңгейі мен адам ағзасында туындайтын зиянды әсер арасындағы сандық байланысты айқындайды (жауап немесе реакция). Қауіп-қатерді бағалау кезінде, келесі екі негізгі әсерлер аталып өтіледі - канцерогенді және канцерогенді емес;
Доза - жауап" тәуелділігінің сипаттамалары: тәуелділік бұрышының көлемі, ол дозаны (концентрацияны) 1 мг/кг немесе 1 мг/м3 жоғарлатқан сайын, зиянды әсердің пайда болуын бақылау; белгілі бір әсердің пайда болуынан, әсер ету деңгейінің өзгерісі (бұл топтың көрсеткіштері тіректі дозалар мен концентрацияларды анықтауға көмектеседі). Канцерогенді емес қауіп-қатер көрсеткіштерін сипаттау үшін "доза - жауап" тәуелділігінің параметрлері қолданылады. Олар, табалдырық әсеріне дейін жеткізетін максималды әсер етпейтін доза және минималды дозалар. Бұл көрсеткіштер минималды қауіп-қатерді – химиялық заттардың референтті дозалары (RfD) мен концентрацияларын (RfC) орнатуға негіз болады; Экспозицияны (әсер) бағалау қауіп-қатерді бағалаудың ең маңызды және ең нақты кезеңі. Экспозиция қоршаған ортада жалпы сандық мәнімен (масса бірліктерінде, мысалы мг/м3) немесе әсер ету көлемімен – уақыт бірлігіне қатысты зерттелуші зат массасымен (мысалы, мг/күн) сипатталады. Қауіп-қатер сипаттамасы талданатын химиялық заттардың мәліметтерін экспозиция мөлшері, "доза – жауап" тәуелділігі бойынша біріктіріп, алдыңғы зерттеулер негізінде сапалық және сандық талдаулар жүргізіледі. Нәтижесінде, пайда болған мәселелер салыстырмалы талдама көмегімен айқындалып, адам ағзасына маңыздылық дәрежесін анықтауға мүмкіндік туады. Жеке канцерогенді қауіп-қатер есептемесі экспозиция мөлшері туралы мәліметтерді қолдану арқылы және канцерогенділік потенциал факторлары көмегімен жүзеге асады. Қауіп-қатерді талдаудың бірінші кезеңі болып, мүмкін болатын қауіптілікті идентификациялау (анықтау) есептеледі, зерттелетін аймақтағы анықталған химиялық заттардың адам ағзасына мүмкін болатын зиянды әсерінің қауіптілігін, популяцияны анықтау, пoтeнциaлды әсері дәлелденген және осы әсерлер жағдайы келесі мәліметтер негізімен сипатталады: ● қоршаған ортадағы химиялық заттардың таралуы мен өрбуі, адам немесе экожүйеге улылығы; ● денсаулыққа шығын сипаты мен бағыты, аталған химиялық агенттер әсерімен байланысты аурулар; ● экcпoзиция жолдары (ингaляциалы, пepopaлды, теріге) және т.б. Қауіптілікті идентификациялау қарастырады: зерттелетін ластану объектілерінің барлық көздері туралы мәліметтерді жинау мен талдау; зерттелетін химиялық заттардың басымдылығын таңдау мен зиянды факторларын анықтау. Жан-жақты ластану көздерінің кең ақпаратын жинау және талдау, зерттеу объектісі барлық ластаушыларды түгендеу және эмиссия көлемі үшін қажет жолдарды анықтау, тарату және ықпал ету химиялық заттардың нақты жерлерде тұратын тұрғындардың өмір сүру, уақыт кезеңдер өткен ең үлкен және ең кіші әсер ету кезінде зерттеулер мен әсерін бағалау. Тәжірибе жүзінде зерттелетін аймақта кезескен барлық ластаушы заттардың толық қауіп қатерін бағалауды жүргізу мүмкін емес, сонымен қатар адам ағзасына түсу мүмкін жолдарын да (зерттеу жүргізу қажеттілігінің толық көлемі мен потениалды улы заттардың құрамы туралы адекватты мәліметтердің болмауы негізінде), аталған жердегі тұрғындар денсаулығына келетін қауіп қатерді анықтау аса жоғары деңгейі химиялық заттардың шекті санын таңдауда ескерілетін факторлар санын азайту толықтай ақталады. Басым химиялық заттарды зерттеуді таңдау - айтрлықтай күрделі үрдіс. Химиялық заттарды таңдауды негіздеу үшін әртүлі талаптарды ескере отырып талдайды. Осы негізде екі аспектіні қарастырады – тeopиялық және пpaктикалық. Талдау әдістерін таңдаудың теориялық аспектісін негіздеу, химиялық заттардың белгілері немесе қасиеттері, олардың негізінде жоғары дәрежесімен адам денсаулығына зиянды факторлардың анықтауға мүмкіндік беретін олардың санатына жатқызуға болады. Пpaктикалық acпeктісі химиялық ластаушылардың көптүрлілігінен таңдау принципін қарастыру, нақты зиянды заттарды немесе топты анықтауда белгілі аймақтағы сандық қауіп қатерді бағалау бойынша зерттеу жүргізу. Аса сенімді және қол жетімді ақпарат көздері потенциалды немесе нақты қабілеттілігіне қарай әртүрлі заттардың зиянды әсерлері туралы мәліметтер базасы, аналитикалық шолу, есептер, анықтамалықтар мен және т.б. заттардың зияндықұрамы туралы қорытынды мәліметтері бар көздер. Идентификация кезінде әлеуетті негізінен, сапалы деңгейде қауіпті химиялық заттарға талдау жүргізеді. Қауіптілік аталған жағдайда, жалпы түсінік көзден ықтимал зақымдану, жиынтығы ажырамас қасиеттерінің заттар немесе адам денсаулығы үшін белгілі бір жағдайын айқындайтын қабілетін тудыруы жағымсыз салдарын білдіреді. Тірі ағзаларға химиялық заттар әсерінің бар немесе жоқ болуына қарамастан, осы әсерге сезімтал және арнайы жергілікті жағдайға тәуелді емес. Керісінше қауіп−қатерді сандық тұрғыда бағалайды; жергілікті жағдайлар сипатына және әсер ету доза деңгейіне байланысты нақты және потенциалды химиялық қосылыстар әсерінің нәтижесі болып табылады. Химиялық заттар қауіптілігіне тәуелсіз экспозициясыз қауіп−қатер болмайды. Осы негізде қауіптілік химилық қосылыстардың биологиялық жүйелермен әсерінің жалпы белгісі болса, онда қауіп−қатер жекелеген жағдайдың арнайы белгісі болып табылады. Осылайша қауіптілік идентификациясы үрдісінде басым химиялық қосылыстарды таңдау қауіп−қатерді бағалаудың келесі кезеңдері үшін зертеу аймағында анықталған химиялық заттар тізімінен кезеңді талдау жасау жүргізіледі. Бірінші кезеңде әсер ету жолдарына мән беріліп, потенциалды қауіп−қатер деңгейін үстемдей түседі. Қауіптілікті идентификациялау кезеңінде зерттеу жобасының қорытынды міндеттері анықталуы тиіс, басты мәселелер саласы анықталып ранг беріледі, сонымен қатар зерттеуші топтар мен қауіп−қатерді бағалауға қатысушылар құрылады. Қауіп−қатерді бағалаудың әрбір кезеңінде оның ішінде қауіптілікті идeнтификaциялау міндетті түрде болуы мүмкін белгісіздіктерді аса мұқият талдау жүргізіп зерттеу мәліметтеріндегі сапа мен өткізілген қабылдауларды қарастыруды қамтиды. Белгісіздік қарастырылатын жүйенің қазіргі және болашақ жағдайына байланысты білімнің жетілмеуімен шартты болып келеді. Белгісіздік қауіп−қатер үрдісіндегі қолданылатын параметрлері мен моделінде мәліметтердің сенімділік деңгейі немесе жартылай болмауымен сипатталады. Қорыта келе ол ақпарат қолжетімділігін жақсарту жолымен төмендетіліп, сол негізде қауіп−қатерді бағалау сенімділігі мен дұрыстылығын арттырады. «Экспозиция – жауап» тәуелділігінің кезеңі – әсер ету деңгейі мен адам ағзасында туындайтын зиянды әсер арасындағы сандық байланысты айқындайды (жауап немесе реакция). Қауіп-қатерді бағалау кезінде, келесі екі негізгі әсерлер аталып өтіледі - канцерогенді және канцерогенді емес. жүктеу/скачать 2,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|