Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау министрлігі c. Ж
Атмосфералық ауаның химиялық құрамы
жүктеу/скачать 2,3 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Оттегі (O 2 ).
| 3.3. Атмосфералық ауаның химиялық құрамы
Атмосфералық ауаның табиғи химиялық құрамы 20,95% оттегінен, 78% - азоттан, 0,03-0,04% - көмірқышқыл газынан тұрады. Тек 1% ғана инертті газдардың, озонның, метанның, азот тотығының, йод және су буларының бірге алғандағы үлесіне келеді. Ауа сонымен қатар су буы, әртүрлі заттардың бөлшектері, бактериялар, шаң және космостың шаңнан тұрады. Ауа ортасы құрамының өзгерісі болуы мүмкін салдарларын түсіну үшін ауаның құрам бөліктерінің биологиялық ролін қарастыру керек. Оттегі (O2). Оттегі адам мен жануарлардың тыныс алуы үшін, әр түрлі тотығу және жану үрдістері жүру үшін қажет. Атмосфералық ауадағы оның деңгейі іс жүзінде тұрақты болады, себебі оттегінің шығыны өсімдіктердің фотосинтезі үрдісінде түзілетін оттегімен үнемі толықтырылып тұрады. Тек биіктікке көтерілген кезде ғана, оттегінің парциалды қысымы төмендеп, гипоксияның дамуына әкеледі. Атмосферадағы оттегінің иондаушы сәулеленуіне және ауадағы иондардың электромагниттік қоныс аударуларына, оттегі атомына (O) және трифосфатқа (O3-озон) байланысты молекулалық формасында (O2). Озон қабаты стратосферада жер бетіндегі 45-50 км биіктікте орналасқан. Ол ультрафильтрация жүйесінің (ұзындығы 280 нм болатын) ағзалар өлімінен сақтап отырады. Барлық қышқылдану үрдістері ағзада оттегінің көмегімен жүреді. Парциальды қысымның ауытқууы оттегімен сандық қатынаста ағзадағы қышқылдану қайта қалпына келу үрдістерінің бұзылыстарына айтарлықтай үлес қосады, бұл әртүрлі патологиялық жағдайларда байқалады. Бекітілгендей тыныс алу кезіндегі оттегі мөлшері 16 және 15 % болса (қалыпты қысым кезінде), ағза еш өзгеріссіз қабылдайды, алайда компенсаторлы механизмдер күйзеліс жағдайында болады (өкпе вентиляциясының артуы, жүрек қызметі және т.б.). Орталық жүйке жүйесі оттегі жетіспеушілігіне аса сезімтал. Оттегі жетіспеушілігіне ағза компенсациясы өкпе вентиляциясының артуы есебінен жүреді (тыныс алу тереңдігі мен жиілігі); қан айналымының артуы (жүрек қысымы жиілігі мен систалитикалық көлемнің артуы); қан айналым мөлшерінің артуы (деподан шығу есебінен); оттегіні тасымалдау қызметін қамтамасыз ететін қандағы форментті элементтердің мөлшерінің артуы, (қандағы эритроцит пен гемоглобин санының артуы) және т.б. Адам ағзасы оттегі құрамы жоғары ауамен тыныстағанда жақсы жағдайда болады. Таза оттегіні де тыныстау (қалыпты қысым кезінде) ағзадағы патологиялық өзгерістерге әкелмейді. Тек ұзақ уақыт бойы тыныстаған жағдайда тыныс жолдарының сілемейлі қабықшалары құрғақтанып, тітіркену мен қабынуға әкелуі мүмкін. Жоғары қысымды таза оттегімен тыныстау(3–4 aтм. және одан да жоғары) орталық жүйке жүйесінің патологиялық бұзылыстары мен сіресу (оттекті интoкcикaция) болуы мүмкін. Өміршеңдіктің қалыпты жағдайында мұндай көріністер болмайды, олар оттекті аппараттарды қолдану кезіндегі бұзылыстар болған жағдайда көрініс алады (су асты аппараттары) (Пивoвapoв Ю. П., 1999). жүктеу/скачать 2,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|