Қазақстан республикасы дін істері агенттігі

30 
 
тура келеді.
 
Қазіргі  Қазақстандағы  Ислам,  әлеуеті  жоғары,  ол 
қоғамда  руханилықты  дамытатын  және  қолдайтын  дін 
ретінде сипатталады. 
 
Мұхаммед 
Пайғамбар 
шариғатының
 
зорлық
-
зомбылықты қабылдамайтын бейбітшілік болмысы, сондай
-
ақ
 
ұлтаралық
 
төзімсіздікті 
қабылдамауы 
еліміздегі 
тұрақтылықты нығайту мен күшейтуге оң
 
әсерін беруде.
 
Қазақстан  Республикасының
 
Президенті  Нұрсұлтан 
Назарбаев  өзінің
 
«Сындарлы  он  жыл»  атты  кітабында 
«Бізге,  қазақтар  үшін  ислам  –
 
ең
 
әуелі  біздің
 
дүниетанымымызды  анықтайтын  жоғары  мұрат  пен 
фактор,  толықтай  ұмытылу  қаупі  туындаған  бай 
мұсылмандық
 
мәдениеті  мен  ата
-
бабаларымыздың
 
атын 
тиісінше бағалауға мүмкіндік беретін өз алдына нышан»,
 - 
деп жазды. 
 
Қазақстандағы  дәстүрлі  ислам  елдің
 
әр  өңірлерінде 
филиалдары  бар  республикалық
 
исламдық
 
діни  бірлестік 
мәртебесіне  ие  Қазақстан  мұсылмандары  діни  басқармасы 
арқылы басқарылады. 
 
Қазақстан  өзінің
 
тәуелсіздігін  жарияламастан  бұрын 
1990  жылы  ҚМДБ  өз  алдына  жеке  ұйым  ретінде  құрылды. 
1941  жылдан  бері  Республикамыздағы  ислам  жамағаты 
Орта 
Азия 
және 
Қазақстан 
мұсылмандар 
діни 
басқарамының
 
құрамында болғанын атап өткен жөн.
 
2013  жылғы  19  ақпанда  Астана  қаласында  өткен 
Қазақстан  мұсылмандар  діни  басқармасының
 
кезектен  тыс 
VII 
құрылтайында  Қазақстан  Республикасының
 
жоғарғы 
мүфтиі болып Ержан Малғажыұлы Маямеров сайланды.
 
Ислам  діні  өнегелік  ағарту  мен  тәрбиенің
 
маңызды 
факторына  айналуда.  ҚМДБ  Қазақстандағы  ислам  дінін 
қайта  жаңғыртуды
 
жүзеге  асырудың
 
маңызды  тетіктерінің
 
бірі  болып  отыр.  Отандық
 
мұсылман  қоғамының
 
дамуын 
қамтамасыз  ете  отырып,  біздің
 
қоғамның
 
рухани  негізін 
қалпына  келтіруге  Мүфтият  белсенді  қатысуда.  Астана 
қаласында 
өткен 
Әлемдік 
және 
дәстүрлі 
діндер 
лидерлерінің
 
Съезін 
өткізу 
мен 
ұйымдастыру 
жұмыстарында ҚМДБ белсенді қатысып, жұмыс атқарғанын 
атап  өтуге  болады.  Мүфтият  дінаралық
 
диалог  мәселесі 

31 
 
бойынша  ғылыми  конференциялар  мен  семинарлар  
ұйымдастыруда.
 
Мұсылмандар  жамағаттарының
 
саны
 
өсуде,  мысалы: 
1991  жылы  олардың
 
саны  68
-70 
құраса,  2000  жылдардың
 
басында 1500 болды, ал 2014 жылы ислам бірлестіктерінің
 
саны 2389 жетті. 
 
Мешіттер  мен  тарихи
-
мәдени  ескерткіштер  қалпына 
келтіріліп,  жөндеулерден  өтті;  жаңа  ғибадат  ғимараттары 
мен медреселер тұрғызылды. Қазіргі уақытта елімізде 2381 
мұсылман ғибадат ғимараттары жұмыс істеуде.
 
Мүфтият  үлкен  ағартушылық
 
және  тәрбиелік  қызмет 
жүргізуде,  газеттер  мен  журналдар  шығаруда,  интернетте 
діни басқарманың
 www.muftyat.kz 
веб
-
сайты жұмыс істейді.
 
Қазақстан 
Республикасының
 
Президенті 
Н.Ә
. 
Назарбаев  2012  жылдың
 
мамырында  өткен  Әлемдік 
және  дәстүрлі  діндер  лидерлерінің
 
IV  Съезінің
 
ашылуында 
сөйлеген  сөзінде:«Ислам  –
 
бұл  адамзаттың
 
мәдени  және 
материалдық
 
мұраларының
 
орасан  зор  және  өсіп  келе 
жатқан  қатпары.  Қазіргі  заманғы  және  болашақтағы
 
жаһандық
 
қоғамдастықты 
Ислам 
әлемінсіз 
көзге 
елестету мүмкін емес. Оған тосқауыл қоюдың
 
кез келген 
түрі  көрегенділік  емес,  тіпті  қатерлі  де.  Үлкен  де  көп 
бейнелі  әлемнің
 
осынау  бөлігінде  болып  жатқан 
оқиғаларға  түсіністікпен  қарау  қажет.  Қазақстан  –
 
мұсылман  тұрғындары  басымдыққа  ие  ел.  Ислам  діні  –
 
біздің
 
халқымыздың
 
рухани тіректерінің
 
бірі.
 
«Біз  олардың
 
қандай  дінге  және  этномәдениетке 
жататынына  қарамастан  барлық
 
қазақстандықтардың
 
жалпыұлттық
 
бірлігі  мен  келісімінің
 
ерекше  формуласын 
қалыптастырдық»,
 
–
 
деп атап өтті.
 
 
Қазақстанның
 
православиелік шіркеуі
 
Қазақстандағы православие дін ұстанушыларының
 
саны 
жағынан  Исламнан  кейінгі  екінші  діни  бағыт  болып 
табылады. 
 
Еліміздегі  православие  дінінің
 
пайда  болу  тарихы 
бастапқы  кезде  Қазақстанның
 
Ресейге  қосылуы  негізінде 
пайда  болған  әскери  қоныстармен  байланысты.  Оңтүстікте 
алғашқы  әскери  тұрақтар  (шағын  шіркеу,  ғибадатханалар) 
1866  жылы  Түркістан  және  Шымкент  қалаларында  пайда 

32 
 
болды. 1871 жылы Түркістан епархиясы құрылды.
 
1917  жылы  Кеңес  үкіметінің
 
құрылуы  70
 
жылға 
жалғасқан ауқымды атеистік шаралардың
 
басталуына алып 
келді.  Бұл  шаралар  ғибадатханаларды  қирату,  дін 
басыларды  қуғындау,  шіркеулердің
 
мүліктерін  тәркілеумен 
қатар  жүрді.  1920
-
1930  жылдар  аралығында  көптеген  діни 
қызметкерлер  ату  жазасына  тартылды  немесе  ұзақ
 
мерзімге тұтқынға алынды.
 
ХХ  ғасырдың
 
30-
ы  жылдары 
Қазақстан  Орыс 
православие  шіркеуінің
 
діни  қызметкерлері  мен  дін 
ұстанушыларының
 
қоныс
 
аудару  орны  болды.  Бұл  кезең
 
ұжымдастыру  үдерісінің
 
бастауымен  тұспа
-
тұс  келді. 
Нәтижесінде  қазақтардың
 
көшпенді  тұрмысы  жойылды, 
қазақ
 
ауылдары  мен  жер  аударып  келген  орыстардың
 
шаруа 
қожалықтары 
кедейленді. 
Мұның
 
салдары 
миллиондаған  адамдар  құрбан  болған  тарихта  болмаған 
жұтқа айналды. 
 
Қазақстанның
 
тәуелсіздігімен  бірге  православиелік 
христиандар өздерінің
 
рухани
-
мәдени құндылықтарын қайта 
жаңғырта бастады.
 
Соңғы 
жылдары 
Республикада 
Православиенің
 
құрылымдық
 
реформасы  жүргізілді.  2010  жылдан  бастап 
Қазақстан  және  Астана  Метрополиті  Александр  Могилев 
болып табылады. 
 
Қазіргі  уақытта  Қазақстанда  289  діни  қауым  мен  268 
праволсавиелік ғибадат ғимараттары қызмет атқарады.
 
Сонымен  қатар,  мемлекетте  Армян  апостолдық
 
шіркеуі 
мен 8 ескіғұрыптық
 
шіркеулер қызмет атқарады.
 
 
Қазақстандағы Рим
-
католиктік шіркеуі
 
Қазақстандағы 
алғашқы 
католик 
миссионері 
францискандық
 
монахтар 
болды. 
Римдік 
жоғарғы 
дінбасының
 
тапсырмасы  бойынша  1245  ж.  Ұлы  хандарға 
Джованни 
дель 
Плано 
Карпинидің
 
миссиясы 
аттандырылды.  1253
-
1255  жж.  тағы  бір  францискандық
 
Гильом  Рубрук  Константинополден  Қарақорымға  сапар 
шекті,  ол  жүріп  өткен  жолдардың
 
біразы  қазіргі  Қазақстан 
аумағына  жатады.  ХVIII  ғасырдан  бастап  Қазақстанда 
католик діні өзінің
 
дамуын бастады.
 
Қазақстанда 
католик 
шіркеуінің
 
провинциясы 

33 
 
(Метрополия)  жұмыс  істейді,  оның
 
орталығы  Астана 
қаласындағы Қасиетті Мәриям  Архиепархиясы. Елімізде 84 
католик  қауымдастық
 
жұмыс  істейді,  оның
  5 
Қазақстандағы 
Грек
-
католик шіркеуінің
 
бір тармағын құрайды.  
 
1998  жылы  Елбасы  Н.Ә.  Назарбаевтың
 
Ватиканға 
жасаған  ресми  сапары  барысында  Қазақстан  мен  Қасиетті
 
Тақ
 
арасында 
қарым
-
қатынастар 
жөніндегі 
келісім 
қабылданды,  оған  1998  жылғы  24  қыркүйегінде  қол 
қойылып,  1999  жылдың
 
19  мамырында  №141    Қазақстан 
Республикасы Президентінің
 
жарлығымен бекітілді. 
 
2003  жылдың
 
19  мамырынан  бастап  Қазақстан 
Епископтар 
Конференциясының
 
төрағасы, 
Астана 
қаласында орналасқан Қасиетті Мәриям Архиепархиясының
 
архиепископ
-
митрополиті  Томаш  Бернард  Пэта  болып 
табылады.
 
 
Қазақстандағы протестантизм
 
Протестантизм  өзіндік  діни  ілімі  бойынша  біртұтас 
болып табылмайды және діни бірлестіктерінің
 
үнемі көбейіп 
отырумен сипатталады.
 
Қазақстанда 
кейбір 
протестанттық
 
ағымдар 
Қазақстанның
 
Ресейге 
қосылған 
кезеңінен 
бастап 
(лютерандар),  ал  жаңа  протестанттық
 
ағымдар  1991 
жылдан  кейін  пайда  болды.  2013  жылғы  қаңтар  айына 
берілген  ақпарат  бойынша  Қазақстанда  протестанттық
 
бағыттағы 500 діни бірлестіктер тіркеуден өткен.
 
Протестанттық
 
қауымдардың
 
арасынан ең
 
ірісі әрі елдің
 
барлық
 
өңірлерінде  тарағаны  елуіншілер  шіркеуі  болып 
табылады.  Олардың
 
діни  ілімінің
 
өзіндік  ерекшелігі 
адамдардың
 
өз  бетімен  рухани  қайта  жаңару  сыйына  ие 
болу  және  «Қасиетті  Рухпен  шоқыну»  мүмкіндігіне  деген 
сенімнен  құралатын  шіркеуді  мистикалық
-
индивидуалдық
 
тұрғыдан түсінуден тұрады. 
 
Қазақстанда  олар  1990  жылдардың
 
басында  құрылып, 
харизматикалық
 
шіркеулерге  бастама  болды.  Олардың
 
ең
 
ірілері  мыналар:  «Жаңа  өмір»  ЖДБ  (38  бірлестік),  «Агапе» 
ЖДБ  (22  бірлестік),  «Өмірдің
 
қайнар  көзі»  ЖДБ  (28 
бірлестік).
 
Келесі орында бірлестіктері мен дін ұстанушылары саны 
жағынан  Евангелді  христиан
-
баптистер  болып  табылады 

34 
 
(105  бірлестіктер).  Олардың
 
ішінде  Евангелді  Христиан
-
Баптистер 
Шіркеулер 
Одағы 
сынды 
орталықтанған 
құрылымдар  бар,  барлығы  68  діни  бірлестіктер  және  27 
автономды  баптистік  шіркеулер.  Евангелді  Христиан
-
Баптистердің
 
басым  бөлігі  Алматы  облысында  (24 
бірлестіктер), Алматы қ. (15 бірлістіктер), Оңтүстік Қазақстан 
(13  бірлістіктер)  және  Қарағанды  облыстарында  (53 
бірлестіктерінде,  соның
 
ішінде,  43  филиалдар)  орналасқан 
Пресвитериандық
 
шіркеулер 99 бірлестіктен тұрады.
 
Қазақстан  аймақтарында  XIX
-XX 
ғасырларда  пайда 
болған  діни  ағымдар  жұмыс  істейді.  Бұлар  «Иегова 
Куәгерлері»  (60  бірлестік),  «Жетінші  күн  Адвентистері»  (42 
бірлестік)  және  «Жаңаапостол  шіркеулері»  (11  бірлестік) 
жергілікті діни бірлестіктері.
 
Евангелді
-
лютерандық
 
шіркеуі Алматы, Ақмола, Жамбыл, 
Қарағанды, Қостанай, Павлодар Шығыс Қазақстан, Солтүстік 
Қазақстан 
облыстары 
мен
 
Астана 
және 
Алматы 
қалаларындағы 13 жергілікті бірлестіктерден тұрады. 
 
Қазіргі 
уақытта 
Евангелді
-
лютерандық
 
шіркеуінің
 
епископы Юрий Тимофеевич Новгородов болып табылады.
 
Бүгінде 
республикада 
методистердің
 
13 
діни 
бірлестіктері  қызмет  етеді.  Алғашқы  Методистік  шіркеу 
республикада  1991  жылы  Алматы  қ.  тіркелген.  Олардың
 
пайда  болуына  Корей  методистік  шіркеулері  мен  Ресейдің
 
біріккен  методистік  шіркеулерінің
 
миссионерлері  секілді 
шетелдік уағызшылардың
 
белсенді қызметтері әсер етті. 
 
 
 
Қазақстандағы иудаизм 
 
 
Еврей  халқының
 
Қазақстан  Республикасына  жаппай 
ағылуы  ХХ  ғ
.  30-
40  жж.  байқала  бастады.  Ресми  түрде 
Қазақстанның
 
еврей  қауымы  1994  жылдан  бастап  қызмет 
етеді.
 
 
Қазіргі  уақытта  Қазақстанда  7  еврей  жергілікті  діни 
бірлестігі  жұмыс  істейді.  Барлық
 
қауымдастықтың
 
Астана, 
Алматы,  Павлодар,  Шымкент  және  Өскемен  қалаларында 
орналасқан арнайы діни ғимараттары бар. 
 
 
1994  жылдан  бастап  Қазақстандағы  Бас  раввин  Ешая 
Элазар Коген болып табылады.
 
 
 

35 
 
Қазақстандағы буддизм
 
Қазақстан 
аумағына 
буддизм 
V
-VI 
ғғ. 
Кушан 
империясының
 
ықпалының
 
артуына  байланысты  тарала 
бастады.  Бүгінде  Қазақстанда  Алматы  және  Батыс 
Қазақстан облыстарында орналасқан 2 будда діни бірлестігі 
қызмет атқарады.
 
 
Меннониттер 
 
Меннониттер  Қазақстанда  XVIII  ғасырдың
 
соңында 
пайда  болды.  Қазір  Қазақстанда
 
Қарағанды  обылысында 
меннониттердің
 
3 филиалы мен 4 діни ғимараттан тұратын 
1 жергілікті діни бірлестігі жұмыс істейді. 
 
Мәдениеттер 
мен 
дәстүрлердің
 
және 
көптеген 
көзқарастардың
 
әралуандылығына  қарамастан,  Қазақстан 
діни  негізде  қақтығыстар  орын  алмаған  мемлекет  болып 
қала береді.
 
 
Қазақстанның
 
діни оқу орындары
 
Қазіргі  уақытта  республика  аумағында  барлығы  15  діни 
оқу 
орындары 
қызмет 
атқарады, 
олардың
 
ішінде 
христиандық
 
бағытта –
 
2, исламдық
 
бағытта –
 13.  
Бастапқы  курстар  мен  жексенбілік  мектептердің
 
жалпы 
саны –
 
400 (исламдық
 
бағытта  –
 
334, православиелік  –
  47, 
протестанттық
 
–
 
15, католиктік –
 4). 
 

36 
 
§6. КОНФЕССИЯАРАЛЫҚ
 
КЕЛІСІМДІ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ 
–
 
ҚАЗАҚСТАННЫҢ
 
ҮДЕМЕЛІ ДАМУЫНЫҢ
 
БАСТЫ 
ШАРТЫ
 
______________________________________________ 
 
Қазақ
 
халқының
 
өзге  дін  өкілдеріне  деген  құрметі, 
төзімділігі 
және 
өзара 
түсіністігі 
елдегі 
қоғамдық
 
тұрақтылықты қамтамасыз ету мен мемлекеттіліктің
 
тұрақты 
дамуының
 
басты 
шартына, 
нығайтушы 
факторына 
айналды.  Елбасы  Н.Ә.Назарбаев  Әлемдік  және  дәстүрлі 
діндер  лидерлерінің
 
І  съезінде:  «Дінаралық
 
келіссөз 
қоғамдық
 
дамудың
 
және  барлық
 
халықтардың
 
игілігін 
арттыру  және  толеранттылықты,  түрлі  мәдениеттер 
мен  діндер  арасында  өзара  түсіністік  пен  үйлесімділікті 
қолдаудың
 
маңызды  тәсілдердің
 
бірі  болып  табылады...» 
деген еді.
 
Жоғары  мәдениеті  мен  руханилығы  бар  қоғаммен 
мемлекет,  конфессионалды  біріккен  халқымен  ғана 
болашаққа ұзақ
 
мерзімді жоспар құра алады, бұл берік және 
орнықты тұжырым.
 
Ұлт  көшбасшысының
 
2014  жылғы  ақпан  айындағы 
Қазақстан халқына Жолдауындағы 
- 
бір мақсат, бір мүдде, 
бір болашақ
 
тұжырымдамасы Қазақстан –
 
2050 жолындағы 
таңдалған бағытқа әділ баға берді:
 
«Біріншіден,  бұл  –
 
Қазақстанның
 
тәуелсіздігі  және 
Астанасы.
 
Екіншіден,  бұл  –
 
қоғамымыздағы  ұлттық
 
бірлік, 
бейбітшілік пен келісім.
 
Үшіншіден,  бұл  –
 
зайырлы  қоғам  және  жоғары 
руханият.
 
Төртіншіден, 
бұл 
–
 
индустрияландыру 
мен 
инновацияларға негізделген экономикалық
 
өсім.
 
Бесіншіден, бұл –
 
Жалпыға Ортақ
 
Еңбек Қоғамы.
 
Алтыншыдан,  бұл  –
 
тарихтың,  мәдениет  пен  тілдің
 
ортақтығы.
 
Жетіншіден,  бұл  –
 
еліміздің
 
ұлттық
 
қауіпсіздігі  және 
бүкіләлемдік,  өңірлік  мәселелерді  шешуге  жаһандық
 
тұрғыдан қатысуы.
 

37 
 
Осы  құндылықтар  арқасында  біз  әрдайым  жеңіске 
жеттік,  елімізді  нығайттық
, 
ұлы  жетістіктерімізді  еселедік. 
Жаңа  Қазақстандық
 
Патриотизмнің
 
идеялық
 
негізі  осы 
мемлекет  құраушы,  жалпыұлттық
 
құндылықтарда  жатыр» 
- 
деп атап өтіледі.
 
«Қазақстан 
–
 
2050» 
Стратегиясының
 
идеялары 
қазақстандық
 
қоғамның
 
отан  сүйгіштігі  мен  руханилығы, 
жастардың
 
адамгершілік  және  моральдық
 
қалыптасуы, 
ұлттық
 
мәдениеттің
 
дамуы  мен  білім    сияқты  іргелі 
бағыттарды
 
дамытады және қамтиды. 
 
Еліміздегі  қалыптасқан  діни  жағдайда  Қазақстандағы 
әлеуметтік  үдерістердің
   
тұрақтылық
 
факторына  айналған 
конфессияаралық
 
келісім  саласындағы  жетістіктерді  атап 
өткен 
жөн. 
Мұндай 
келісімнің
 
бір 
формасы 
–
 
конфессияаралық
 
үнқатысу,  түрлі  діни  қауымдастықтардың
 
өзара әрекеттестігі.
 
Конфессияаралық
 
диалогтың
 
мақсаты конфессионалды 
қауымдастықтардың
 
арасындағы  толерантты  өзара  қарым
-
қатынастарды 
қалыптастыру, 
діндер 
мен 
діни 
бірлестіктердің
 
бейбіт  өмір  сүруін  қамтамасыз  ету,  біздің
 
қоғам
 
мен  мемлекетті  толғандыратын  түрлі  мәселелер 
бойынша ынтымақтастықты ұйымдастыру.
 
Конфессияаралық
 
сұхбаттастық
 
келесідей 
басым 
бағыттар бойынша дамиды:
 
- 
мемлекеттік және азаматтық
 
деңгейлердегі бітімгерлік; 
 
- 
барлық
 
азаматтардың
 
мүдделерін 
қозғайтын 
мәселелер бойынша мемлекеттік билік органдарымен өзара 
әрекеттестік;
 
- 
жаһандану 
жағдайында 
қоғамдағы 
рухани
-
адамгершілік қағидалардың
 
сақталуына қамқорлық
 
жасау; 
 
- 
мәдени  сан  алуандықты  сақтау  мен  дамыту, 
халықтардың
 
рухани  мұраларын  игеру  арқылы  елдің
 
мәдени әлеуетінің
 
дамуына ықпал ету.
 
Еліміздегі 
және 
халықаралық
 
деңгейде 
конфессияаралық
 
келісімді  қамтамасыз  ету  контексінде 
Астана  қаласында  өтетін  Әлемдік  және  дәстүрлі  діндер 
лидерлерінің
 
съезі  (әрі  қарай  –
 
Съез)  айрықша  орын 
алады.     
 

38 
 
Президент  Н.Ә.Назарбаевтың
 
бастамасымен  Астана 
қаласында әр үш жыл сайын Әлемдік және дәстүрлі діндер 
лидерлерінің
 
съезі  өтіп  тұрады.  І  Съез  2003  ж.  23
-24 
қыркүйекте;  II  Съез  –
 
2006  ж.  12
-13 
қыркүйекте;  ІІІ  Съез  –
 
2009  ж.  1
-2 
шілдеде;  IV  Съез  –
 
2012  ж.  30
-
31  мамырда 
өткізілді.
 
Дінаралық
 
форумдардың
 
қатысушылары  әлемнің
 
ірі 
конфессияаларының
 
басшылары, белгілі саясаткерлер мен 
халықаралық
 
ұйымдардың
 
өкілдері  болды.  Қазақстан 
басшысының
 
шақыртуын  ислам,  православие,  католицизм, 
протестантизм,  буддизм,  индуизм,  конфуциандық,  иудаизм 
және басқа да көптеген діндердің
 
өкілдері қабыл алды.
 
Қазақстанда Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің
 
съезін өткізу, бұл –
 
Қазақстанның
 
ғаламдық
 
және аймақтық
 
қауіпсіздікті 
қолдау 
механизмдерінің
 
бірі 
ретіндегі 
өркениетаралық
 
және  мәдениаралық
 
диалогтың
 
ғаламдық
 
үдерісіне қосқан елеулі үлесі болып айғақталады. 
 
Конфессияаралық
 
үнқатысу  идеясы  осы  жылдар  ішінде 
кең
 
қолдау мен өркендеуге ие болды. Егер 2003 ж. І Съезге 
17 делегация қатысса, 2006 ж. форумның
 
қатысушылары 20 
елден  келген  43  делегацияға  жетті,  2009  ж.  әлемнің
  35 
елінен 77 делегация болса, ал    2012 ж. съез жұмысына 40 
елден келген 85 делегация қатысты.
 
Съездердің
 
маңызды  ерекшеліктерінің
 
бірі  –
 
оның
 
жұмысына  әлемнің
 
ірі  конфессияларының
 
өкілдерінен 
басқа,
 
көрнекті  саясаткерлер,  ықпалды  халықаралық
 
ұйымдар  мен  мемлекет  басшылары  да  қатысады.  Бұл 
әлемдегі 
қауіпсіздікті 
нығайтып, 
мәдениеттер 
мен 
өркениеттерді  жақындастыруға  тікелей  ықпал  ететін  тиімді 
шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді.
 
Форумға  қатысушы  беделді  халықаралық
 
институттар
 
қатары  кеңеюде.  Олардың
 
қатарында  Біріккен  Ұлттар 
Ұйымы  (БҰҰ),  Еуропадағы  қауіпсіздік  және  ынтымақтастық
 
ұйымы  (ЕҚЫҰ),  Біріккен  Ұлттар  Ұйымының
 
білім,  ғылым 
және  мәдениет  жөніндегі  Ұйымы  (ЮНЕСКО),  Ислам 
ынтымақтастық
 
ұйымы (ИЫҰ) бар.
 
Сондай
-
ақ,  Съез  жұмысына  бұрын  соңды  қатыспаған 
елдердің
 
дінбасылары,  жаңа  діни  конфессиялардың
 
өкілдері қосылуда.
 

39 
 
Съез 
қызметі 
діни 
негізде 
туындайтын 
өткір 
мәселелерді  бірлесе  талқылау  мен  шешуге,  түрлі 
халықтардың
 
діндері  мен  мәдениетінің
 
үнқатысуын 
ұйымдастыруға,  тәжірибе  алмасуға  және  діни  төзімділік 
рухын  тәрбиелеуге,  бейбіт  діндердің
 
оң
 
имидждерін 
қалыптастыруға мүмкіндік береді.
 
Сонымен  бірге,  әлемдік  және  дәстүрлі  діндер 
лидерлерінің
 
кездесулері 
зорлық
-
зомбылықты, 
діни 
фанатизмді, экстремизм мен терроризмнің
 
алдын
-
алуға кең
 
мүмкіндіктер ашады.  Олар  адамдарға  діни экстремизм  мен 
терроризмнің
 
діни негіздері жоқ
 
екендігін көрсетеді. Әлемдік 
діндердің
 
діни  ілімдері  фанатизм,  зорлық
-
зомбылық
 
және 
төзімсіздікке қарсы, ал дін атын жамылған адамзатқа қарсы 
істерді істеп жүргендер дінге қарсы қылмыс жасағандар.
 
Сан
 
алуан  діндердің
 
бейбіт  қатар  өмір  сүруін 
ұйымдастыру  Қазақстандағы  дін  лидерлері  форумдарының
 
басты тақырыбына айналды. 
 
2003  ж.  І  Съез  жұмысының
 
барысында  діни
-
саяси 
экстремизм  мен  терроризм,  діни  негіздегі  шиеленістер  мен 
кемсітушілік, заңсыздық
 
пен зорлық
 
мәселелері қозғалды.
 
Форум  қорытындылары  бойынша  діни  лидерлер 
дінаралық
 
үйлесімділікті,  өзара  түсіністікті  жетілдіру, 
өшпенділік,  қастық
 
пен  ксенофобияны  болдырмау,  діндер 
мен  мәдениеттерге  жағымды  көзқарастарды  таратуға 
арналған  білім  алу  бағдарламалары  мен  әлеуметтік 
қатынасу  құралдарын  құру  қажеттілігі  туралы  ортақ
 
пікірге 
келді. Әлемнің
 
сақталуын, келешекте адамзатқа тұрақтылық
 
пен  прогрессті  қамтамасыз  ету  бойынша  бірлескен  әрекет 
ету 
туралы 
Декларацияның
 
қабылдануы 
Съез 
қорытындысы болды.
 
I  Съез  дүниежүзі  адамдары  бейбіт  және  лайықты  өмір 
сүру  үшін  түрлі  дін  өкілдерінің
 
ынтымақтастығы  мен  бірігу 
идеяларын  жүзеге  асырудың
 
уақтылығы  мен  қажеттілігін 
әлемге  паш  еткен  бірегей  әрі  есте  қаларлық
 
оқиға  болды. 
Съез идеясы К. Аннан, Дж. Буш, М.
 
Тэтчер, Цзянь Цземинь, 
Н.  Манделла,  Ж.д'Эстен  және  т.б.  сияқты  көрнекті 
қайраткерлер мен саясаткерлер тарапынан қолдау тапты.
 
ІІ  Съез  2006  жылы  «Дін,  қоғам  және  халықаралық
 
қауіпсіздік»  жалпы  тақырыбы  бойынша  өтті.
 
Съезде 

40 
 
қатысушылар  ұстанатын  «Дінаралық
 
диалог  қағидалары» 
қабылданды. Екінші Съездің
 
қорытынды  құжатында «қарсы 
тұру  идеологиясын»  «әлем  мәдениетіне»  ауыстырудың
 
жаһандық
 
қажеттілігі ауқымды түрде көрініс тапты.
 
 
III  Съез  2009  жылы  «Толеранттылыққа,  өзара  құрмет 
пен  ынтымақтастыққа  негізделген  әлем  құрудағы  дін 
лидерлерінің
 
рөлі»  атты  тақырыпта  БҰҰ
 
жүйесі  тарапының
 
қатысуымен  және  техникалық
 
көмегімен  өтті.
 
Съез 
барысында 
келесі 
маңызды 
мәселелер 
қозғалды: 
«Адамгершілік  және  рухани  құндылықтар,  әлемдік  этика», 
«Диалог  және  ынтымақтастық»,  «Ынтымақтастық
, 
әсіресе 
дағдарыс кезінде».
 
IV Съез 2012 жылы «Бейбітшілік және келісім –
 
адамзат 
таңдауы»  атты  тақырыпта  өтті.  Форумның
 
маңызды 
ерекшелігі  оның
 
бүгінгі  күні  қоғамда  көкейкесті  болып 
отырған 
тақырыптарды 
қамтитын 
төрт 
секциалық
 
отырыстан құрылуы: «Діни лидерлердің
 
тұрақты дамуға қол 
жеткізудегі  рөлі»,  «Дін  және  мультикультурализм»,  «Дін 
және  әйел:  рухани
 
құндылықтар  мен  қазіргі  заманғы  сын
-
тегеуріндер»,
 
«Дін  және  жастар»,  сондай
-
ақ
 
Дін  лидерлері  Кеңесінің
 
құрылуы.
 
Халықаралық
 
қауымдастыққа Съез тәжірибесін
 
ұсынуда 
2013  жылы  ұйымдастырылған  Әлемдік  және  дәстүрлі 
діндер  лидерлерінің
 
бірінші  съезінің
 
10  жылдығына  орай 
өткізілген  іс
-
шаралар  қомақты  үлесін  қосты.  Съез 
тәжірибесіне арналған тұсаукесерлік іс
-
шаралар әлемнің
 10 
мемлекетінде өтті.
 
Жалпы  алғанда,  жаһандық
 
дінаралық
 
диалогтың
 
дамуына 
қосқан 
үлесі 
ұлттар 
қауымдастығында 
Қазақстанның
 
беделін  арттырды.  Астана  Съездің
 
тұрақты 
сұхбаттастық
 
алаңына  айналды  және  жалпыәлемдік 
дінаралық
 
үнқатысуда  өз  орнын  тапты.  Қазақстан 
халықаралық
 
құрылымдарда 
өзінің
 
интеграциялық
 
бастамаларымен  ғана  емес,  сондай
-
ақ
 
түрлі  этностар  мен 
діндердің
 
өзара  түсіністігі  мен  құрметіне  негізделген 
серпінді  дамушы  экономикасы  мен  қоғамы  бар  ел  ретінде  
танымал болды. 
 

41 
 
Атап  өтетін  жайт,  этносаралық
 
және  конфессияаралық
 
келісімді,  азаматтық
 
бірлікті  қамтамасыз  ету  елдің
 
әлеуметтік
-
экономикалық
 
және 
саяси 
жаңаруының
 
стратегиялық
 
міндеттерін  жүзеге  асырудағы  Қазақстанның
 
дамуының
 
маңызды шарты болып табылады. 
 
Қазақстан Республикасының
 
Президенті Н.Ә.Назарбаев 
«Қазақстан
-
2050»  Стратегиясы:  қалыптасқан  мемлекеттің
 
жаңа  саяси  бағыты»  атты  Жолдауында:  «Этникалық
, 
мәдени  және  діни  әралуандыққа  қарамастан,  елімізде 
бейбітшілік 
пен 
саяси 
тұрақтылықты 
сақтадық
. 
Қазақстан  140  этнос  пен  17  конфессияның
 
өкілдері  үшін 
туған шаңырағына айналды. 
 
Азаматтық
 
татулық
 
пен  ұлтаралық
 
келісім  –
 
біздің
 
басты құндылығымыз.  Көпұлтты  еліміздегі татулық
 
пен 
келісім,  мәдениеттер  мен  діндердің
 
үндесуі  әлемдік 
эталон ретінде танылған.
 
Қазақстан халқы Ассамблеясы 
мәдениеттер  үндесуінің
 
бірегей  еуразиялық
 
үлгісі  болды. 
Қазақстан 
жаһандық
 
конфессияаралық
 
үнқатысу 
орталығына айналды» 
- 
деп атап өткен еді.
 
Діни 
толеранттылық
 
конфессияаралық
 
келісімді 
қамтамасыз  ету  шарттарының
 
бірі  болып  табылады.  Діни 
толеранттылық
 
бүгінде  Қазақстанның
 
тұрақтылығы  мен 
экономикалық
 
дамуын, сондай
-
ақ, бейбітшілікті қамтамасыз 
етуіндегі шешуші факторға айналды.  Қазақстандықтар үшін 
толеранттылық
 
қағидасы  тек  саяси  мәдениеттің
 
өлшемі 
ғана емес, ол сондай
-
ақ, мемлекетті нақты қолдайтын және 
нығайтатын ең
 
негізгі қағидаттардың
 
бірі болып табылады.
 
 
 
 
 

42 
 

жүктеу/скачать 1,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: