§8. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ

53 
 
1992  жылдың
 
2  наурызында  Қазақстан  Республикасы 
БҰҰ
-
ның
 
мүшесі  болды.  Қазіргі  таңда  өмірлік  іс
-
әрекеттің
 
әртүрлі  салаларында  Бүгінгі  күні  Қазақстанның
 
түрлі  өмір 
салаларында  БҰҰ
-
ның
  15 
өкілдігі,  соның
 
ішінде  ЮНЕСКО, 
ДДСҰ,  БҰҰДБ,  ЮНИСЕФ  және  т.б.  нәтижелі  қызмет 
атқаруда.
 
Тәуелсіздіктің
 
алғашқы 
күндерінен 
бастап 
ұлт 
Көшбасшысы  –
 
Қазақстан  Республикасының
 
Президенті 
Н.Ә
. 
Назарбаев,  әлемде  мемлекеттің
 
ұстанымын  нығайтуға, 
сондай
-
ақ
, 
әлем  қауымдастықтарының
 
істеріне  дәйектілікпен 
және 
мақсатты 
түрде 
қатыса 
 
отырып, 
бірқатар 
институционалдық
 
және 
конструктивтік 
халықаралық
 
бастамаларды  ұсынып,  әлемнің
 
басқа  да  мемлекеттерінің
 
көшбасшыларының
 
прогрессивті ойларына қолдау танытты.
 
Тәуелсіздік  алған
 
сәтінен
 
бастап  Қазақстан  мемлекетте, 
сондай
-
ақ,  халықаралық
 
алаңда,  тұрақтылық,  диалог, 
бейбітшілікті  нығайтуға  бағытталған  бірқатар  халықаралық
 
бастамаларды ұсынды.
 
Жалпы,  Орталық
 
Азия  мен  Еуразиялық
 
құрлық
 
үшін, 
Қазақстаннның
 
бейбітшілік 
пен 
келісімді 
нығайтуға 
бағытталған бастамалары үлкен мәнге ие.
 
Қазақстанның
 
этносаралық
 
және  конфессияаралық
 
келісімді  қолдау  тәжірибесін  әртүрлі  мемлекеттер  мен  БҰҰ
, 
ЕҚЫҰ,  ИЫҰ
 
және  ЮНЕСКО  секілді  халықаралық
 
ұйымдар 
қызығушылықпен  зерттеуде,  оған  дәлел  шетелдік  үкімет 
көшбасшыларының
, 
қоғам 
қайраткерлері 
мен 
діни 
ұйымдардың
 
көптеген қолдау сөздері болып табылады.
 
Диалог пен толеранттылық
 
идеялары, мәдениеттер мен 
өркениеттердің
 
ынтымақтастығы 
Қазақстан 
Республикасының
 
сыртқы 
саясатындағы 
ауқымды 
бастамаларының
 
лейтмотиві болды.
 
Әлемдік қауымдастықтың
 
Қазақстанға Азия мен Еуропа, 
Ислам  әлемінің
 
ірі  халықаралық
 
ұйымдарын  басқаруды 
сеніп  тапсыруы,  Президент  Н.Ә
. 
Назарбаевтың
 
саясатына 
жоғары сенімің
 
дәлелі болып табылады.
 
 
Қазақстан және ЕҚЫҰ
 
Қазақстан,  әлемдегі  қауіпсіздік  пен  бейбітшілікті 
орнатуға  ұмтылысын  дәлелдей  отырып,  1992  жылы 

54 
 
Еуропадағы  қауіпсіздік  және  ынтымақтастық
  (
әрі  қарай  –
 
ЕҚЫҰ) жөніндегі ұйымға кірді.
 
ЕҚЫҰ
-
ның
 
қатысушы
-
мемлекеттердің
 
басшыларының
 
көбі  Қазақстанның
 
ядролық
 
қару  мен  басқа  да  жаппай 
қырып
-
жою  құралдарды  таратпау  жөнінде  қызметінің
 
рөлі 
мен  үлесіне  жоғары  баға  беріп,  осы  салада  біздің
 
мемлекетіміздің
 
саясатын 
алдағы 
уақытта 
қолдайтындықтарын білдірді.
 
Қазақстан  Республикасының
 
ЕҚЫҰ
-
ның
 
құрамындағы 
басты  міндеті  Орта  Азиядағы  тұрақтылықты  сақтап  қалу 
мен  аймақтың
 
үдемелі  дамуы  үшін  аймақтық
 
қауіпсіздікті 
қамтамасыз ету.
 
Қазақстан  үшін  әлем  сахнасында  ең
 
маңызды 
оқиғалардың
 
бірі  –
 
еліміздің
 
2010  жылы  Еуропадағы 
қауіпсіздік және ынтымақтастық
 
ұйымына төрағалық
 
етуі,ол 
халықаралық
 
қауымның
 
біздің
 
мемлекетке  деген  жоғары 
сенімін көрсетеді.
 
Қазақстан төрағалық
 
еткен кезең
 
ішінде бірқатар жоғары 
нәтижелерге қол жеткізді. Олардың
 
ең
 
бастысы 11
-
жылдық
 
үзілістен  кейін  ЕҚЫҰ
 
саммитін  Қазақстанның
 
астанасы 
Астана қаласында өткізу болды. 
 
Ауқымды 
Саммиттің
 
қорытындысы 
бойынша 
–
 
«Жалпыға  ортақ
 
қауіпсіздік»
 
Астаналық
 
декларациясы 
қабылданды.
 
Қазақстанның
 
ЕҚЫҰ
-
дағы  төрағалығының
 
ұраны төрт «T» әрпі болды:
 
1) 
Trust (сенім); 
 
2) 
Tradition (дәстүр); 
 
3) 
Transparency (транспаренттілік);
 
4) 
Tolerance (толеранттылық
). 
Толеранттылық
 
–
 
бұл  мәдениеттер  және  өркениеттер 
арасындағы  диалогтың
  
барған  сайын  артып  отырған 
маңызын сезіну.
 
Қазақстан  Республикасы  Президенті  Н.Ә
. 
Назарбаев
 
«ЕҚЫҰ
 
тағдырымен 
келешегі» 
атты: 
«Қазақстан 
мәдениетаралық
 
және  өркениетаралық
 
үнқатысу  идеясын 
ұстанған  көп  ұлтты  және  поликонфессионалды  мемлекет 
ретінде 
ұлтшылдық, 
діни 
тағатсыздық, 
нәсілшілдік, 
ксенофобия  және  семитизмге  қарсы  күресуде  Ұйымның
 
мықты әлеуетін
 
пайдалануға ұмтылады».
 

55 
 
Еліміздің
 
төрағалық
 
ету
 
кезеңінде көптеген мемлекеттер 
мен  үкіметтердің
 
басшылары  Қазақстанның
 
экономикалық
 
жетістіктерін оның
 
Астанасы арқылы көре алды.
 
 
Қазақстан және ИЫҰ
 
Түрік  және  араб  мемлекеттерімен  ынтымақтастықты 
дамыта 
отырып, 
Қазақстан 
1995 
жылы 
Ислам 
Конференциясы Ұйымының
 
мүшесі болды.
 
Мұсылман  мемлекеттерімен  өзара  қатынас  орнату 
Республиканың
 
сыртқы  саясатындағы
 
басымдылықтардың
 
бірі  болып  табылады.  Ислам  әлемі  өз  тарапынан 
Қазақстанды  мұсылман  қауымының
 
ажырамас  бөлігі 
ретінде қарастырады.
 
Қазақстанның
 
20 жылдық
 
тәуелсіздігіндегі жемісті дамуы 
мен
 
мұсылман  қауымдастығындағы  алатын  ерекше  орнын
 
жоғары 
бағалап, 
ИЫҰ
-
ға 
қатысушы
-
мемлекеттер 
Қазақстанның
 
бұл  ұйымға  төрағалық
 
ету  ұмтылысына 
қолдау білдірді. 
 
Астанада 2011 жылғы 28
-
30 маусымда Ислам 
ынтымақтастығы ұйымы Сыртқы істер министрлері кеңесінің
 
(СІМК) 38
-
ші сессиясы өтті.
 
Аталған  шараға  әлемнің
 
57  мемлекетінен  1000
-
нан 
астам  шетелдік  қонақтар  қатысты.  Сессияда  қабылданған 
маңызды шешім болып –
 
ребрендинг, ИЫҰ
 
атауын –
 
Ислам 
Ынтымақтастық
 
Ұйымына  (ИЫҰ
) 
өзгерту,  сонымен  қоса 
Ұйымның
 
жаңа таным
 
белгісін қабылдау болды.
 
Еліміздің
 
өзге  де  ауқымды  аймақтық
 
және  әлемдік 
ұйымдармен  бірге  ИЫҰ
 
қызметіне  белсенді  араласуы 
жаһандану 
үдерісіндегі 
әлемнің
 
қазіргі 
кезеңінде 
маңыздылыққа ие болып отыр.
 
Сонымен  қатар,  ИЫҰ
 
төрағалығы  кезінде
 
Қазақстан 
ұйымның
 
күн  тәртібіне:  саяси,  гуманитарлық
 
және 
экономикалық
 
ынтымақтастық, 
терроризм, 
діни 
тағатсыздық, гендерлік теңсіздікпен күресу сияқты маңызды 
мәселелерді қосуға атсалысты.
 
 
 
 
 

56 
 
Қазақстан және АӨСШК
 
1992 
жылы 
Біріккен 
Ұлттар 
Ұйымының
 
Бас 
ассамблеясының
 
47-
сессиясында 
Қазақстан 
Республикасының
 
Президенті  Н.Ә.Назарбаев  Азиядағы 
өзара ықпалдастық
 
және сенім шаралары жөніндегі кеңесті 
(АӨСШК) құру бастамасын ұсынғаны баршаға мәлім. 
 
Қазақстан  көшбасшысының
 
ұсынысы  азиялық,  сондай
-
ақ
 
еуропалық
 
мемлекеттер  тарапынан  қолдау  табуы,  оны 
жүзеге асырудың
 
жоғары деңгейін анықтады. 
 
Сол  уақытта  Азияның
 
басым  бөлігінде  жоғарыда 
аталған  мәселелерді  қарастыратын
 
және  бейбітшілік, 
тұрақтылық
 
пен  қауіпсіздік  идеяларын  насихаттайтын 
қандайда бір жалпықұрлықтық
 
құрылым болмады.
 
Ұлт 
көшбасшысы 
әлемге, 
Азия 
құрлығындағы 
мемлекеттерді  біріктіретін,  аймақтағы  қауіпсіздік  пен 
тұрақтылықты  қамтамасыз  ететін,  Азия  мемлекеттерінің
 
ынтымақтастығы 
мен 
қарым
-
қатынасын 
нығайтуға 
бағытталған халықаралық
 
форум құруға ұсыныс білдірді.
 
Азияның
 
алдыңғы  қатарлы  10
-
нан  астам  мемлекеттері 
АӨСШК құрудағы Қазақстанның
 
бастамасына толық
 
қолдау 
көрсетіп,  оның
 
құрамына  қосылуға  дайындықтары  туралы 
жариялады.  Сонымен  қатар,  Кеңестің
 
қатысушыларының
 
арасындағы қарым
-
қатынас қағидаларын, оның
 
құрылымын, 
ішкі  ережелері  мен  тәртібін  белгілейтін  негізгі  құжаттардың
 
жобасы қаралды.
 
АӨСШК
-
нің
 
бірінші  Саммиті  Алматыда  2002  жылдың
  4 
маусымында  өтті,  мұнда  аталған  бірлестіктің
 
жұмыс  істеу 
механизмі  мен  негізгі  қағидалары  анықталды,  сонымен
 
бірге,  өркениеттер  арасындағы  диалогқа  жәрдемдесу  мен 
терроризмді 
жою 
туралы 
АӨСШК 
Декларациясы 
қабылданды.
 
Қазіргі  таңда  АӨСШК  халықаралық
 
қатынастардың
 
негізгі  факторы  мен  жалпыазиялық
 
тиімді  диалог  алаңына 
айналды.
 
АӨСШК  құрылған  қүннен  бастап  қатысушылар  саны 
ұлғайып  24  мемлекетті  біріктірді,  бақылаушылар  саны 
артып,  Кеңестің
 
институттарының
 
қалыптасу  үдерісі 
аяқталды.  2007  жылдың
  12 
қарашада  АӨСШК  БҰҰ
-
ның
 

57 
 
бақылаушы  мәртебесіне  ие  болды,  бұл  жағдай  Кеңестің
 
тарихында маңызды шаралардың
 
бірі болып қалды
.  
Қазіргі  күні  Қазақстан  жаһандық
 
деңгейдегі  діндер  мен 
өркениеттер  диалогы  ұстанымын  бекіту  туралы  мәселені 
көтере  отырып,  Шығыс  пен  Батыс  арасындағы  «көпірге» 
айналып  отыр.  Елде  қалыптасқан  этносаралық
 
және 
конфессияаралық
  
келісім үлгісі әлемдік бағаға
 
ие болды. 
 
Қазақстан  үшін  толеранттылық
 
қағидасы  –
 
тек  саяси 
мәдениеттің
 
нормасы  емес,  ол  мемлекеттік  қағида.  Ол  22 
жыл  ішінде
 
жүзеге  асырылған  түрлі  этнос  және  конфессия 
өкілдері  арасында  өзара  түсінушілік  пен  келісімді  сақтау, 
жасампаздықты  дамыту  мен  тұрақтылықты  қамтамасыз 
етуге  бағытталған  мемлекеттік  саясаттың
 
жетістіктерін 
көрсетеді.
 
Әлемдегі 
этносарлық
 
және 
конфессияаралық
 
шиеленістер  жағдайында  дінаралық
 
диалогты  нығайту 
туралы Қазақстанның
 
бірегей тәжірибесі ғаламдық
 
деңгейде 
өзекті  болып  отыр.  Осы  орайда,  Қазақстанның
 
елордасы  –
 
Астана  дін  көшбасшылары  үшін  қажетті  диалогтық
 
алаңға 
айналды.
 
Әлемнің
 
діни  лидерлерінің
 
диалогында  діннің
 
рухани 
құндылықтары маңызды әрі шешуші орын алады. Ол ақиқат 
нәрсе.  Сәйкесінше,  әр  адам  жынысына,  ұлтына,  дініне 
қарамастан  өз  отбасынан  алған  құндылықтар  мен  білімнің
 
иесі болып табылады.
 
 
 
 
 
 
 
 
 

58 
 
§9
. 
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
 
ПРЕЗИДЕНТІ 
Н.Ә
. 
НАЗАРБАЕВТЫҢ
 
КОНФЕССИОНАЛДЫҚ
 
САЯСАТ 
ТУРАЛЫ СӨЙЛЕГЕН СӨЗДЕРІНЕН
 
__________________________________________________ 
 
«Бүгінгі  танда  адамды  оның
 
дамуы  үшін  материалдық
 
қана  емес,  рухани  көтермелеу  қай  кездегіден  де  маңызды. 
Адамгершілік  арқауы  ескі  идеологиялық
 
жүйенің
 
күйреуіне, 
қоғамдық
 
формацияның
 
ауысуының
 
салдарынан 
құндылықтарды  қайта  парықтауға  байланысты  босаңсыған 
тұста  біздің
 
мәдениет  органдарының
 
адамдардың
 
бойына 
асқақ
 
ой
-
ниет  нәрін  сіңіруге,  жас  ұрпақты  халықтың,  бүкіл 
әлемдік  өркениеттің
 
сан  ғасырлық
 
рухани  және  мәдени 
мұрасының
 
қазыналарынан  сусындата  білуге  қабілетті 
болуының
 
маңызы ерекше зор».
 
(
ҚР Президенті
 
Н.Ә
. 
Назарбаевтың
 
«Тәуелсіздігіміздің
 
бес
 
жылы» атты кітабынан, 1996
 
ж.)
 
 
«Қазақстан  тек  формалды  түрде  ғана  зайырлы 
мемлекет емес, сонымен қатар, қазақстандық
 
халықтардың
 
тарихи діни сеніміне негізделетін табиғаты мен рухында да 
зайырлық
 
сипат алады»
. 
«Біз,  қазақтар  үшін  ислам  –
 
біздің
 
дүниетанымымызды 
анықтайтын  ең
 
алдымен  жоғары  идеал  мен  факторы, 
бұрындары  ұмытылып  кете  жаздаған  бай  мұсылмандық
 
мәдениеті мен ата
-
бабаларымыздың
 
рухына деген тиісінше 
баға берудің
 
рәмізі іспеттес».
 
(
ҚР Президенті
 
Н.Ә
. 
Назарбаевтың
  
«Сындарлы он жыл»
 
атты кітабынан, 2003
 
ж.)
 
 
«Себебі, дін 
- 
ғаламиландыру дәуірі орнағанға дейін де 
ізгілік  пен  мәдени  диалог  идеясын  сақтап  қалған  жалғыз 
ғалами құбылыс».
 
(
ҚР Президенті
 
Н.Ә.Назарбаевтың
  
Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің
 I 
съезінің
 
ашылуында сөйлеген сөзі, 2003
 
ж. 23 қыркүйек)
 
 
«Біз  Қазақстанда  40
-
тан  астам  конфессияның
 
өкілдері 
бейбіт  қатар  өмір  сүруде  деп  жиі  қайталаймыз.  Және  бұл 
жай  айтылған  сөз  емес 
- 
соңғы  15  жылда  сіздер  бір  де  бір 

59 
 
қазақстандық
 
газеттен немесе телеарнадан белгілі бір дінді 
ұстанушылардың
 
сезімдерін  қорлауды  көре  алмайсыз. 
Бүған  ел  Конституциясы  тыйым  салады.  Бүл  ретте  осы 
жылдары  ешкімді  жазалауға  тура  келген  жоқ.  Жауабы  мен 
түсініктемесі  қарапайым  ғана 
- 
қоғамда  тұтастай  алғанда 
барлық
 
діндарларға  төзімділік  пен  түсіністік  ахуалы 
қалыптасты».
 
«Конституция  деңгейінде  конфессиялық
 
және  баска  да 
әлеуметтік  белгілері  бойынша  кемсітудің
 
кез  келген  түріне 
тыйым салынады. «Қазақстан Республикасындағы ар
-
ұждан 
және 
діни 
сенім 
бостандығы 
туралы» 
Заң
 
діни 
бірлестіктердің
 
емін
-
еркін қызмет етуі үшін барлық
 
құқықтық
 
негіздерді қалыптастырып берді. 
 
Еліміз  адам  құқығын  қорғау  саласында  қырықтан астам 
халықаралық
 
келісімдер  мен  шарттарға  қосылды,  олардың
 
арасында БҰҰ
-
ның
 
осы саладағы іргелі пактілері де бар».
 
«Ұлтаралық
 
және 
дінаралық
 
келісімнің
 
бізде 
қалыптасқан 
үлгісі 
- 
Қазақстанның
 
әртүрлі 
конфессиялардың
 
өзара  іс
-
әрекет  етуінің
 
жалпыәлемдік 
үрдісіне қосқан үлесі. 
 
Бізді  халықаралық
 
ауқымда  дәл  осылай  танығанын 
қалаймыз».
 
(
ҚР Президенті
 
Н.Ә
. 
Назарбаевтың
  
Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің
 II 
съезінде сөйлеген сөзі, 2006
 
ж. 12
 
қыркүйек)
 
 
«Болмай  қоймайтын  “өркениеттер  қақтығысы”  туралы 
даңғаза болжамдардың
 
көпшілігі, бақытымызға қарай, әзірге 
іске  асқан  жоқ.  Алайда,  конфессияаралық
 
шиеленіс  халық
-
аралық
 
лаңкестік  пен  діни  экстремизмнің
 
әлеуметтік 
базасын нәрлендіретінін айқын түсінген жөн. 
 
Діндердің
 
келісімін,  этностық
 
топтардың
 
бейбіт  қатар 
өмір  сүруін  қамтамасыз  ету  жаһандық
 
қауіпсіздікті  сақтау 
үдерісінде  аса  маңызды  басымдық
 
болып  табылады  деп 
есептеймін
. 
130 
ұлт пен 45 діни конфессияның
 
өкілдері өмір сүретін 
Қазақстан  толеранттылықтың
 
үлгісін  көрсетіп  отыр,  ал  ол 
Қазақстанда  бейбітшілікті,  тұрақтылық
 
пен  экономикалық
 
ілгерілеуді қамтамасыз етудің
 
шешуші факторына айналған. 
Әлемдік  конфессиялар  арасында  осы  заманғы  дүние 

60 
 
құрылымының
 
түйінді  мәселелері  бойынша  үнқатысуды 
жолға қою қағидаттық
 
тұрғыда маңызды деп санай отырып, 
Қазақстан 2003 және 2006 жылдары Әлемдік және дәстүрлі 
діндер  лидерлерінің
 
форумдарын  өткізудің
 
ордасы  болды, 
бұл форумдарда діни мәртебелі тұлғалар өзара түсіністіктің
 
тілін  ғана  емес,  сонымен  бірге  планетаның
 
“отты 
нүктелеріндегі”  дінаралық
 
шиеленісті  тоқтату  тетіктерін 
іздестірді. 
 
2009  жылы  болатын  Діни  лидерлердің
  3-
ші  съезі 
Біріккен Ұлттар Ұйымының
 
құзырымен өтуін ұсынғым келеді. 
Сондай
-
ақ,  таяудағы  жылдардың
 
бірін  Біріккен  Ұлттар 
Ұйымы Мәдениеттер мен діндер жақындасуының
 
халықара
-
лық
 
жылы деп жариялауын ұсынамын».
 
(
ҚР Президенті
 
Н.Ә
. 
Назарбаевтың
  
БҰҰ
 
Бас Ассамблеясының
 62-
ші сессиясында 
сөйлеген сөзі, 2007
 
ж. 26
 
қыркүйек
) 
 
«Қазақстан 
бүгінде 
мәдениетаралық
 
және 
конфессияаралық
 
үнқатысудың
 
маңызды  халықаралық
 
орталықтары  бірінің
 
міндетін  атқарады.  Біз  әлемдік  және 
дәстүрлі 
діндер 
съездерін 
өткізудеміз. 
Сондықтан 
Қазақстанның
 
бұл миссиясы басқа елдер мен халықаралық
 
ұйымдардың,  атап  айтқанда  Біріккен  Ұлттар  ұйымының
 
тарапынан кең
 
қолдау тауып отыр».
 

жүктеу/скачать 1,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: